Chuyên gia: Đô thị thông minh bắt đầu từ quy hoạch đô thị thông minh

Ngày 5/11, Diễn đàn Phát triển bền vững đô thị Việt Nam 2025 được tổ chức tại Hà Nội. Diễn đàn là hoạt động thường niên được tổ chức để chào mừng Ngày Đô thị Việt Nam 8/11 và hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam 9/11.

Sự kiện có sự tham dự của Lãnh đạo Bộ Xây dựng, Lãnh đạo Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, đại diện Lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương, các đại biểu đến từ Tổng hội Xây dựng Việt Nam, các Hội, Hiệp hội, các trường, viện nghiên cứu, các cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế.

Diễn đàn gồm 3 phiên hội thảo chuyên đề và phiên hội nghị toàn thể. Trong đó, phiên hội nghị toàn thể: “Diễn đàn đô thị Việt Nam 2025 - phát triển thông minh, bền vững và bao trùm” là hoạt động trọng tâm, nhằm tổng hợp kết quả thảo luận của các hội thảo chuyên đề và tập trung vào các định hướng, nhóm nhiệm vụ phát triển đô thị Việt Nam trong giai đoạn mới. Triển lãm quy hoạch và mô hình thành phố thông minh, xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu và các công nghệ xây dựng đô thị thông minh được tổ chức song song với các hội thảo.

Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn bày tỏ mong muốn thông qua diễn đàn sẽ thúc đẩy các chương trình, kế hoạch hợp tác giữa Trung ương với địa phương, giữa các bộ ngành và các đô thị với các tổ chức, đối tác phát triển. Qua đó, thúc đẩy đổi mới, phát triển hệ thống đô thị với các cơ chế chính sách thông thoáng, giải phóng nguồn lực, khơi dậy khát vọng đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, tạo bước phát triển đột phá, chuyển từ gia tăng số lượng và quy mô sang trọng tâm về chất lượng, sử dụng hiệu quả nguồn lực, thông minh, ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Phát biểu tại diễn đàn, đồng chí Nguyễn Duy Hưng, Phó trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh, phát triển đô thị ở Việt Nam trong giai đoạn tới đặt ra nhiều vấn đề, trước hết, cần xác định rõ vai trò, tầm quan trọng của phát triển đô thị bền vững trong kỷ nguyên mới. Phát triển đô thị không chỉ là vấn đề kinh tế-xã hội, mà còn là vấn đề chính trị, văn hóa, an sinh và cuộc sống của người dân. Đô thị hóa không chỉ nhằm mở rộng diện tích và tăng dân số mà còn phải gắn với bảo đảm chất lượng, môi trường và hạ tầng đồng bộ.

Đô thị được xác định theo không gian phát triển, tính chất, chức năng, vai trò, vị trí và không giới hạn theo từng đơn vị hành chính cấp xã. Đô thị là cực tăng trưởng, đầu mối liên kết vùng, địa phương và cửa ngõ hội nhập quốc tế. Tổ chức phát triển hệ thống đô thị phải được sắp xếp lại phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Bên cạnh đó, cần hoàn thiện thể chế cho phát triển đô thị thông minh, bền vững, bao trùm. Ban hành tiêu chuẩn, phân loại đô thị, có các cơ chế, chính sách về đầu tư, quản lý, khai thác và sử dụng hạ tầng đô thị liên phường, xã, bảo đảm hoạt động thông suốt. Hoàn thiện quy hoạch đô thị phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Một trong những ý kiến đáng chú ý tại sự kiện là tham luận của TS. Hán Minh Cường, Viện trưởng - Viện Khoa học công nghệ xây dựng AIST, Chủ tịch HĐQT - Công ty CP Tập đoàn SGroup Việt Nam.

Chuyên gia này đưa ra một cách tiếp cận mới trong quản trị đô thị khi cho rằng: đô thị thông minh bắt đầu từ quy hoạch đô thị thông minh.

