Chủ tịch STI Phan Minh Tâm: Đầu tư là phải sống sót, đừng tin vào những giấc mơ 'đốt tiền' và 'liều ăn nhiều'

Giữa một thị trường đầu tư mạo hiểm đầy ắp những câu chuyện về các kỳ lân, những vòng gọi vốn triệu đô và các kế hoạch "đốt tiền để thống lĩnh", ông Phan Minh Tâm - Chủ tịch HĐQT kiêm CEO của CTCP Đầu tư Công nghệ Giản đơn (Simple Tech Investment Holding Group, STI), nhà sáng lập 24HMoney - nổi tiếng với những quan điểm thẳng thắn, không tô vẽ về khởi nghiệp.

Trong Talkshow The Investors mùa 2, ông không chỉ tiết lộ những thương vụ ít người biết mà còn chia sẻ những bài học xương máu về đầu tư: Tại sao "con cá sổng" không bao giờ làm ông nuối tiếc, vì sao một founder giỏi phải là người "phi công sẵn sàng lái máy bay đến tận cùng", và tại sao ở Việt Nam, câu chuyện hay không thể cứu được một doanh nghiệp không biết làm ra tiền.

Xin được bắt đầu bằng một trong những thương vụ mới nhất của STI chưa xuất hiện thông tin trên truyền thông, đó là chuỗi nhà hàng ẩm thực Việt Bánh tráng Giang Mỹ. Cơ duyên của thương vụ này đã diễn ra như thế nào, thưa ông?

Ông Phan Minh Tâm: Có một hôm, tôi nhận được tin nhắn của một người lạ. Bình thường, tôi sẽ không nói chuyện hoặc cũng không kết bạn với người không quen, nhưng luôn có ngoại lệ. Qua cách nói chuyện, tôi thấy đây là một founder rất tâm huyết. Tôi cũng tò mò, một người tâm huyết như vậy với sản phẩm, với công việc thì anh ta đã làm được những gì?

Bạn ấy nói rằng đã liên hệ với rất nhiều bên nhưng gần như không có ai trả lời. Vì thế, tôi quyết định đi gặp.

Giang Mỹ thành lập năm 2020, đúng vào thời kỳ Covid. Việc họ vẫn sống sót và phát triển được suốt 2 năm đại dịch cho đến khi gặp chúng tôi vào năm ngoái đã là một điều đáng ngạc nhiên. Nhưng muốn lên một tầm cao mới thì họ phải cần đến sự đồng hành của nhà đầu tư.

Lúc mới quen, Giang Mỹ có 4 cửa hàng. Bây giờ đang mở cửa hàng thứ 11 và quy mô của một cửa hàng cũng rất lớn. Phát triển quy mô lớn mà bền vững thực sự là thách thức nhưng tôi thấy có cơ hội để hiện thực điều đó.

Nghĩ lại đúng là may mắn và có duyên số với nhau chứ không dễ đâu. Nếu hôm đấy tôi không trả lời đoạn chat, hoặc không đồng ý gặp thì không có thương vụ này rồi.

Cũng cần phải nói rõ một chút về việc thương vụ này không xuất hiện trên trang chủ của STI bởi vì Bánh tráng Giang Mỹ cùng một số deal chiến lược được chúng tôi đầu tư thông qua một thương hiệu khác, đó là 24HMoney.

Nếu nói như vậy, thương vụ đầu tư vào DeliFres+ cũng do 24HMoney “đảm nhiệm”? Ông có thể chia sẻ về cuộc hợp tác này?

Đúng vậy, cùng với Bánh tráng Giang Mỹ, sữa DeliFres+ cũng nằm trong danh mục đầu tư của 24HMoney. Nói một chút về DeliFres+, cách đây 25 năm, tôi đã có cơ duyên với ngành sữa và tìm hiểu ngành này rất kỹ. Thị trường sữa ở một đất nước 100 triệu dân là không nhỏ, lại có dân số trẻ và tỉ lệ sinh vẫn còn tương đối tốt. Người lớn cũng vẫn dùng những sản phẩm như sữa chua hay sữa thanh trùng.

Hiện nay rõ ràng thị trường sữa vô cùng cạnh tranh, nhưng với một founder tốt, một sản phẩm xuất sắc và một đội ngũ tốt, thì vẫn còn rất nhiều cơ hội. Thị trường vẫn luôn cần những sản phẩm vượt trội.

Giống Giang Mỹ, DeliFres+ đã tự vượt qua được những năm Covid, họ có sức sống và rất nhiều sáng tạo. Đặc biệt, tôi đánh giá sản phẩm của họ vượt trội so với mặt bằng thị trường. Công ty còn ở giai đoạn non trẻ nhưng đến nay đã phát triển khá tốt, mặc dù không chi một đồng nào cho quảng cáo.

Chúng tôi đặt niềm tin vào sự phát triển sản phẩm, chứ không phải là vào khả năng về marketing.

Có điểm khác biệt gì giữa STI và 24HMoney không, thưa ông?

STI chuyên đầu tư mạo hiểm vào các công ty ở giai đoạn đầu. Còn 24HMoney chuyên đầu tư vào các công ty đã có sản phẩm được thị trường thừa nhận, đội ngũ tương đối tốt và doanh thu khá lớn, ở giai đoạn pre-PE.

STI có danh mục đầu tư rất đa dạng từ truyền thông (24h), tuyển dụng (Siêu Việt) đến cắt tóc (30shine), dịch vụ ô tô, bất động sản, thương mại điện tử, dịch vụ lưu trú, y tế, giáo dục, thực phẩm… Ông có thấy việc đầu tư như vậy là quá dàn trải?

Một trong những tiêu chí hàng đầu với các startup khi STI lựa chọn đầu tư chính là sự tập trung. Với danh mục như trên, sẽ có người hỏi: “Vậy anh có tập trung không?”. Câu trả lời là có, sự tập trung của tôi hiện nay chính là đầu tư. Vậy tại sao chúng tôi tập trung đầu tư vào các lĩnh vực như trên?

Thứ nhất, Việt Nam vẫn là một quốc gia đang phát triển, vì vậy có rất nhiều lĩnh vực cần được xây dựng và hoàn thiện. Số lượng công ty đã “trưởng thành” như Vingroup, Masan hay FPT vẫn còn rất ít. Rõ ràng, dư địa cho các ngành nghề chưa được phục vụ tốt vẫn còn mênh mông.

Đó là lý do chúng tôi đầu tư vào các lĩnh vực như Jupviec, 30Shine – những ngành phục vụ cho nhu cầu thiết thực của thị trường nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Chúng tôi tin rằng mình có thể hỗ trợ họ phát triển lên một tầm cao mới, ở quy mô lớn.

Thứ hai, chúng tôi là những mảnh ghép giá trị, giúp các founder tốt hơn rất nhiều so với việc họ đi một mình. Điều mà chúng tôi mang đến là chiến lược, tầm nhìn, khả năng ứng dụng công nghệ và quản trị để giúp họ tăng cường sức mạnh. Khi có tầm nhìn và chiến lược đúng, kết hợp với năng lực công nghệ và quản trị từ những founder giỏi, sẽ tạo ra những công ty tốt.

Triết lý của tôi là “Founder cần học từ thất bại. Còn tất cả các câu chuyện thành công chỉ để truyền cảm hứng mà thôi.”

Thành công nghe có vẻ dễ dàng, nhưng để nó thấm vào người, biến thành hành động, thành máu thịt thì không hề đơn giản. Đó là một quá trình rất mất thời gian. Nó là một bài học giống như bị điện giật – rất đau đớn, có thể mất mạng. Nghe người khác kể về điện giật và tự mình bị giật là hai trải nghiệm hoàn toàn khác nhau.

Tương tự, ai cũng nói “dòng tiền rất quan trọng với doanh nghiệp”, nhưng chỉ khi bạn thật sự hết tiền, bạn mới cảm nhận được bài học đó thực tế và đau đớn đến nhường nào. Giống như khi bạn sắp chết đuối, bạn mới thật sự hiểu oxy quan trọng với cơ thể ra sao.

Có điểm chung nào giữa các startup để các ông quyết định rót vốn không?

Tất nhiên là có nhiều tiêu chí, nhưng quan trọng nhất vẫn là chất lượng và năng lực của founder – được đánh giá toàn diện ở cả quá khứ, hiện tại và tầm nhìn tương lai.

Điểm đầu tiên chúng tôi nhìn vào là phải chọn đúng người. Bởi lẽ, nếu sai người, tổn thất có thể không chỉ dừng ở việc mất vốn. Thất bại do mô hình kinh doanh là rủi ro có thể chấp nhận được trong đầu tư. Nhưng thất bại vì vấn đề đạo đức của người sáng lập thì thực sự là đau đớn.

Bản chất của đầu tư là vậy, rất thú vị nhưng cũng cực kỳ rủi ro nếu bạn không hiểu rõ cuộc chơi. Thông thường, yếu tố con người là điều khiến các nhà đầu tư e ngại nhất. Nhưng với chúng tôi, đó lại là khía cạnh chúng tôi tự tin nhất.

Tiêu chí thứ hai khi chọn rót vốn là triển vọng của ngành. Và thứ ba là mình có thể giúp gì cho họ không?

Có thành viên nào của STI có dự định lên sàn?

Khi công ty đã có lợi nhuận, việc IPO là hoàn toàn có thể, tất nhiên còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong tương lai. Tuy nhiên, ưu tiên của chúng tôi là xây dựng những công ty có giá trị bền vững và được thị trường thừa nhận. Khi có nền tảng phát triển dài hạn, định giá của thị trường sẽ tốt hơn rất nhiều.

Trước đây, chúng tôi không đặt nặng chuyện lên sàn, nhưng trong tương lai, đây chắc chắn là một hướng đi chiến lược. Tôi nhận thấy đích đến sau cùng của doanh nghiệp là tạo ra tiền, và tiền nằm ở hai nơi: giá trị công ty và lợi nhuận công ty. Đặc biệt, khi thị trường chứng khoán Việt Nam đang trên đà tiến tới nâng hạng, mục tiêu của doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở việc tạo ra một công ty tốt, mà phải là một công ty có cổ phiếu tốt và thanh khoản cao.

Suy cho cùng, một doanh nghiệp chỉ có hai con đường chính: hoặc là IPO, hoặc là bán lại cho các nhà đầu tư chiến lược.

Nếu mục tiêu là IPO, doanh nghiệp phải xây dựng một lộ trình thần tốc để nâng tầm, đạt các chuẩn mực cao nhất về minh bạch và quản trị. Nếu chưa thể IPO, phải xây dựng công ty theo mô hình có thể bán được cho các tập đoàn trong và ngoài nước, tức là phải tính đến "khẩu vị" của người mua trong tương lai.

Tôi muốn nhắn nhủ đến các bạn founder trẻ bây giờ một điều: công ty không thể lệ thuộc vào bạn mãi mãi.

Chúng ta đang ở một nước đang phát triển (developing), nhưng không thể developing mãi được. Sẽ đến lúc chúng ta phải phát triển (developed), và khi đó, chỉ những công ty đại chúng trên sàn mới là những công ty có sức sống mãnh liệt nhất.

Mô hình công ty gia đình vẫn có sức sống, nhưng sẽ gặp rất nhiều vấn đề về quy mô và kế thừa. Khi người sáng lập muốn nghỉ ngơi hoặc rút lui, họ sẽ không thể dễ dàng thoát ra vì công ty đã phụ thuộc vào họ quá nhiều.

Nếu bạn đưa công ty trở thành đại chúng, vận hành theo các tiêu chuẩn minh bạch, bạn sẽ thu hút được nhân tài. Bởi lẽ, người lao động giỏi luôn muốn làm việc cho những công ty công khai, niêm yết, nơi mà phần thưởng lớn nhất của họ – cổ phiếu – có tính thanh khoản thực sự.

