Triết lý 'làm bàn bằng ván cửa' của Jeff Bezos khiến Amazon hụt hơi trong kỷ nguyên AI

Thế giới công nghệ hiện đang chứng kiến một cuộc cạnh tranh khốc liệt chưa từng có về nhân tài AI, với các "ông lớn" như Meta, Google, OpenAI hay Microsoft liên tục chiêu mộ kỹ sư, nhà nghiên cứu hàng đầu.

Trong khi đó, Amazon — vốn là biểu tượng của năng lực công nghệ — lại dường như nép mình bên lề, không tham gia mạnh mẽ vào "trận chiến" này. Một tài liệu nội bộ từ cuối năm ngoái tiết lộ rằng lý do chính xuất phát từ cơ chế đãi ngộ "tiết kiệm", hình ảnh tụt hậu trong AI và chính sách làm việc nghiêm ngặt của Amazon.

Triết lý tiết kiệm

Thị trường nhân sự AI hiện nay giống như một sàn đấu giá khốc liệt, nơi những bộ óc xuất sắc nhất được định giá bằng hàng triệu USD, cổ phiếu thưởng và sự linh hoạt tối đa. Thế nhưng, trong khi các đối thủ sẵn sàng "phá rào" ngân sách, Amazon lại bị kìm hãm bởi chính triết lý đã làm nên thành công của họ: văn hóa tiết kiệm.

Amazon nổi tiếng với văn hóa tiết kiệm. Một trong những câu chuyện khởi nguồn của công ty kể lại việc công ty đã mua những cánh cửa giá rẻ từ Home Depot và ghép chúng lại thành bàn làm việc văn phòng. Điều này đã trở thành biểu tượng cho sự thận trọng trong chi tiêu của Amazon, với việc nhà sáng lập Jeff Bezos vẫn sử dụng bàn làm việc bằng ván cửa này cho đến ngày nay.

Văn hóa keo kiệt này đã trực tiếp gây ra cuộc chiến tuyển dụng AI đang được thúc đẩy bởi chi tiêu chưa từng có, đẩy Amazon vào một tình huống khó khăn.

Tuy nhiên trong thời đại AI, khi các đối thủ sẵn sàng đầu tư mạnh tay để chiêu mộ nhân sự hiếm hoi, thì triết lý trả lương theo bậc cố định (salary bands) cùng hệ thống thưởng cổ phiếu trả sau (backloaded vesting) đột nhiên trở thành chướng ngại. Nhiều vị trí then chốt trong lĩnh vực AI không được tăng dải lương do quy định nghiêm ngặt về mức lương cố định cho từng vị trí, khiến đề nghị của Amazon thường ở mức thấp hơn so với đối thủ.

Mức lương chào mời của Amazon thường không đủ sức cạnh tranh với những đề nghị "khủng" từ các đối thủ, khiến nhiều kỹ sư và nhà nghiên cứu giỏi phải lắc đầu từ chối. Trong một thị trường mà tài năng AI đang cực kỳ khan hiếm, triết lý "chi tiêu ở mức tối thiểu" đột nhiên trở thành một con dao hai lưỡi, cắt đi khả năng tiếp cận những nhân sự cốt lõi.

Mức lương cơ bản (Base Salary) trung bình cho Kỹ sư Machine Learning tại Amazon chỉ ở mức 104.535 USD năm 2025, trong khi các công ty như OpenAI (200-440 nghìn USD) và Anthropic (218 nghìn USD) có thể trả gấp đôi, thậm chí gấp ba cho những tài năng hàng đầu.

Phó chủ tịch phụ trách robot của Amazon, Brad Porter, vào năm 2020, là bằng chứng cho thấy cách tiếp cận tiết kiệm của công ty đang cản trở việc tuyển dụng và giữ chân nhân tài. Porter đã rời đi một phần sau khi Amazon từ chối tăng mức lương của ông.

Đối với Amazon, việc bỏ lỡ những nhân tài AI hàng đầu là một rủi ro tiềm ẩn. Nguồn lực các nhà nghiên cứu và kỹ sư AI hàng đầu còn hạn chế, và nếu không có các chuyên gia có kiến ​​thức chuyên sâu, rất khó để cạnh tranh ở vị trí tiên phong trong lĩnh vực này.

Thật vậy, không như Google với DeepMind, Microsoft với OpenAI hay Meta với các dự án AI đột phá, Amazon vẫn chưa có được sản phẩm AI sáng giá nào. Dịch vụ Bedrock AI cloud tuy có tiến bộ nhưng vẫn chưa thể sánh với ChatGPT hay Claude.

Chưa hết, chính sách Return-to-Office (RTO), yêu cầu nhân viên chuyển tới các trung tâm làm việc cố định, cũng bị xem là một rào cản lớn khi không còn phù hợp với xu hướng làm việc từ xa đang thịnh hành. Nhiều ứng viên đã từ chối lời mời làm việc chỉ vì không thể linh hoạt làm việc từ xa. Oracle thậm chí đã tuyển được hơn 600 nhân viên từ Amazon trong vòng hai năm nhờ điểm yếu này.

