Theo thống kê của Bộ Y tế, ngành dược phẩm Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, với mức tăng trưởng trung bình hai con số, cũng với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp trong nước và các tập đoàn dược lớn quốc tế. Theo đó, tổng giá trị thị trường dược phẩm Việt Nam tăng từ 2,7 tỷ USD năm 2015 lên hơn 7 tỷ USD năm 2025 và dự kiến đạt hơn 10 tỷ USD vào năm 2026.
Việc làm chủ nguồn dược liệu sạch cũng là bài toán mà nhiều doanh nghiệp trăn trở tìm câu trả lời, trong đó có CTCP Nam Dược, với sáng kiến "Nam Dược – Dược liệu sạch phát triển bền vững". Sáng kiến này đã lọt vào vòng chung khảo của Giải thưởng Hành động vì cộng đồng – Human Act Prize 2025.
Nhân dịp Gala trao giải Human Act Prize 2025 đang cận kề (tối 16/12), PV đã có cuộc PV nhanh với ThS. DS Lưu Thị Gấm, Trưởng phòng Makerting của CTCP Nam Dược, đại diện dự án.
-Chào bà, chúc mừng dự án của Nam Dược lọt vào vòng chung khảo của Human Act Prize 2025. Xin bà chia sẻ đôi điều về dự án này?
Dự án Nam Dược tham gia Human Act Prize 2025 là dự án phát triển dược liệu sạch bền vững. Ngay từ khi thành lập, Nam Dược đã xác định sứ mệnh thuốc nam. Chúng tôi tập trung phát triển các sản phẩm từ dược liệu Việt. Để đảm bảo các sản phẩm có chất lượng và hiệu quả, an toàn, thì việc chuẩn hóa nguyên liệu đầu vào là quan trọng nhất. Từ việc này, chúng tôi luôn trăn trở làm sao có một nguồn dược liệu hoạt chất cao ổn định, đảm bảo an toàn và có nguồn thu ổn định, giá không bị phụ thuộc vào các nhà cung cấp. Từ đó, Nam Dược tìm kiếm các đối tác và nhận ra rằng trên thị trường dược liệu có tới hơn 80% dược liệu nhập khẩu và chưa thể kiểm soát được nguồn gốc (thời điểm năm 2011 – 2012 - PV).
Việt Nam là quốc gia có tiềm năng cây thuốc rất lớn. Do đó, Nam Dược cho rằng tại sao chúng ta không chủ động vùng trồng. Sau đó, các cán bộ của chúng tôi tiếp cận được tiêu chuẩn của WHO về thực hành trồng trọt và thu hái dược liệu sạch (GACP-WHO). Rõ ràng khi tiếp cận được với tiêu chuẩn này thì Nam Dược mới thấy rằng "à, đây mới chính là vấn đề gốc rễ của phát triển". Khi phát triển nguồn dược liệu sạch, Nam Dược mới có tư duy về mô hình liên kết "4 nhà" (doanh nghiệp, nhà nông, nhà khoa học và nhà quản lý). Mô hình này nhằm tạo ra sự bền vững của dự án, đặc biệt là tạo ra sinh kế cho bà con nông dân ngay tại vùng trồng.
Như vậy, với doanh nghiệp dự án đáp ứng được nguồn cung dược liệu ổn định, có hoạt chất cao. Với người nông dân, dự án tạo ra được sinh kế. Với môi trường, dự án thực hiện được không dùng thuốc trừ sâu, không chất bảo quản và không phân bón hóa học. Ngoài ra, dự án còn góp phần bảo tồn nguồn gen của dược liệu Việt.
Dự án bắt đầu "manh nha" thực hiện vào năm 2010 và có những vùng trồng đầu tiên được thẩm định là năm 2013. Đến bây giờ, cứ 3 năm một lần, chúng tôi sẽ tiến hành thẩm định các vùng trồng và duy trì đến thời điểm này.