Đó là điều tôi nghĩ các công ty Việt Nam cần phải đặc biệt lưu tâm trong 10-20 năm tới. Khi thị trường được nâng hạng, câu chuyện này sẽ còn trở nên hấp dẫn hơn nữa.

STI đưa ra những mục tiêu như ‘sản sinh ra những doanh nghiệp tốt’, ‘tạo ra những founder giàu có và tri thức’. Làm thế nào để đo lường tri thức của một nhà sáng lập?

Với chúng tôi, "tri thức" được định nghĩa hẹp thôi: đó là sự am hiểu sâu sắc của người lãnh đạo về ngành nghề họ đang theo đuổi và về xã hội mà họ đang phục vụ.

Một doanh nghiệp suy cho cùng cũng là một "tế bào" của xã hội. Vì vậy, người lãnh đạo phải thấu hiểu và có ý thức cống hiến cho xã hội đó. Đây cũng là lý do chúng tôi luôn yêu cầu các công ty trong danh mục đầu tư phải minh bạch, rõ ràng và thực thi đầy đủ nghĩa vụ xã hội. Suy cho cùng, minh bạch chính là tiền đề bắt buộc để một công ty có thể tiến đến IPO.

Chính vì quan điểm này, tôi hoàn toàn phản đối những hành vi như lái giá cổ phiếu, tạo ra những công ty "chẳng ra gì" nhưng giá cổ phiếu thì trên trời. Đó là những việc làm không bền vững và vô đạo đức. STI sẽ không bao giờ đồng hành cùng những founder có tư duy như vậy.

Khi lựa chọn nhà sáng lập, chúng tôi tìm kiếm những người không tham lam lợi ích ngắn hạn, không tìm cách bán tháo cổ phiếu tại thời điểm IPO để thu lợi riêng. Họ phải là người có cam kết dài hạn, bởi chúng tôi tin rằng Founder phải là người phi công, sẵn sàng lái chiếc máy bay ‘doanh nghiệp’ của mình đến tận cùng trời cuối đất. Chỉ khi đó, mọi người mới tin tưởng và đi theo.

Trong vai trò là người đi gọi vốn, Siêu Việt do ông sáng lập đã thành công thu hút Affirma Capital rót 34 triệu USD. Bí quyết gọi vốn là gì?

Chúng tôi thường không đầu tư vào những công ty gọi vốn quá nhiều lần, đến vài chục vòng, thậm chí còn nhiều hơn cả bảng chữ cái. Chúng tôi ưu tiên làm việc với các founder chỉ gọi khoảng 3-5 vòng ở giai đoạn đầu. Với các công ty đã trưởng thành hơn, con số này chỉ nên dừng ở một hoặc hai vòng.

Lý do tôi quyết định thực hiện vòng gọi vốn lớn cho Siêu Việt là để có được trải nghiệm thực chiến. Tôi quan niệm rằng, mình phải là người trực tiếp trải qua bài học đó trước khi đi giúp đỡ người khác. Và thực tế, chúng tôi vẫn đang tiếp tục học hỏi qua từng vòng gọi vốn của các công ty trong danh mục.

Việc gọi vốn chắc chắn là cần thiết. Vốn không chỉ là tiền, nó còn đi kèm chất xám và mạng lưới quan hệ để doanh nghiệp phát triển. Tuy nhiên, gọi vốn quá nhiều cũng mang lại không ít vấn đề, đặc biệt là sự phức tạp khi có quá nhiều cổ đông. Kinh nghiệm của tôi cho thấy, quan trọng nhất không phải là bạn có bao nhiêu tiền, mà là bạn phải biết tiêu tiền một cách hiệu quả nhất.

Vì vậy, trước khi gọi vốn, mỗi founder cần tự trả lời ba câu hỏi cốt lõi: Bạn có thực sự cần tiền không? Bạn đã có kế hoạch tiêu tiền hiệu quả nhất chưa? Nhà đầu tư có thể mang lại giá trị gì cho bạn ngoài tiền?

