Sáng 5/10, Tổng thống El Salvador Nayib Bukele đăng lên mạng xã hội X một bức ảnh kèm biểu tượng "mặt ngầu", khoe rằng quốc gia Trung Mỹ nhỏ bé của ông đang lãi hơn 150% từ khoản đầu tư vào Bitcoin. Đó là một tuyên bố mang đậm phong cách Bukele: táo bạo, thách thức dư luận quốc tế và không ngại phô trương chiến lược mà nhiều chuyên gia từng gọi là "canh bạc tài chính quốc gia".
Đây không chỉ là một bài đăng cá nhân mà còn là lời tuyên bố đanh thép về sự thành công của chiến lược đầu tư Bitcoin đầy mạo hiểm của quốc gia này. Việc công bố lợi nhuận khổng lồ này diễn ra trong bối cảnh giá Bitcoin đang neo ở mức cao lịch sử, khiến những lời chỉ trích từng bủa vây vị lãnh đạo trẻ tuổi này phải tạm thời lắng xuống.
Biểu tượng chính trị
Từ năm 2021, El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới hợp pháp hóa Bitcoin. Bukele khi đó không chỉ coi đồng tiền số là công cụ tài chính, mà là tuyên ngôn độc lập trước các định chế quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hay Ngân hàng Thế giới (World Bank). Ông khẳng định Bitcoin sẽ giúp đất nước thoát khỏi hệ thống gọi vốn truyền thống, thu hút đầu tư công nghệ và mở ra kỷ nguyên "Bitcoin City", một trung tâm kinh tế năng lượng sạch, nơi giao dịch tiền số trở thành động lực phát triển.
Ba năm sau, kết quả đã rõ: chính phủ El Salvador nắm giữ hơn 6.200 Bitcoin, tổng giá trị khoảng 770 triệu USD, trong khi tổng vốn đầu tư ban đầu chỉ khoảng 300 triệu USD. Với giá Bitcoin chạm mốc 122.000 USD, Bukele đang tạm "lời" 470 triệu USD, tương đương tỷ suất 156%.
Con số này không chỉ là một chiến thắng về mặt tài chính mà còn là một thắng lợi về mặt chính trị và hình ảnh đối với Tổng thống Bukele. Chiến lược hợp pháp hóa Bitcoin năm 2021 và liên tục mua vào, bất chấp sự sụt giảm của thị trường, từng bị coi là hành động liều lĩnh đẩy quốc gia đứng bên bờ vực vỡ nợ vào tình thế nguy hiểm hơn.
Tuy nhiên, với giá mua trung bình chỉ ở mức 48.000 USD/BTC, việc Tổng thống "khoe khoang" lợi nhuận lúc Bitcoin lập đỉnh là một hành động có tính toán, nhằm khẳng định tầm nhìn dài hạn của mình trước các định chế tài chính quốc tế và các nhà phê bình.
Thế nhưng điều đó cũng làm dấy lên câu hỏi: liệu ông đang gặt hái thành công thực sự, hay chỉ đang "lời trên giấy" giữa một chu kỳ tăng giá nhất thời?
Mặc dù có lợi nhuận đáng mơ ước, sự hào hứng của El Salvador vẫn phải đối diện với hai thực tế cứng rắn. Thứ nhất, khoản lãi 470 triệu USD này vẫn chỉ là lợi nhuận trên giấy. Với chiến lược nắm giữ dài hạn, số tiền này chưa được hiện thực hóa nếu chưa có động thái bán chốt lời. Thứ hai, thành công trong đầu tư Bitcoin không thể che lấp hoàn toàn những thách thức kinh tế nội tại của đất nước.
Thực tế, El Salvador chưa bán ra đồng Bitcoin nào. Khoản lời 156% mà Bukele tự hào vẫn chỉ là lợi nhuận ảo, phụ thuộc hoàn toàn vào diễn biến của một thị trường vốn nổi tiếng biến động. Vài năm trước, khi Bitcoin lao dốc, chính phủ nước này đã từng bị chê trách vì "ném tiền thuế của dân vào canh bạc". Nhiều nhà đầu tư trái phiếu khi đó dự đoán El Salvador có nguy cơ vỡ nợ, và họ đã không lầm: giữa năm 2022, trái phiếu chính phủ nước này từng rớt xuống dưới 0,3 USD, chính phủ phải hoãn trả lương khu vực công để bảo toàn tiền mặt.
