3 triệu nhà hàng đóng cửa: Ngành F&B Trung Quốc đối mặt làn sóng khó khăn chưa từng thấy

Trong suốt nhiều năm, Trung Quốc được xem là một trong những thị trường ăn uống sôi động nhất thế giới. Với hơn 1,4 tỷ dân, ngành dịch vụ ăn uống tại quốc gia này từng là điểm sáng, góp phần quan trọng vào tiêu dùng nội địa và tạo công ăn việc làm cho hàng chục triệu lao động.

Thế nhưng, một thống kê được hãng tin Reuters dẫn lại từ cơ quan đăng ký doanh nghiệp Qichacha đã khiến dư luận choáng váng: gần 3 triệu nhà hàng, quán cà phê và cơ sở phục vụ ăn uống đã buộc phải đóng cửa chỉ trong vòng một năm tính đến tháng 3/2025, mức kỷ lục chưa từng có trong ngành F&B Trung Quốc, đánh dấu một "cuộc thanh lọc" quy mô lớn và để lại những bài học đắt giá cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Con số 3 triệu không chỉ là một thống kê khô khan. Đằng sau nó là câu chuyện về những giấc mơ kinh doanh tan vỡ, những khoản đầu tư bị mất trắng, và hàng triệu người lao động mất việc. Vậy điều gì đã đẩy ngành công nghiệp này đến bờ vực thẳm?

Cú sốc

Ở các đô thị lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu, tỷ lệ đóng cửa hàng tháng vượt 10-15%, nhiều nhà hàng chỉ duy trì được chưa tới 1 năm. Số liệu của Reuters cho biết lợi nhuận ròng của ngành nhà hàng đã giảm 88% trong nửa đầu năm 2024.

Những con số trên phản ánh rõ nét khó khăn kinh tế mà Trung Quốc đang đối diện.

Từ sau đại dịch COVID-19, nhu cầu tiêu dùng chưa hồi phục như kỳ vọng nhưng nhiều người thất nghiệp từ các ngành bất động sản, công nghệ và giáo dục đã đổ xô vào lĩnh vực kinh doanh ăn uống. Hàng loạt nhà hàng, quán cà phê và trà sữa mọc lên như nấm, khiến thị trường trở nên bão hòa nhanh chóng.

Sự cạnh tranh khốc liệt trong lĩnh vực đồ uống, đặc biệt là các chuỗi trà sữa và cà phê, càng khiến nhiều cửa hàng nhỏ không thể trụ vững. Các “ông lớn” như Mixue, Luckin Coffee hay Starbucks vẫn tăng tốc mở rộng, nhưng điều đó lại vô tình làm gia tăng áp lực lên những cơ sở quy mô hộ gia đình.

Trong một thị trường quá tải, cạnh tranh trở thành cuộc chiến sống còn. Để thu hút khách hàng, các nhà hàng không còn cách nào khác ngoài việc lao vào cuộc đua giảm giá. Các nền tảng giao đồ ăn như Meituan và Ele.me trở thành chiến trường chính, nơi các cửa hàng liên tục tung ra các voucher giảm giá, combo khuyến mãi và miễn phí giao hàng. Kết quả là, biên lợi nhuận bị thu hẹp đến mức gần như bằng 0, khiến nhiều cơ sở không thể duy trì hoạt động.

Hãng tin Reuters cho hay nhiều nhà hàng tại Trung Quốc bán cà phê với giá 9,9 Nhân dân tệ (1,4 USD) và suất ăn 4 người chỉ với 99 Nhân dân tệ (14 USD). Những thực đơn giá rẻ này khiến biên lợi nhuận thu hẹp và chất lượng giảm theo.

Trả lời tờ Dragon Plus Insight, một chủ nhà hàng ở Thượng Hải chua chát nhận xét: "Chúng tôi càng giảm giá, chúng tôi càng lỗ. Nhưng nếu không giảm giá, chúng tôi sẽ không có khách hàng. Đó là một vòng luẩn quẩn không lối thoát."

Trong khi đó, tăng trưởng kinh tế chậm lại, thất nghiệp gia tăng, đặc biệt ở nhóm thanh niên, khiến chi tiêu cho ăn uống – vốn là một trong những mảng tiêu dùng linh hoạt nhất – bị thu hẹp.

Thay vì ăn ngoài tại các nhà hàng, người dân chuyển sang các lựa chọn tiết kiệm hơn như tự nấu ăn tại nhà hoặc mua đồ ăn mang về. Những nhà hàng phục vụ món ăn đắt tiền, cao cấp chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, trong khi các quán ăn bình dân, giá rẻ cũng không thể tránh khỏi sụt giảm doanh thu.

Sự thay đổi này không chỉ là một xu hướng tạm thời, mà còn phản ánh sự dịch chuyển sâu sắc trong tâm lý tiêu dùng của người dân Trung Quốc, từ "thỏa mãn" sang "tiết kiệm".

Dù doanh thu sụt giảm, các chi phí cố định lại không hề giảm. Tiền thuê mặt bằng tại các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu và Thâm Quyến vẫn duy trì ở mức cao ngất ngưởng. Chi phí nhân công và nguyên liệu cũng là gánh nặng lớn, đặc biệt đối với các nhà hàng nhỏ lẻ không có lợi thế về quy mô. Chỉ cần doanh thu sụt giảm vài tháng liên tiếp cũng đủ để đẩy những nhà hàng này đến bờ vực phá sản.