Thực tế, có đến 70% các công ty chúng tôi làm việc cùng cần một người đồng hành hơn là cần tiền. Khi có nhiều lựa chọn, họ sẽ ưu tiên những nhà đầu tư có thể đóng vai trò đối tác chiến lược.

Để có được sự lựa chọn đó, bạn cần ba yếu tố nền tảng: một ngành nghề hấp dẫn, một vị thế tốt trong ngành, và quan trọng nhất là một đội ngũ đủ mạnh để thực thi chiến lược. Nhà đầu tư luôn muốn thấy câu chuyện về một đội ngũ có năng lực "ngoi lên" – tức là từ vị trí thứ tư, thứ ba trên thị trường có thể vươn lên dẫn đầu.

Đó là điều nhà đầu tư thực sự trông đợi.

Ông nổi tiếng với những quan điểm thực tế như Làm ra tiền thật mới là giá trị thật, nếu không kiếm nổi vài chục tỷ, đừng mơ kiếm nghìn tỷ… hay thậm chí phũ phàng nói về những mô hình đốt tiền và founder ‘sống ảo’. Nhưng ông nghĩ sao khi vẫn có quá nhiều người vẫn sống ổn nhờ… kể chuyện và tạo kỳ vọng giỏi?

Sống bằng tiền của nhà đầu tư thông qua các vòng gọi vốn cũng là một lựa chọn không tồi. Tuy nhiên, mô hình đó có một khác biệt rất lớn giữa bối cảnh Việt Nam và các thị trường phương Tây.

Ở phương Tây, một founder có thể chỉ cần xây dựng nền móng, phần còn lại sẽ có đội ngũ quản lý chuyên nghiệp vào vận hành và kiếm tiền. Ngược lại, ở Việt Nam, 99% founder sẽ phải là người đi cùng công ty từ đầu đến cuối, một chặng đường rất dài và rất xa.

Lý do cho sự khác biệt này rất rõ ràng. Startup Việt thường tiên phong trong những lĩnh vực còn rất mới, nơi chưa hề có sẵn một đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp cho ngành đó. Chỉ có founder mới là người thực sự am hiểu mô hình để vận hành. Thêm vào đó, quy mô của doanh nghiệp ở giai đoạn đầu thường không đủ lớn để chi trả cho một đội ngũ quản lý cấp cao vốn rất đắt đỏ.

Vì vậy, trong bối cảnh của Việt Nam, nếu bản thân người sáng lập không biết cách làm ra tiền, công ty đó chắc chắn sẽ "tắc". Câu chuyện hay đến mấy cũng không thể cứu được.

Nếu có một nhà sáng lập trẻ bước vào phòng họp và trình bày kế hoạch “đốt tiền để lấy thị phần”, ông sẽ phản ứng thế nào?

Bạn có tầm nhìn, có giấc mơ lớn thì bạn mới đi được xa. Nhưng cuối cùng, kế hoạch được thực thi phải bám sát thực tế trong ngắn hạn và trung hạn. Nếu một người chỉ đến và trình bày về giấc mơ của họ, thì dữ liệu đó là quá ít để chúng tôi có thể đặt niềm tin.

Một nguyên tắc cơ bản là: kế hoạch đốt tiền và kế hoạch thu hồi vốn cho nhà đầu tư phải luôn đi đôi với nhau.

Trong quá khứ, đã có một thời kỳ mà nhiều nhà đầu tư coi việc bán lại cổ phần cho nhà đầu tư vòng sau là cách để thoái vốn. Nhưng mô hình "kiếm tiền dựa trên sự thua lỗ của người đến sau" không thể bền vững. Hiện tại, những nhà đầu tư "đến sau" đó đã trở nên e dè hơn rất nhiều, và thị trường vốn đang thay đổi rõ rệt.

