Trên cánh đồng nắng vàng ở Merced, California, người nông dân Tony Louters bước chậm rãi nhìn đàn bò sữa của mình. Thay vì tiếng leng keng quen thuộc của những chiếc chuông cổ truyền thống, thứ âm thanh duy nhất ông nghe được là “bíp bíp” khẽ vang lên từ những thiết bị điện tử đeo quanh cổ từng con bò.
Mỗi vòng là một thiết bị cảm biến – ghi lại nhịp nhai, số bước đi, mức độ nghỉ ngơi, thậm chí cả tâm trạng. Với Louters, đó không chỉ là món đồ công nghệ: “Nó cho tôi biết con nào đang khỏe, con nào sắp bệnh – trước cả khi tôi nhận ra bằng mắt thường”.
Câu chuyện của Louters chỉ là một lát cắt nhỏ trong cuộc cách mạng âm thầm đang diễn ra trên những trang trại bò sữa khắp thế giới. Nó cho thấy làn sóng nông nghiệp mới nơi những chiếc chuông cổ được thay thế bằng công nghệ đeo thông minh – thứ đang biến nghề chăn bò vốn dựa vào cảm tính thành ngành khoa học dữ liệu chính xác đến từng nhịp tim.
“Smart collar” – vòng cổ thông minh – là bước tiến vượt bậc trong nông nghiệp hiện đại. Chúng tích hợp cảm biến chuyển động, micro, gia tốc kế, đôi khi cả GPS và nhiệt kế, để theo dõi hành vi của bò theo thời gian thực. Mỗi dữ liệu – từ số lần nhai lại, thời gian nằm nghỉ đến quãng đường di chuyển – được gửi về hệ thống trung tâm, nơi thuật toán phân tích và phát hiện dấu hiệu bất thường. Nếu một con bò giảm hoạt động hay bỏ ăn, hệ thống sẽ báo ngay cho chủ trại: có thể nó đang stress, mắc bệnh, hoặc đến thời kỳ sinh sản.
Tại Mỹ, các công ty công nghệ nông nghiệp như Allflex, Cowlar hay Nedap đang cạnh tranh phát triển các thiết bị đeo cho bò. Theo nghiên cứu của Đại học Minnesota, việc ứng dụng collar thông minh giúp người nuôi phát hiện sớm đến 85% các ca bệnh trao đổi chất sau sinh, giúp giảm chi phí điều trị và tăng năng suất sữa trung bình 7–10%. Một số trang trại lớn ở châu Âu còn dùng dữ liệu này để điều chỉnh khẩu phần ăn theo từng cá thể – “bò khỏe mạnh thì cho ăn ít hơn, bò mới sinh thì được tăng năng lượng,” một kỹ sư của Nedap nói với Reuters.
Tác động của công nghệ này vượt xa những con số năng suất. Với nông dân, nó mang lại sự chủ động. Nếu trước đây, người nuôi phải quan sát bằng kinh nghiệm – nhìn ánh mắt, dáng đi, nghe tiếng thở – thì giờ họ có thể quản lý hàng trăm con bò chỉ bằng điện thoại. Dữ liệu trở thành ngôn ngữ chung giữa con người và vật nuôi.
“Bò không nói được, nhưng dữ liệu của chúng thì biết cách kể chuyện,” một chuyên gia của Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Hà Lan nói.
Hiệu quả kinh tế cũng rất rõ ràng. Theo báo cáo năm 2025 của The Bullvine, những trang trại ứng dụng công nghệ theo dõi IoT đã tăng lợi nhuận trung bình 15–20% mỗi năm nhờ giảm chi phí thú y và cải thiện chất lượng sữa. Ở New Zealand – quốc gia tiên phong trong nông nghiệp số – hơn 60% đàn bò sữa hiện nay đã được gắn collar, giúp quản lý sức khỏe, định vị vị trí ngoài đồng và kiểm soát chu kỳ sinh sản.
Nhưng không phải ai cũng dễ dàng tiếp cận cuộc cách mạng này. Giá của mỗi thiết bị vẫn dao động từ 120 đến 200 USD một con, khiến các trang trại nhỏ gặp khó trong đầu tư ban đầu. Ngoài ra, collar cần pin, hệ thống mạng và dữ liệu điện toán đám mây ổn định – những yếu tố không phải vùng nông thôn nào cũng có.
“Công nghệ này tuyệt vời, nhưng nếu Internet yếu, mọi thứ dừng lại ngay,” một chủ trại ở Wisconsin chia sẻ với The Guardian.
Bên cạnh bài toán chi phí là nỗi lo về quyền riêng tư dữ liệu và đạo đức trong chăn nuôi. Các tổ chức bảo vệ động vật cảnh báo rằng việc thu thập dữ liệu sinh học liên tục có thể bị lạm dụng – chẳng hạn dùng thuật toán tối đa hóa năng suất mà bỏ qua phúc lợi động vật. Tuy nhiên, các nhà phát triển phản biện rằng chính công nghệ này giúp bò khỏe mạnh và “hạnh phúc” hơn, khi mọi tín hiệu bất thường đều được phát hiện sớm, giảm thiểu đau đớn cho chúng. “Đây không phải là giám sát, mà là chăm sóc thông minh,” đại diện hãng Allflex khẳng định.
Từ góc độ toàn cầu, “vòng cổ thông minh” cho bò là một phần của xu hướng Precision Livestock Farming – chăn nuôi chính xác bằng dữ liệu. Cũng giống như nông nghiệp thông minh (smart farming) đã thay đổi cách trồng trọt, chăn nuôi giờ không còn chỉ là nghề của những người nông dân cần mẫn, mà là công việc của những “nhà quản lý dữ liệu sinh học”. Những chiếc vòng ấy có thể nhỏ, nhưng lượng thông tin chúng tạo ra đủ để vận hành cả một cỗ máy sản xuất sữa quy mô công nghiệp.
Trở lại với trang trại của Tony Louters, ông nhìn lên màn hình hiển thị trên điện thoại: từng biểu đồ nhỏ hiện rõ nhịp sống của đàn bò. Một con nghỉ nhiều hơn bình thường – có thể sắp bệnh; một con khác vận động mạnh hơn – báo hiệu đang đến kỳ sinh sản.
“Trước đây, tôi cần cả ngày để nhận ra điều đó”, ông nói, “giờ chỉ mất vài phút”.
Câu chuyện của Louters, và của hàng ngàn nông dân khác, cho thấy một sự chuyển mình âm thầm nhưng mạnh mẽ. Khi công nghệ len vào từng cánh đồng, dễ dàng nhận ra nhịp đập của dữ liệu, của trí tuệ nhân tạo và của một ngành nông nghiệp đang viết lại cách con người nuôi dưỡng sự sống.
Theo: The NY Times, Reuters