Sự cứu trợ chỉ đến khi El Salvador ký được thỏa thuận vay 1,4 tỷ USD từ IMF đầu năm 2025, kèm điều kiện cắt giảm tham vọng Bitcoin. Quốc gia này phải chấp nhận không mở rộng tích trữ Bitcoin, thuế không được nộp bằng tiền số, và việc chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin chỉ còn mang tính tự nguyện. Bukele buộc phải thỏa hiệp để đổi lấy tính ổn định tài chính.
Điều này tạo nên một nghịch lý: El Salvador khoe lợi nhuận Bitcoin khi giá tiền số đang cao, nhưng lại phải "nhượng bộ" bằng cách giảm bớt sự ảnh hưởng của Bitcoin trong nền kinh tế chính thống để có được cứu cánh tài chính từ IMF.
Nghịch lý
Hiện El Salvador đang đứng trước một nghịch lý là ngay cả sau những điều chỉnh mang tính "xuống thang" trên, Tổng thống Bukele vẫn tiếp tục tích trữ thêm Bitcoin, thông qua các quỹ độc lập như Bitcoin Office, nhằm tránh xung đột trực tiếp với IMF. Ông vẫn khai thác Bitcoin bằng năng lượng địa nhiệt, như một phần trong chiến lược "khai thác từ lòng đất".
Với Tổng thống Bukele, Bitcoin không chỉ là một tài sản đầu tư, mà là biểu tượng của chủ quyền quốc gia, một tuyên ngôn rằng El Salvador có thể đi ngược trật tự tài chính toàn cầu và vẫn sống sót. Nhưng giới quan sát cảnh báo rằng canh bạc này chưa kết thúc. Nếu Bitcoin giảm sâu, khoản lời có thể bốc hơi trong vài ngày, trong khi nền kinh tế El Salvador vẫn phụ thuộc lớn vào kiều hối và vay nợ nước ngoài.
Việc Tổng thống Bukele khoe khoang chiến thắng Bitcoin đúng thời điểm thị trường đạt đỉnh là một nước cờ truyền thông bậc thầy. Nó giúp củng cố vị thế cá nhân ông và biến El Salvador thành ngọn cờ đầu cho sự chấp nhận tiền mã hóa cấp quốc gia, củng cố hình ảnh "tổng thống trẻ, táo bạo, dám làm khác". Trong mắt cử tri trong nước, ông là người đưa El Salvador thoát khỏi khủng hoảng nợ, giúp quốc gia này được chú ý trên bản đồ công nghệ toàn cầu.
Tuy nhiên, hành động này cũng làm nổi bật sự căng thẳng liên tục giữa tầm nhìn về một "Bitcoin City" dựa trên tiền điện tử và sự cần thiết phải tuân thủ các quy tắc tài chính truyền thống để đảm bảo sự ổn định quốc gia. Với giới tài chính quốc tế, đây là một phép thử nguy hiểm khi biến tiền mã hóa thành nền tảng của chính sách quốc gia.
El Salvador hiện tạm "lời" hàng trăm triệu USD nhưng bài học lịch sử tài chính thế giới đã cho thấy, không có chiến thắng nào vĩnh viễn khi đặt cược vào tài sản biến động. Tổng thống Bukele có thể đang đúng ở hiện tại, nhưng tương lai vẫn còn là ẩn số.
Câu hỏi lớn nhất vẫn là liệu El Salvador sẽ sử dụng khoản lãi trên giấy này để làm gì. Liệu họ sẽ chốt lời một phần để giải quyết vấn đề nợ công hay tiếp tục chiến lược HODL (nắm giữ) dài hạn, chấp nhận rủi ro biến động của thị trường tiền số?
*Nguồn: Fortune, BI
