Trung Quốc đang âm thầm làm việc này tại một quốc gia Đông Nam Á, có khả năng 'cắt đứt' quyền trừng phạt của Mỹ

Theo Wall Street Journal, những tài liệu gần đây cho thấy Trung Quốc đang hỗ trợ chính quyền quân sự Myanmar xây dựng một hệ thống thanh toán số có khả năng vận hành bên ngoài tầm kiểm soát của Washington. Đây không chỉ là một bước tiến về công nghệ tài chính, mà còn là phép thử chiến lược để Bắc Kinh chứng minh cách các nước bị cô lập có thể né tránh trừng phạt của Mỹ bằng công nghệ tiền tệ số do Trung Quốc phát triển.

Trung tâm của dự án là đồng nhân dân tệ số, phiên bản tiền điện tử do Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc phát hành. Khác với các hệ thống thanh toán tư nhân như PayPal hay Alipay, một đồng tiền số do ngân hàng trung ương kiểm soát cho phép nhà phát hành theo dõi mọi giao dịch theo thời gian thực, thậm chí kiểm soát cách người dùng tiêu tiền.

Tại Myanmar, theo tài liệu được tiết lộ, các kỹ sư Trung Quốc đang điều chỉnh mô hình này để tạo ra đồng kyat số, dựa trên hạ tầng của Huawei và Ngân hàng Công thương Trung Quốc (ICBC) - ngân hàng lớn nhất thế giới. Dự án này được giới thiệu như một bước hiện đại hóa nhằm giảm chi phí in và lưu trữ tiền mặt, nhưng thực chất là lộ trình hoàn chỉnh cho việc né tránh trừng phạt quốc tế.

Hiện nay, phần lớn giao dịch xuyên biên giới đều phải đi qua SWIFT - hệ thống chịu sự giám sát của Bộ Tài chính Mỹ. Khi Washington áp đặt trừng phạt, doanh nghiệp hoặc quốc gia bị nhắm đến gần như bị loại khỏi hệ thống tài chính quốc tế. Trung Quốc muốn xoay chuyển điều đó thông qua CIPS, hệ thống thanh toán xuyên biên giới mà Bắc Kinh xây dựng như một đường vòng tránh SWIFT.

Myanmar đã dùng CIPS cho một phần thương mại với Trung Quốc, nhưng nền kinh tế hỗn loạn dựa nhiều vào tiền mặt khiến việc né trừng phạt ở quy mô lớn vẫn khó. Đồng kyat số có khả năng thay đổi hoàn toàn rào cản đó.

Theo chương trình thí điểm mà chính quyền Myanmar công bố hồi tháng 6, Ngân hàng Trung ương Myanmar sẽ phát hành đồng kyat số thông qua các ngân hàng được cấp phép. Khi giao dịch với Trung Quốc, các ngân hàng này sẽ kết nối trực tiếp với ICBC, nơi kyat số được chuyển đổi thành nhân dân tệ số. Sau đó, mọi giao dịch sẽ được xử lý qua CIPS, không chạm vào hệ thống USD, đồng nghĩa với việc không chịu sự giám sát của Mỹ.

Cấu trúc nhiều lớp của hệ thống, từ ngân hàng trung ương Myanmar, đến doanh nghiệp, ICBC và CIPS, tạo ra màn sương che giấu chủ sở hữu thực sự của dòng tiền. Đáng lo ngại hơn, ICBC có quan hệ đại lý (correspondent banking) với hầu hết các ngân hàng lớn của Mỹ, điều này có thể trở thành cánh cửa hậu để các công ty quân sự Myanmar đang bị trừng phạt tiếp cận hệ thống thanh toán bằng USD, thông qua công ty bình phong hoặc trung gian Trung Quốc.

Đối với Washington, đây là tín hiệu cảnh báo trực tiếp. Nếu thử nghiệm tại Myanmar thành công, Trung Quốc hoàn toàn có thể mở rộng mô hình này tới các quốc gia bị cô lập khác như Iran hay Syria, từng bước xây dựng một hệ thống tài chính song song nơi sức mạnh trừng phạt của Mỹ trở nên kém hiệu quả. Bắc Kinh không chỉ suy yếu hóa vị thế của Mỹ mà còn kiếm lợi nhuận từ việc làm “ngân hàng trung ương bóng tối” cho các chế độ bị cấm vận.

Myanmar trở thành nơi lý tưởng để thử nghiệm vì nước này bị nhóm G7 đưa vào danh sách đen của Lực lượng Hành động Tài chính (FATF), lại ngập tràn dòng tiền bất hợp pháp từ ma túy và lừa đảo trực tuyến. Đối với Trung Quốc, Myanmar vừa đủ nhỏ và ít được chú ý để thử nghiệm mà không gây ra phản ứng mạnh, trong khi vẫn có vị trí chiến lược quan trọng do giáp Ấn Độ Dương.

Với quân đội Myanmar, đây là phao cứu sinh tài chính khi cánh cửa thanh toán bằng USD đang dần khép lại. Nhưng với người dân Myanmar, nhất là phong trào dân chủ, đây là mối rủi ro tiềm tàng. Một hệ thống thanh toán do Trung Quốc vận hành sẽ cung cấp cho Bắc Kinh khả năng nhìn xuyên vào mọi giao dịch.

Trong trường hợp xấu, nếu hệ thống thất bại, người dân Myanmar có thể đối mặt với cảnh hỗn loạn tài chính như năm 1987, khi tướng Ne Win bất ngờ thu hồi các tờ tiền không chia hết cho số 9 “may mắn” của ông, xóa sổ toàn bộ tiền tiết kiệm của người dân chỉ sau một đêm.

Tham khảo WSJ