Tổng thống Trump gặp lãnh đạo 5 quốc gia Trung Á, thúc đẩy "hợp tác khoáng sản chiến lược"

Cuộc họp với lãnh đạo các nước Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan diễn ra trong bối cảnh Washington muốn gia tăng ảnh hưởng tại khu vực Trung Á giàu tài nguyên - vốn lâu nay chịu ảnh hưởng mạnh của Nga và ngày càng được Trung Quốc chú ý. