Chỉ vài năm trước, Apple vẫn là biểu tượng tối thượng của sức mạnh sáng tạo và giá trị thị trường, dẫn đầu bảng xếp hạng vốn hóa toàn cầu. Giai đoạn 2021–2023, họ giữ vững ngôi vị công ty giá trị nhất thế giới. Thế nhưng đến giữa năm 2025, Apple đã trượt xuống vị trí thứ ba, sau Microsoft và Nvidia.
Điều đáng chú ý là cú trượt này diễn ra chóng vánh: chỉ trong 4 tháng, vốn hóa của Apple đã "bốc hơi" khoảng 1,1 nghìn tỷ USD – tương đương giảm 28% – con số lớn hơn GDP hàng năm của phần lớn các quốc gia.
Đây không phải là một cơn khủng hoảng bất ngờ. Hạt giống của sự suy thoái đã được gieo từ năm 2011, thời điểm Steve Jobs rời ghế CEO.
Liều thuốc độc
Khi giao lại quyền lực, Steve Jobs đã dặn dò Tim Cook rằng: "Đừng cố nghĩ xem Steve Job sẽ làm gì trong tình huống này. Hãy làm điều gì mà anh cho là đúng."
Trớ trêu thay, chính lời dặn dò này của Steve Jobs đã đặt nền móng cho hậu quả sau này.
Nhà sáng lập Steve Jobs tin rằng "sản phẩm tuyệt vời sẽ tạo ra giá cổ phiếu tuyệt vời". Triết lý của ông là đặt sáng tạo lên hàng đầu, coi tiền mặt chỉ là kết quả của một sản phẩm hoàn hảo. Minh chứng là ông từng từ chối mọi đề xuất trả cổ tức hay mua lại cổ phiếu, giữ lại 27 tỷ USD tiền mặt mà "không biết phải làm gì" vì mục tiêu duy nhất là xây dựng giá trị doanh nghiệp.
Đối với Steve Jobs, việc tiêu tiền cho cổ đông chẳng khác gì "liều thuốc độc" và nhà sáng lập này đã cố gắng giữ Apple tránh xa việc tiêu tiền mua cổ phiếu hay phát quá nhiều cổ tức trong suốt 14 năm.
Ngược lại, Tim Cook tin rằng tập trung vào giá cổ phiếu sẽ mang lại thành công. Chỉ sáu tháng sau khi nhậm chức, ông đã làm điều Steve Jobs luôn phản đối: công bố chương trình cổ tức và mua lại cổ phiếu trị giá hàng chục tỷ USD.
Sự thay đổi này đã biến Apple từ một công ty công nghệ sáng tạo thành một "công ty tài chính" trong mắt nhiều nhà đầu tư, điển hình là việc Warren Buffett đã phá vỡ nguyên tắc không đầu tư vào công nghệ của mình để rót vốn vào Apple.
Sự thay đổi triết lý này đã tác động trực tiếp đến văn hóa làm việc của Apple. Mối quan hệ thân thiết giữa Jobs và giám đốc thiết kế Jony Ive – nơi Steve Jobs thường xuyên ghé thăm phòng thiết kế mỗi ngày – đã nhường chỗ cho một mối quan hệ công việc xa cách hơn dưới thời Tim Cook khi CEO chỉ thi thoảng ghé thăm, chủ yếu ở các giai đoạn "chốt" sản phẩm.
Khi Ive dần mất đi quyền lực, các ý tưởng táo bạo của ông bị đội ngũ tài chính bác bỏ vì lý do "không cần thiết". Một ví dụ điển hình là sự việc liên quan đến buổi trình diễn thời trang cho Apple Watch. Ý tưởng tổ chức một buổi trình diễn lớn với kinh phí 25 triệu USD của Ive đã bị đội ngũ tài chính của Apple bác bỏ, cho rằng nó không cần thiết.
Điều này cho thấy sự ưu tiên của công ty đã thay đổi, từ việc tập trung tuyệt đối vào sự sáng tạo và trải nghiệm sản phẩm (dưới thời Jobs) sang việc cân nhắc kỹ lưỡng về mặt chi phí và hiệu quả tài chính.