Mô hình bền vững là khi nhà đầu tư vòng trước có lợi nhuận, và nhà đầu tư các vòng sau cũng tiếp tục có lợi nhuận. Cứ như vậy cho đến ngày IPO thành công, đó mới là một con đường tốt đẹp và thị trường vốn sẽ không phải trải qua những đợt sóng tiêu cực như vừa qua.

Đầu tư là nhìn vào tương lai, nhưng nếu hiện tại không có gì, thì ai tin vào tương lai? Một founder không thể chỉ nói về ngày mai. Chúng tôi phải nhìn vào những gì họ đã và đang làm được trong quá khứ và ở hiện tại.

Tư duy đầu tư của ông là đặt rủi ro lên trước lợi nhuận?

Nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất trong mọi khoản đầu tư là không được mất tiền. Nếu không sống thì lấy đâu ra mà vươn lên hàng đầu. Chỉ cần còn tồn tại và có vị thế trong ngành, công ty đó đã có giá trị, đã có thể được định giá hoặc bán lại. Nếu có thêm lợi nhuận tốt, định giá sẽ càng cao.

Để về đích trong một cuộc đua, trước hết bạn phải sống sót qua từng chặng. Thế nhưng, nếu chỉ biết sống sót mà không có tầm nhìn xa, bạn sẽ không bao giờ có một giấc mơ đủ lớn. Mà không có giấc mơ lớn, bạn không thể thu hút được người tài hay những đối tác lớn đồng hành. Sẽ không có nhà đầu tư nào hứng thú với một công ty có "giấc mơ" chỉ là lãi 10 tỷ đồng một năm.

Tôi là nhà đầu tư, tôi sẽ chọn một thương vụ có khả năng thu về lợi nhuận 5 lần hay 20 lần, còn hơn là đặt cược vào một ván cược "đánh lô đề" để ăn 100 hay 1000 lần với xác suất thành công chỉ là một phần triệu.

Có khi nào ông thấy mình đã quá thận trọng mà bỏ lỡ một cơ hội “có một không hai”?

Trong đầu tư, FOMO (Fear Of Missing Out - Sợ bỏ lỡ cơ hội) là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất. Người ta thường có tâm lý "con cá sổng bao giờ cũng là con cá to". Thế nên tôi không bao giờ nuối tiếc.

Mọi người thường lầm tưởng rằng đầu tư mạo hiểm là "liều ăn nhiều". Thực tế bản chất của đầu tư mạo hiểm đòi hỏi khả năng quản trị rủi ro ở mức cực kỳ cao. Vẫn có yếu tố "liều ăn nhiều" trong đó, nhưng nó phải dựa trên sự am hiểu sâu sắc để thay đổi cuộc chơi.

Công việc của chúng tôi là bước vào một thương vụ có xác suất thành công chỉ là 1/1000 và bằng sự tham gia của mình, phải cải thiện được xác suất đó lên thành 1/10. Tức là trong 10 khoản đầu tư, chúng tôi phải làm sao để tỷ lệ thất bại thấp hơn con số 9.

Nếu không làm được điều đó, dù cho có một thương vụ thắng lớn đến đâu, nó cũng không thể bù đắp được khoản lỗ của 100 thương vụ còn lại.

Nếu phải chọn một lĩnh vực để “all in” trong 5 năm tới, ông sẽ chọn gì? Và ngược lại, lĩnh vực nào ông tránh xa vì biết nó sẽ “cháy túi”?

Nguyên tắc cốt lõi về quản trị rủi ro là không bao giờ "all in".

Nhưng nếu buộc phải chọn một, tôi sẽ đặt cược vào những lĩnh vực phục vụ nhu cầu thiết yếu của con người, và đặc biệt là tìm ra những công ty có năng lực thực thi xuất sắc trong lĩnh vực đó.

Chúng ta có thể thấy những công ty nghe có vẻ "lạc hậu" như bia hay nước giải khát, ví dụ như Coca-Cola, đến nay vẫn có giá trị vốn hóa hàng trăm tỷ đô la. Điều đó chứng tỏ, khi một nhu cầu thiết yếu được phục vụ bởi một bộ máy vận hành và chiến lược xuất sắc, giá trị tạo ra vẫn vô cùng lớn.

