Blockchain và Stablecoin “mở khoá” thanh toán xuyên biên giới cho Việt Nam

Việt Nam, với dòng kiều hối quan trọng và hành lang pháp lý mới từ Luật Công nghiệp Công nghệ số, đang đứng trước cơ hội lớn để tận dụng blockchain và stablecoin thông qua các mô hình thử nghiệm (sandbox), nhằm nâng cao hiệu quả tài chính và cải thiện vị thế quốc tế về minh bạch hóa.

Việt Nam trước dòng chảy 320.000 tỷ USD thanh toán xuyên biên giới

Dẫn số liệu từ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm Ủy ban Ứng dụng Fintech VBA, Giám đốc dự án Basal Pay thuộc AlphaTrue Solutions cho biết, quy mô thanh toán xuyên biên giới toàn cầu đã đạt gần 200.000 tỷ USD vào năm 2024 và có thể tăng lên 320.000 tỷ USD vào năm 2032. Con số này khẳng định giao dịch xuyên biên giới là một dòng chảy khổng lồ, giữ vai trò cốt lõi trong hệ thống tài chính quốc tế.

Tuy nhiên, theo ông Dinh, hạ tầng truyền thống đang bộc lộ nhiều hạn chế. Hiện tại mạng lưới ngân hàng đại lý (SWIFT) là trục xương sống cho giao dịch B2B quy mô lớn, nhưng chi phí cao và thời gian xử lý kéo dài từ vài giờ đến vài ngày do phải qua nhiều tầng trung gian. Dịch vụ chuyển tiền quốc tế (Western Union, MoneyGram) giúp chuyển kiều hối nhanh hơn nhưng mức phí vẫn cao và thiếu minh bạch thời gian thực. Mạng lưới thẻ quốc tế (Visa, Mastercard) tiện lợi cho du lịch, bán lẻ, nhưng tổng chi phí toàn cầu phát sinh ước tính lên tới 187 tỷ USD mỗi năm.

Chính những hạn chế cố hữu này đặt ra yêu cầu về một "đường ray bổ sung" vận hành 24/7, chi phí thấp và minh bạch, Stablecoin đang nổi lên như một lựa chọn khả thi.

Tại Việt Nam, World Bank ghi nhận, quốc gia nằm trong top 10 thế giới về nhận kiều hối, dòng tiền này ước đạt 16-18 tỷ USD năm 2024 (tương đương khoảng 4% GDP). Mức phí cao hiện tại đang khiến nguồn lực quan trọng này bị "bào mòn" đáng kể. Ngoài ra, nhu cầu thanh toán xuyên biên giới nhanh, rẻ còn đến từ hơn 17 triệu khách quốc tế và khoảng 500.000 freelancer Việt Nam hoạt động trên nền tảng toàn cầu.

Thanh toán xuyên biên giới bằng Stablecoin: Hướng đi mới dành cho Việt Nam

Dưới góc nhìn của một tổ chức phát hành stablecoin hàng đầu thế giới, ông Matthew Crow, Giám đốc Phát triển của Tether cho rằng, Stablecoin đang nổi lên như một lựa chọn khả thi. Năm 2024, stablecoin ghi nhận tổng giá trị giao dịch hơn 26.000 tỷ USD. Đáng chú ý, khoảng 2.100 tỷ USD (8%) trong số đó là các giao dịch thanh toán thực như kiều hối, thương mại điện tử, và chi trả cho freelancer. Điều này cho thấy stablecoin đang dần trở thành một nền tảng thanh toán mới, bổ sung cho hệ thống quốc tế.

“Stablecoin có ưu thế về tốc độ, chi phí, bảo mật và minh bạch. Theo nghiên cứu của McKinsey & Company, chi phí xử lý một giao dịch xuyên biên giới có thể giảm tới 60% nếu áp dụng hạ tầng blockchain thay cho mạng lưới SWIFT”, ông Matthew Crow nhận định.

Đặc biệt, blockchain và stablecoin giúp đảm bảo các quy định quốc tế về phòng chống rửa tiền (AML/CFT) nhờ khả năng truy vết và minh bạch. Việc này có thể hỗ trợ Việt Nam cải thiện đánh giá quốc tế về phòng chống rửa tiền, hướng tới thoát khỏi “danh sách xám” FATF.

Giải pháp và Hành lang pháp lý tại Việt Nam

Việt Nam đã có những bước tiến pháp lý quan trọng. Quốc hội đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số và Chính phủ ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hoá. Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch VBA, cho rằng đây là nền tảng để doanh nghiệp và cơ quan quản lý tích lũy dữ liệu, kinh nghiệm thực tiễn trong môi trường kiểm soát chặt chẽ.

Ông cho rằng các ngân hàng thương mại cần tận dụng công nghệ mới để tăng sức cạnh tranh đồng thời bảo đảm an toàn hệ thống. Theo ông Trung, các nghiên cứu của McKinsey & Company cho thấy chi phí xử lý một giao dịch xuyên biên giới có thể giảm tới 60% nếu áp dụng hạ tầng blockchain thay cho mạng lưới SWIFT.

Còn ông Dinh cho biết, điển hình cho sự chủ động này là dự án Basal Pay (của AlphaTrue Solutions). Đây là giải pháp chuyển đổi tài sản mã hóa sang tiền pháp định đầu tiên tại Việt Nam được cấp phép hoạt động trong khuôn khổ sandbox tại Đà Nẵng.

Dù có nhiều điểm sáng pháp lý, việc ứng dụng kênh thanh toán mới này cũng đặt ra thách thức về quản trị rủi ro, bảo đảm an toàn hệ thống, và đáp ứng chuẩn mực toàn cầu. Việt Nam cần thận trọng, cân nhắc và áp dụng từng bước, đồng thời phải đặc biệt quan tâm đến vấn đề lưu ký và tài sản lưu ký nhằm đảm bảo tính ổn định của thị trường.

Các ngân hàng thương mại cần tận dụng công nghệ mới để tăng sức cạnh tranh đồng thời bảo đảm an toàn hệ thống. Ông Nguyễn Hải Nam, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc hội, nhận định việc có thêm kênh thanh toán mới là cơ hội nhưng cũng là thách thức. Việt Nam cần theo sát cuộc đua toàn cầu về hạ tầng thanh toán mới, khi mà 80% ngân hàng trung ương trên thế giới đang nghiên cứu hoặc thử nghiệm tiền tệ kỹ thuật số (CBDC).