Trong không gian tấp nập của một quán cà phê sang trọng trên đại lộ Oscar Freire (Brazil), một barista đang cẩn thận pha chế ly espresso mà khách quen gọi là “đặc biệt”. Vị béo, lớp crema dày và hương ca cao nhẹ khiến ly espresso này dễ được nhầm là arabica hảo hạng. Thế nhưng, loại cà phê đang được phục vụ lại hoàn toàn được làm từ 100% robusta – giống cà phê lâu nay bị xem là “kém sang” và chủ yếu dùng để sản xuất cà phê hòa tan.
Sự xuất hiện của những ly espresso robusta tại các quán cà phê cao cấp phản ánh một chuyển biến đáng chú ý trong ngành cà phê Brazil. Khi biến đổi khí hậu đe dọa khả năng sinh trưởng của arabica – loại cà phê vốn được ưa chuộng trên thị trường cao cấp – người trồng robusta đang đầu tư mạnh mẽ vào cải thiện quy trình thu hoạch và chế biến để tạo ra robusta chất lượng cao, phục vụ nhóm khách hàng khó tính nhất.
Brazil hiện là nước trồng robusta lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Việt Nam, đồng thời là nhà sản xuất arabica số một toàn cầu. Tuy nhiên, một nghiên cứu năm 2022 dự báo hơn 75% diện tích phù hợp nhất cho arabica của Brazil có thể trở nên không còn tối ưu vào năm 2050 do nhiệt độ tăng và hạn hán kéo dài. Điều này thúc đẩy làn sóng chuyển dịch sang robusta – loại cây vốn chịu được khí hậu khắc nghiệt tốt hơn.
Sự thay đổi trong xu hướng tiêu dùng toàn cầu cũng góp phần thúc đẩy sự trỗi dậy của robusta chất lượng cao. Trong bối cảnh giá cà phê thế giới liên tục leo thang và mức tiêu thụ đạt kỷ lục, robusta hảo hạng trở thành giải pháp giúp các nhà rang xay tối ưu chi phí khi pha trộn với arabica, vốn ngày càng đắt đỏ. Nhiều thương hiệu và chuỗi cà phê ở Brazil đã bắt đầu đánh dấu sản phẩm của mình với nhãn “0% Arabica” như một tuyên bố tự tin về chất lượng mới của robusta.
Tại bang Espirito Santo – thủ phủ robusta của Brazil – nỗ lực nâng cấp chất lượng đang diễn ra mạnh mẽ. Chính quyền bang đặt mục tiêu sản xuất 1,5 triệu bao robusta đặc sản (60 kg/bao) mỗi năm vào 2032, cao gấp 150 lần so với mức hiện tại. Để đạt mục tiêu này, các hợp tác xã như Cooabriel đang tích cực hướng dẫn nông dân áp dụng kỹ thuật sau thu hoạch hiện đại, thay thế phương pháp phơi bằng lửa vốn tạo ra khói và nhiệt độ cao làm giảm hương vị. Thay vào đó là máy sấy chuẩn hóa và quy trình phân loại nghiêm ngặt – các phương pháp vốn chỉ phổ biến ở arabica.
Sự đầu tư này cũng đi cùng với thay đổi trong cách ngành cà phê thế giới đánh giá chất lượng. Hiệp hội Cà phê Đặc sản (SCA) đã điều chỉnh các tiêu chuẩn đánh giá để đưa robusta vào cùng hệ thống phân loại với arabica. Từ năm 2026, bộ từ điển mô tả hương vị của SCA sẽ chính thức bổ sung các thuật ngữ dành riêng cho robusta hảo hạng – từ ghi chú gia vị (spicy notes) đến hậu vị đậm đặc.
Theo nhiều chuyên gia tại Brazil, nhu cầu chứng nhận robusta đặc sản đang tăng nhanh. Việc robusta được định vị lại không chỉ nâng tầm giá trị sản phẩm mà còn thu hút chính những nông dân arabica chuyển sang trồng robusta nhờ năng suất cao hơn và rủi ro thấp hơn. Tại Espirito Santo, Cooabriel đã mở rộng vườn ươm để sản xuất tới 10 triệu cây giống robusta mỗi năm, cho thấy tốc độ chuyển dịch mạnh mẽ của toàn ngành.
Sự chuyển mình này cũng mang dấu ấn rõ rệt trên thị trường. Dữ liệu từ Cecafe cho thấy giá robusta đặc sản của Brazil năm nay đã vượt 295 USD/bao, cao gấp đôi mức giá năm 2021. Giá robusta kỳ hạn trên thị trường quốc tế cũng tăng hơn 80% kể từ năm 2021, trong khi arabica tăng khoảng 60%.
Theo các nhà rang xay, việc cải thiện chất lượng robusta không nhằm thay thế arabica mà để tạo ra những lựa chọn mới, phù hợp khẩu vị đa dạng và tối ưu chi phí hơn. Như nhận xét của một chuyên gia tại Sucafina: robusta đặc sản không còn cố gắng “bắt chước” arabica; thay vào đó, nó đang được đánh giá đúng với giá trị vốn có.
Với thị hiếu chuộng vị đậm đà và hậu vị mạnh của người tiêu dùng Brazil, robusta đang tìm được chỗ đứng mới trong các quán cà phê cao cấp – nơi mà trước đây nó gần như không có cơ hội bước vào. Và trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang định hình lại bản đồ cà phê toàn cầu, robusta chất lượng cao nhiều khả năng sẽ tiếp tục là tâm điểm trong những năm tới.
.png "Một quốc gia Đông Nam Á thông báo vừa đón tin vui từ xuất khẩu gạo: Đã xuất khẩu sang 72 thị trường, sắp trở thành đối thủ của Việt Nam, Thái Lan tại Philippines")