Sự đổi thay nhờ mô hình liên kết "4 nhà"
-Sau hơn 12 năm thực hiện dự án, theo bà, đâu là sự thay đổi lớn nhất mà dự án của Nam Dược mang lại cho cộng đồng, đặc biệt là trong việc giúp cải thiện sinh kế cho bà con nông dân?
Như tôi vừa chia sẻ, chúng tôi chọn mô hình vừa đáp ứng được hiệu quả kinh tế cho doanh nghiệp, vừa bền vững với các địa phương. Đó là mô hình liên kết "4 nhà". Trong quá trình 10 năm, để hình thành một vùng trồng thì cần chi phí rất cao. Doanh nghiệp phải hỗ trợ cho mỗi vùng trồng khoảng 1 tỷ đồng, bao gồm nguồn giống và hướng dẫn trực tiếp cho người nông dân về quy trình cụ thể, sau đó kết hợp với nhà khoa học, nhà quản lý.
Trước đây, người nông dân ở Bắc Hà (Lào Cai) chỉ trồng ngô, trồng sắn, với thu nhập chỉ khoảng 20 – 30 triệu/năm, đầu ra thì bấp bênh. Khi Nam Dược bắt đầu hợp tác với những người nông dân thông qua Trung tâm Nông nghiệp của Bắc Hà, chúng tôi đã ký hợp đồng với Trung tâm. Theo đó, Trung tâm cũng đứng ra để đảm bảo với bà con về phía chính quyền. Bà con nông dân canh tác theo hướng dẫn của Nam Dược. Sau năm đầu tiên, bà con chia sẻ rằng thu nhập của họ đã hơn 100 triệu đồng/năm, tức là gấp 3 lần so với hồi trồng ngô, trồng sắn trước đó. Trồng dược liệu lại ổn định hơn nhiều vì công ty đã đảm bảo được đầu ra ổn định cho người nông dân.
Người nông dân ở Bắc Hà cũng chia sẻ rằng việc trồng dược liệu khiến họ yên tâm vì đem lại thu nhập, công việc ổn định và tạo ra giá trị bền vững, góp phần phủ xanh được các đồi trọc. Ngoài ra, ở Bắc Hà, vào khoảng từ tháng 5 – tháng 8, những vùng trồng dược liệu cát cánh tím ngắt cả một vùng, nên trở thành địa điểm check in hấp dẫn cho du lịch phượt. Điều này vừa quảng bá du lịch, hình ảnh vùng trồng dược liệu, vừa có thêm thu nhập cho người dân địa phương.
.jpg)
-Hơn 10 năm qua, đâu là thử thách lớn nhất mà dự án phải đối mặt, thưa bà?
Chúng tôi phải đối mặt với nhiều thử thách. Đầu tiên là quỹ đất. Vì thực tế cứ hết 3 năm thì chúng tôi phải có một vùng trồng bên cạnh để thay đổi. Thứ hai là cần có sự chung tay và đồng lòng, kết hợp mạnh mẽ hơn với chính quyền địa phương để quỹ đất cho người dân trồng dược liệu.
Xuất phát từ thực tế, thứ ba, chúng tôi mong muốn cơ quan quản lý tạo điều kiện cũng như các chính sách của Nhà nước, để các doanh nghiệp có vùng trồng dược liệu sẽ có những ưu ái hơn. Bởi vì xây dựng một vùng trồng rất vất vả, chưa kể đến việc gặp thất bại. Với các vùng trồng thất bại, chi phí mà doanh nghiệp phải bỏ ra cũng tăng lên rất nhiều.
Nguồn nguyên liệu chính là "long mạch" tạo ra thành công của doanh nghiệp dược liệu
-Khó khăn không ít, xác suất thành công cũng phải đánh cược rất nhiều, vậy điều gì thôi thúc Nam Dược duy trì và làm đến cùng dự án trồng dược liệu sạch này trong hơn 12 năm qua?