Ngược lại, lĩnh vực mà tôi sẽ thận trọng nhất là những ngành mà bản thân doanh nghiệp không thể chống cự lại sự thay đổi mang tính kiến tạo của xã hội và công nghệ.

Những cơn sóng thần như AI hay mạng xã hội đang thay đổi thế giới rất nhanh. Chúng ta có thể thấy "bóng đen" của những thay đổi này đang đổ sập xuống một số ngành nghề nhất định. Những sự thay đổi này có thể biến một công ty đang rất tốt trở thành con số không trong một khoảng thời gian không quá dài. Quá trình đó có thể không diễn ra trong chớp mắt, nhưng một khi đã bắt đầu thì rất khó đảo ngược.

Một chính sách trong bộ tứ chiến lược của Chính phủ Việt Nam đang được giới doanh nghiệp tư nhân đón nhận nhiệt liệt là Nghị quyết 68, xác định doanh nghiệp tư nhân là trụ cột chính của nền kinh tế. Ông có suy nghĩ gì khi Nghị quyết này được ban hành?

Tôi tin rằng Nghị quyết 68 sẽ là một di sản lớn mà thế hệ lãnh đạo hiện tại để lại cho tương lai. Tuy nhiên, chúng ta đều hiểu rằng từ chủ trương, ý chí cho đến khi trở thành hiện thực là một quá trình đòi hỏi nỗ lực khổng lồ từ cả hai phía: Chính phủ và doanh nghiệp.

Về phía doanh nghiệp, chúng tôi luôn giữ một quan điểm nhất quán: thay vì kêu ca, hãy nỗ lực hết sức mình. Doanh nghiệp phải "tự thân vận động", kể cả khi chính sách chưa có gì đột phá. Chính phủ chỉ giúp bạn làm tốt hơn, dù Chính phủ chưa giúp, bạn vẫn phải làm tốt.

Chúng tôi nhận thấy Chính phủ đang hành động rất nhanh và quyết liệt. Điều này củng cố mạnh mẽ niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp. Với quyết tâm cao như vậy từ cả hai phía, chúng tôi tin rằng kinh tế Việt Nam sẽ có những bước chuyển mình đáng kể, và các nhà đầu tư trong cũng như ngoài nước sẽ sớm được thụ hưởng thành quả từ những nỗ lực chung này.

Theo ông, một người sáng lập nên bắt đầu hành trình từ bài toán tài chính, thị trường, hay... từ triết lý sống?

Khi đã thành công, người ta có thể kể lại những câu chuyện rất hay. Nhưng thực tế, điểm khởi đầu của nhiều doanh nghiệp thường đến từ những lý do rất đời thường, thậm chí là "chẳng đâu vào đâu".

Có người bắt đầu từ một giấc mơ. Có người thì vì thấy người khác làm chưa tốt nên muốn nhảy vào làm tốt hơn. Rồi khi đã dấn thân vào mới nhận ra: "Ôi sao khổ thế, tự nhiên lại buộc dây vào người". Mệt mỏi, nhưng vì "trót cưỡi lên lưng hổ" nên đành phải đi tiếp. Đó thường là những lý do rất "lãng xẹt".

Phải đến khi thành công vang dội, những khởi đầu đơn giản đó mới được các nhà báo hay đội ngũ marketing viết lại thành những câu chuyện nên thơ, đầy cảm hứng.

Tuy nhiên, nếu gạt qua những câu chuyện đó để nhìn vào bản chất, tôi tin rằng những người có khả năng thành công cao nhất thường xuất phát từ hai điểm: sự am hiểu sâu sắc về ngành và một "nỗi đau" có thật của thị trường.

Cảm ơn ông về những chia sẻ này!

Bài: Thu Phương

Ảnh: Việt Hùng

Thiết kế: Hải An