"Có những cửa hàng bên cạnh bán sản phẩm tương tự, không ngon bằng, nhưng rẻ hơn 10 Nhân dân tệ. Người bình thường về cơ bản sẽ mua sản phẩm rẻ hơn. Mọi người đơn giản là không có tiền. Hoặc nếu có, họ cũng không muốn chi tiêu như trước, vì rất khó kiếm”, một quản lý giấu tên của một nhà hàng nhượng quyền tại Bắc Kinh nói với Reuters.

Khi không thể bù đắp chi phí bằng doanh thu, việc đóng cửa trở thành quyết định tất yếu. Một số chuyên gia ước tính, tuổi thọ trung bình của một nhà hàng mới mở tại Trung Quốc hiện chỉ khoảng 500 ngày.

Thế rồi cạnh tranh khốc liệt và thay đổi thị hiếu cũng khiến nhiều cửa hàng đóng cửa. Người tiêu dùng trẻ tuổi ngày càng ưa chuộng các thương hiệu có mô hình kinh doanh hiện đại, sản phẩm được tiêu chuẩn hóa, đặt hàng nhanh qua ứng dụng và giao tận nơi. Điều này khiến những quán ăn truyền thống khó theo kịp, nhất là khi họ thiếu vốn và công nghệ để chuyển đổi số.

Các mô hình như quán ăn tại nhà (homebars) nổi lên với chi phí thấp hơn nhưng lại đối mặt rủi ro về pháp luật, không thể thay thế hoàn toàn nền tảng kinh doanh chính thống, càng khiến nhiều quán ăn mắc kẹt.

Thanh lọc

Hãng tin Reuters cho biết anh An Dawei, một thương lái thiết bị bếp cũ, chứng kiến mỗi tháng phá dỡ đến 200 nhà hàng, tăng 270% so với năm 2024. Thậm chí một tiệm bánh tại khu Olympic Park dù vị trí đắc địa vẫn phải đóng cửa sau 14 tháng vì thuê quá cao 50,000 NDT/tháng và vắng khách.

"Đối với một người bình thường, việc mở một nhà hàng gần như chắc chắn là thất bại", anh An nói với Reuters.

Một số nhà hàng cao cấp nổi tiếng như Opera BOMBANA (Beijing), các chuỗi trà sữa và cà phê (Ví dụ: Cuo Nei Village, Ge Lao Guan, MOS Burger) đã đóng cửa hoặc thu hẹp hoạt động do chi phí quá cao và doanh thu không đúng kỳ vọng.

Anh An nói với Reuters rằng sự cạnh tranh khốc liệt về giá cả và thực đơn liên tục thay đổi để thu hút khách hàng đã chán ngán đã khiến nhiều cơ sở phải vật lộn để tồn tại, nhiều cơ sở đã buộc phải cắt giảm chi phí xuống còn khoảng 70 đến 80 Nhân dân tệ (9 đến 11 USD) mỗi khách.

Nhiều nhà hàng đã phá sản vào năm 2024, khiến tăng trưởng doanh thu trong ngành thực phẩm và đồ uống của Trung Quốc giảm xuống còn 5,3% so với con số 20,4% của năm 2023. Những nhà hàng sống sót đã phải cắt giảm biên lợi nhuận đáng kể để duy trì hoạt động.

"Một khi (các nhà hàng) không thể thua lỗ nữa, họ sẽ tìm cách kiếm lời, và họ chỉ có thể làm điều đó bằng cách giảm chất lượng nguyên liệu", ông An nói.

Việc gần 3 triệu nhà hàng đóng cửa không chỉ là câu chuyện riêng của ngành ăn uống. Nó phản ánh bức tranh tiêu dùng nội địa ảm đạm – yếu tố được kỳ vọng là động lực mới để Trung Quốc duy trì tăng trưởng. Khi người dân không còn sẵn sàng chi tiêu cho những nhu cầu thiết yếu như ăn uống bên ngoài, đó là dấu hiệu đáng lo ngại về niềm tin tiêu dùng và sức khỏe kinh tế nói chung.

Đồng thời, tình trạng này còn để lại hệ quả xã hội: hàng triệu lao động trong lĩnh vực dịch vụ mất việc làm, kéo theo áp lực thất nghiệp vốn đã cao.

Một số chuyên gia cho rằng ngành ăn uống Trung Quốc sẽ sớm trải qua quá trình “thanh lọc tự nhiên”, nơi chỉ những thương hiệu mạnh, quản lý chuyên nghiệp, có khả năng áp dụng công nghệ và hiểu rõ thị hiếu người tiêu dùng mới tồn tại.

Song quá trình này cũng đòi hỏi các chính sách hỗ trợ từ phía nhà nước – từ giảm chi phí thuê mặt bằng, ưu đãi tín dụng đến các biện pháp kích cầu tiêu dùng.

Nếu không, con số 3 triệu chỉ là khởi đầu cho một làn sóng đóng cửa còn lớn hơn, và đó sẽ là cú giáng mạnh vào tham vọng “tái cân bằng tăng trưởng” mà Trung Quốc đặt ra.

*Nguồn: Reuters, Fortune, BI