Theo tôi, cái thôi thúc những doanh nghiệp như Nam Dược làm đến cùng dự án này là sự phát triển bền vững. Bởi nếu doanh nghiệp đã xác định lựa chọn các sản phẩm từ thảo dược thì nguồn nguyên liệu là yếu tố tiên quyết và sống còn. Nguồn nguyên liệu chính là "long mạch" để tạo ra được thành công. Bởi nếu chúng tôi không chủ động được nguyên liệu, không có nguồn cung ổn định, bấp bênh dựa vào nguồn nhập khẩu thì sự phát triển của doanh nghiệp sẽ không bền vững được. Việc này cũng ảnh hưởng tới toàn bộ chuỗi cung ứng của công ty.
Chính vì vậy, dù khó khăn như thế nào thì Nam Dược vẫn xác định vùng trồng là "điểm cốt tử" để quyết định xem là chúng ta có phát triển bền vững hay không. Thực tế là qua đại dịch Covid-19 có thể thấy rằng những công ty phụ thuộc vào nhập khẩu là rất rủi ro, bấp bênh. Sau hơn 10 năm thực hiện dự án, đến nay, từ việc phải nhập khẩu tới 70 – 80%, nay Nam Dược chỉ nhập khoảng 20%, bởi vì có những vị thuốc chưa trồng được ở Việt Nam.
"Chúng tôi muốn lan tỏa mô hình trồng dược liệu sạch"
-Tham gia Human Act Prize 2025, Nam Dược có kỳ vọng gì ở giải thưởng này để tiếp nối và chắp cánh thêm cho dự án của mình trong tương lai?
Đây là lần đầu tiên chúng tôi tham dự giải thưởng Human Act Prize. Điều mà chúng tôi kỳ vọng khi đến với giải thưởng là lan tỏa mô hình. Bởi rõ ràng để người tiêu dùng nhận thức được, cơ quan quản lý vào cuộc, thì cần nhiều hơn nữa các doanh nghiệp chung tay để phát triển dự án. Nếu mô hình của Nam Dược được nhân rộng, nhiều doanh nghiệp trong ngành dược và ngành chăm sóc sức khỏe tiếp cận, phát triển không chỉ vùng dược liệu mà còn hướng tới xuất khẩu, nhằm tạo ra bản đồ dược liệu Việt Nam ngày càng tốt hơn. Việc này cũng giúp bảo tồn nguồn dược liệu của Việt Nam.
Khi dự án của Nam Dược được lan tỏa, môi trường dự án sẽ được bảo vệ và sinh kế cho người nông dân cũng được đảm bảo, đồng thời bảo tồn được rất nhiều nguồn gen quý hiếm của các vị thảo dược.
-Trước Human Act Prize, không rõ Nam Dược đã tham gia giải thưởng nào chưa. Theo bà, giải thưởng Human Act Prize có khác biệt gì so với các giải thưởng khác?
Nam Dược có tham gia một số giải thưởng như giải về dược liệu của Bộ Y tế, một giải liên quan đến trách nhiệm cộng đồng… Với những giải thưởng này, chúng tôi cảm thấy trách nhiệm cộng đồng là có. Nhưng để đánh giá về tác động dài hạn các yếu tố như môi trường, sinh kế của người nông dân… thì Human Act Prize có chiều dài, giúp các dự án, doanh nghiệp tăng tính cam kết và động lực cũng mạnh hơn. Đặc biệt, Nam Dược cũng được học tập rất nhiều từ các dự án tham gia cùng.
Tôi thấy là mỗi dự án tham dự Human Act Prize 2025 đều mang trong mình sứ mệnh rất cao quý. Do đó, Nam Dược mong muốn có nhiều dự án đồng hành và phát triển với cộng đồng nhiều hơn, cũng như kéo dài hơn chuỗi giá trị từ doanh nghiệp, xã hội và bảo vệ môi trường.
-Xin cảm ơn bà đã chia sẻ!
.jpg "Giải bóng đá Báo chí các tỉnh thành năm 2025: \"Ngày hội\" của những người làm báo tại Thủ đô")
