Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KTXH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi: Phải thay đổi cách tiếp cận để phù hợp hơn với thực tiễn

Đây không chỉ là một hội nghị mang tính tổng kết mà còn là dịp để khẳng định trách nhiệm, nghĩa vụ và tình cảm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi – khu vực còn đối mặt với nhiều khó khăn về hạ tầng, giáo dục, y tế, sinh kế và các tập quán lạc hậu.

Những thành tựu nổi bật trong giai đoạn 2021-2025

Sau 5 năm triển khai, Chương trình đã đạt được nhiều kết quả tích cực, với 6 nhóm nhiệm vụ cơ bản đạt hoặc vượt kế hoạch đề ra.

Theo đó, Chương trình đã hỗ trợ đất ở cho 10.549 hộ; nhà ở cho 42.567 hộ; đất sản xuất trực tiếp cho 13.387 hộ và hỗ trợ chuyển đổi nghề cho 54.899 hộ. Về nước sinh hoạt, 479.358 hộ được hỗ trợ nước sinh hoạt phân tán và 809 công trình nước sinh hoạt tập trung được đầu tư xây dựng.

Ổn định dân cư và phát triển sản xuất: 25.056 hộ được quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư. Các địa phương đã triển khai khoán bảo vệ 1.478.962 ha rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, hỗ trợ cho 323.769 hộ. Chương trình cũng triển khai 403 dự án hỗ trợ phương thức sản xuất theo chuỗi giá trị với tổng giá trị 306 tỷ đồng, cùng 383 dự án/mô hình chăn nuôi, trồng trọt thu hút 36.654 hộ tham gia.

Chương trình đã hỗ trợ đầu tư 6.018 công trình giao thông nông thôn, nhựa hóa, bê tông hóa hoặc cứng hóa 8.673 km đường. Xây dựng 442 công trình cung cấp điện, 90 trạm chuyển tiếp phát thanh xã.

Về Y tế, Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực: Cải tạo, sửa chữa 183 trạm y tế xã, hỗ trợ trang thiết bị cho 118 trạm y tế xã; 225 trạm y tế xã và 629 công trình trường, lớp học đạt chuẩn.

Hỗ trợ 1.901 mô hình đào tạo nghề với 115.575 người lao động tham gia; 5.385 người lao động được hỗ trợ đào tạo kỹ năng nghề, ngoại ngữ để đi làm việc ở nước ngoài.

Hỗ trợ xây dựng, bảo tồn 48 làng, bản và 69 điểm đến du lịch tiêu biểu; đầu tư, hỗ trợ trang thiết bị, tu bổ 4.409 nhà văn hóa/khu thể thao tại các thôn, bản. 124 lễ hội truyền thống tiêu biểu được bảo tồn và phát huy; hỗ trợ hoạt động cho 695 câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian và 5.760 đội văn nghệ truyền thống.

Đặc biệt, mục tiêu về tỷ lệ giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số đạt bình quân 3,4%, vượt dự kiến 3,2%. Thu nhập bình quân của người dân đạt 43,4 triệu đồng, tăng 3,1 lần so với năm 2020. Mục tiêu về giáo dục và lao động cũng vượt kế hoạch, với 54,8% lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề phù hợp, vượt mục tiêu 50%.

Những tồn tại, hạn chế và trăn trở

Bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, Hội nghị cũng thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế, khó khăn trong quá trình triển khai Chương trình. Có 3 nhóm mục tiêu chưa đạt được như kỳ vọng:

Cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội: Tỷ lệ trường, lớp học được xây dựng kiên cố mới đạt 94,6% (chưa đạt 100%). Tỷ lệ đồng bào được xem truyền hình đạt 97% và nghe đài phát thanh đạt 98,3% (chưa đạt mục tiêu).

Mục tiêu số xã, thôn ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn: Nhóm mục tiêu này chưa đạt theo kế hoạch.

Công tác định canh, định cư, giải quyết đất ở, đất sản xuất: Tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất cho đồng bào vẫn chưa được giải quyết cơ bản.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã bày tỏ trăn trở về cách thức tổ chức thực hiện Chương trình thời gian qua, cho rằng việc thực hiện còn manh mún, chia cắt, thiếu đồng bộ, gắn kết, trọng tâm, trọng điểm.

Định hướng giai đoạn 2026-2030

Trước những kết quả đạt được và tồn tại, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đưa ra nhiều chỉ đạo quan trọng và định hướng chiến lược cho giai đoạn tới.

Thủ tướng nhấn mạnh, việc phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phải có cách tiếp cận toàn dân, toàn diện với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Để Chương trình hiệu quả hơn trong thời gian tới, Thủ tướng gợi mở cần: Thay đổi cách tiếp cận để phù hợp hơn với thực tiễn. Nâng cao năng lực thực thi và thiết kế công cụ, tăng cường giám sát, kiểm tra.Hoàn thiện thể chế để phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi một cách bền vững.

Bên cạnh đó, tập trung đầu tư vào những lĩnh vực mang lại hiệu quả cao nhất. Nâng cao chất lượng cán bộ và người dân trong vùng. Quy hoạch phát triển, sản xuất, các sản phẩm đặc trưng nhằm mang lại lợi ích cho cộng đồng, nâng mức hưởng thụ cho người dân.

Trên cơ sở đánh giá kết quả giai đoạn I, Hội nghị đã thống nhất định hướng cho giai đoạn II (2026-2030) sẽ tập trung giải quyết 3 nhóm mục tiêu chưa đạt được, đồng thời tiếp tục duy trì, giữ vững và phát triển vượt kế hoạch đối với các mục tiêu đã hoàn thành. Mục tiêu cuối cùng là hoàn thành toàn bộ Chương trình cho giai đoạn 2021-2030 theo Nghị quyết của Quốc hội, góp phần quan trọng vào việc đưa Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030.