Sự "chảy máu chất xám" này là một thực tế đáng báo động. Các số liệu từ SignalFire cho thấy Amazon nằm cuối trong bảng xếp hạng khả năng giữ chân kỹ sư so với Meta, OpenAI hay Anthropic. Mối lo ngại không chỉ dừng lại ở việc mất đi những cá nhân xuất sắc, mà còn là sự hoài nghi về khả năng đổi mới của Amazon trong lĩnh vực AI.

"Các kỹ sư đang chú ý và họ đang bày tỏ thái độ bằng sự ra đi của mình," nhà phân tích Jarod Reyes từ SignalFire nhận định.

Sự ra đi của Vasi Philomin, Phó chủ tịch dẫn dắt dự án AI tại AWS, và nhà thiết kế chip Rami Sinno càng làm dấy lên những câu hỏi lớn về tương lai của các mô hình nền tảng Titan và dịch vụ Bedrock của Amazon.

Tại một buổi họp báo cáo tài chính, khi được hỏi về việc liệu AWS có đang bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua AI, CEO Andy Jassy đã đưa ra một câu trả lời không đủ sức thuyết phục, khiến giá cổ phiếu của Amazon chịu áp lực giảm.

Việc Amazon vắng mặt trong các đợt tuyển dụng AI rầm rộ gần đây càng làm nổi bật những lo ngại đó. Meta đã thu hút được những nhân tài nổi bật từ ScaleAI, Apple và OpenAI. Google và OpenAI tiếp tục là điểm đến hàng đầu cho các chuyên gia AI, trong khi Microsoft thậm chí còn soạn thảo danh sách mong muốn tuyển dụng nhân viên Meta AI.

Quá muộn

Giữa làn sóng phê bình, Amazon đã bắt đầu có những bước điều chỉnh. Công ty dự định sửa đổi chiến lược đãi ngộ, linh hoạt hóa chính sách địa điểm làm việc, thành lập đội tuyển dụng AI chuyên biệt, và tăng cường các sự kiện quảng bá năng lực GenAI.

Đồng thời, Amazon cũng đầu tư đến 8 tỉ USD vào Anthropic, mang đến cho AWS quyền truy cập đặc quyền vào mô hình Claude và đồng thời thúc đẩy nhu cầu với chip Trainium, Inferentia nhằm tăng vị thế AI trong hệ sinh thái.

Đặc biệt, Amazon đã triển khai sáng kiến 'AI Ready' - một chương trình đào tạo miễn phí về kỹ năng AI cho 2 triệu người trên toàn cầu trước năm 2025, cùng với các khoản đầu tư khác như 1,2 tỷ USD cho chương trình Upskilling 2025 và gần 1 tỷ USD để tăng lương nhân viên vận hành.

Tuy nhiên, liệu những thay đổi này có đủ nhanh để cứu vãn tình thế? Các nguồn tin cho biết, đến nay, chưa có thay đổi chính sách mang tính hệ thống nào được thực thi. Hệ thống lương và RTO cứng nhắc vẫn tồn tại, như một di sản của một tư duy "chỉ quan tâm đến cổ đông" đã từng rất thành công qua nhiều thập kỷ.

"Dựa trên cách chúng tôi điều hành doanh nghiệp và những gì chúng tôi đã đạt được, việc thay đổi một phương pháp đã rất thành công cho các cổ đông của chúng tôi trong nhiều thập kỷ qua mang lại nhiều rủi ro hơn là lợi ích tiềm năng", Amazon đã viết trong báo cáo thường niên về thù lao của ban điều hành năm nay.

Tất nhiên, cuộc chiến nhân tài AI có thể sẽ trở thành một chiến lược tốn kém và sai lầm, được thúc đẩy bởi sự cường điệu và sự phấn khích thái quá của các nhà đầu tư. Thế nhưng cuộc đua AI không chỉ là cuộc chiến về công nghệ, mà còn là cuộc chiến về nhân sự.

Trong kỷ nguyên mà tài năng được xem là tài sản quý giá nhất, việc Amazon phải đối mặt với một trận chiến lớn để lấy lại vị thế không còn chỉ là một giả định nữa. Hãng cần nhanh chóng điều chỉnh để không bị tụt lại trong cuộc đua AI. Nếu không, nguy cơ mất chất xám cao cấp cùng uy tín về đổi mới là rất rõ ràng.

Tuy nhiên, việc thay đổi văn hóa lâu đời như "tiết kiệm" và cấu trúc đãi ngộ cố định không phải chuyện một sớm một chiều.

Câu hỏi cuối cùng mà giới phân tích đặt ra: Liệu Amazon có thể thay đổi kịp thời để biến thách thức thành cơ hội, hay sẽ tiếp tục "im lặng" và chấp nhận bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên AI đang lên?

*Nguồn: BI, Fortune