Quy hoạch đô thị thông minh (QH ĐTTM) đánh dấu sự chuyển dịch mô hình từ cách tiếp cận truyền thống – tĩnh, từ trên xuống, chia silo ngành – sang thực hành chủ động, tích hợp và dựa trên dữ liệu thời gian thực. Nếu quy hoạch giữa thế kỷ 20 coi thành phố như bản vẽ có thể kiểm soát trong 20-30 năm, thì QH ĐTTM tận dụng Big Data, AI, IoT, Digital Twin để mô phỏng kịch bản “nếu-thì”, điều chỉnh tức thì theo biến động dân số, kinh tế hay mực nước biển dâng. Sự tham gia cộng đồng không còn giới hạn ở giai đoạn công bố mà diễn ra liên tục qua nền tảng số tương tác, phá vỡ tư duy quản trị phân mảnh, tạo ra Urban Data Platform chung cho mọi sở ngành.

Trong quản trị đô thị, QH ĐTTM đóng vai trò nền tảng qua ba cơ chế then chốt. Thứ nhất, tích hợp hạ tầng số ngay từ đồ án: đất dành cho 5G, cảm biến, trạm sạc xe điện, trung tâm dữ liệu – giúp triển khai dịch vụ thông minh đồng bộ, tránh cải tạo tốn kém sau này. Thứ hai, cung cấp công cụ ra quyết định tiên tiến: mô hình Helsinki 3D+ cho phép mô phỏng đa chiều, AI dự báo nhu cầu hạ tầng, dashboard IOC giám sát thời gian thực. Thứ ba, thúc đẩy quy hoạch đồng kiến tạo: nền tảng Decidim tại Barcelona minh chứng rằng khi người dân đóng góp ý kiến trên bản đồ số, tiến độ minh bạch, ngân sách rõ ràng, thì sự đồng thuận tăng cao, xung đột giảm thiểu, trách nhiệm giải trình được nâng tầm.

Tại Việt Nam, QH ĐTTM đã được thể chế hóa mạnh mẽ. Đề án 950 (2018) xác lập ba trụ cột, trong đó quy hoạch là gốc rễ. Nghị định 269/2025/NĐ-CP bắt buộc lồng ghép nội dung thông minh vào mọi cấp quy hoạch, yêu cầu dùng CIM, định hướng hạ tầng số, xác định khu thí điểm. Bộ tiêu chí BXD (Công văn 6862/2024) vạch lộ trình bốn cấp độ: từ GIS cơ bản đến DSS bền vững. Các địa phương đang đặt mục tiêu “đạt cấp 3 vào 2030”. Nội dung triển khai bao gồm: xác lập tầm nhìn chỉ tiêu thông minh (tiết kiệm năng lượng, giao thông xanh); tích hợp giải pháp số vào không gian (IoT, xe điện); xây dựng GIS – CIM – Digital Twin; ứng dụng 3D/AR, DSS, giám sát vệ tinh; kết nối chiến lược chuyển đổi số quốc gia.

TS. Hán Minh Cường

Ông Hán Minh Cường gợi ý, mô hình quản trị đô thị định hướng QH ĐTTM gồm bốn tầng: (1) dữ liệu liên thông từ cảm biến, GIS, phản ánh dân cư; (2) QH ĐTTM tích hợp đa ngành, mô phỏng, cập nhật động; (3) vận hành thông minh qua IOC, hạ tầng số; (4) quản trị bằng chứng, phối hợp liên cấp, minh bạch, đồng sáng tạo. Khi quy hoạch trở thành “khung không gian” gắn kết mọi lớp dữ liệu, công nghệ và con người, nó không chỉ vẽ tương lai mà định hình cách quản trị hôm nay. Với khung pháp lý sẵn sàng, Việt Nam cần đổi mới tư duy, đầu tư hạ tầng dữ liệu, huy động cộng đồng và tư nhân để biến đô thị thành không gian thông minh, bền vững, thích ứng, lấy con người làm trung tâm.

“Quy hoạch đô thị thông minh không chỉ vẽ nên đô thị của tương lai mà còn định hình cách chúng ta quản trị đô thị hôm nay" - Chủ tịch SGroup Việt Nam kết luận.