Sự chán nản đã khiến Ive làm việc tại nhà nhiều hơn và cuối cùng là rời bỏ Apple, đi cùng với đó là sự sáng tạo mà Steve Jobs luôn đặt lên hàng đầu.
Hậu quả thể hiện rõ rệt qua các sản phẩm. Dưới thời Tim Cook, Apple không còn tạo ra những cuộc cách mạng như iPhone đời đầu. Thay vào đó, hãng tập trung vào việc tăng giá sản phẩm mà không có nhiều cải tiến đột phá.
Các dòng iPhone 6 đến iPhone 8 (2014–2017) gần như không khác biệt lớn, thay đổi chủ yếu nằm ở chính sách giá. Dưới thời Steve Jobs, giá iPhone giữ nguyên ở mức 650 USD suốt 7 năm. Thế nhưng khi Tim Cook lên thay, iPhone X (2017) ra mắt ở mức 1.000 USD, và đến 2023, mẫu cao cấp nhất đã vượt 1.200 USD.
Những dòng iPhone X, iPhone 11 hay các phiên bản sau này không còn tạo ra hiệu ứng "wow" như trước. Giá iPhone trung bình đã tăng vọt từ 657 USD (năm 2016) lên 974 USD (năm 2024), trong khi người dùng cảm thấy các phiên bản mới chỉ là những bản nâng cấp nhỏ giọt.
Cái giá phải trả
Với triết lý sai lầm trên, chẳng có gì khó hiểu khi Apple bỏ lỡ cuộc đua AI. Hãng sản xuất iPhone từng tiên phong với Siri (2011) nhưng nhanh chóng bị bỏ lại phía sau. Đến 2017, Siri đạt độ chính xác 62%, kém xa Google Assistant (90%).
Khi ChatGPT xuất hiện cuối 2022, khoảng cách càng rõ. Năm 2023, đội AI của Apple đề xuất mua 50.000 GPU trị giá 10 tỷ USD để bắt kịp đối thủ và CEO Tim Cook đã đồng ý, nhưng bộ phận tài chính bác bỏ vì cho rằng họ sẽ tiết kiệm được tiền nếu tự làm chip.
Trớ trêu thay cùng năm đó, Apple lại chẳng hề tiết kiệm khi chi tới 77 tỷ USD để mua lại cổ phiếu (BuyBack) từ cổ đông. Xin được nhắc rằng Apple đứng đầu thế giới năm 2024 về số tiền mua lại cổ phiếu từ cổ đông, trong khi các đối thủ như Amazon, Google, và Meta dồn hàng chục tỷ USD vào nghiên cứu và phát triển (R&D), cho thấy rõ sự khác biệt trong ưu tiên.
Hậu quả là ngày nay, trong khi các đối thủ vượt xa về AI thì sản phẩm "Apple Intelligence" của CEO Tim Cook bị nhiều người xem chế nhạo là chiêu trò marketing, tái quảng cáo các tính năng cơ bản thành "đột phá AI".
Một công ty từng thay đổi thế giới giờ đây đang chật vật để hoàn thiện Siri và đuổi theo trong cuộc đua AI.
Vốn hóa gấp 10 lần trong 13 năm là thành tích mà CEO Tim Cook có thể tự hào, nhưng khoản lỗ 1,1 nghìn tỷ USD chính là minh chứng cho sự đúng đắn trong triết lý của Steve Jobs: "Khi bạn đặt cổ đông lên trước sản phẩm, cuối cùng bạn sẽ mất cả hai."
Tim Cook có thể đã nhân giá trị vốn hóa của Apple lên gấp 10 lần, nhưng ông đồng thời đã làm suy yếu DNA cốt lõi của công ty: đó là sự đổi mới. Từ một biểu tượng sáng tạo, Apple đang có nguy cơ trở thành một ví dụ cho sự thật cay đắng: khi một công ty ngừng tập trung vào sản phẩm, họ sẽ đánh mất cả thị trường lẫn niềm tin của người dùng.
*Nguồn: Tổng hợp
.png "VVA tổ chức khai giảng khóa đào tạo thẩm định giá K163 tại Đà Nẵng")
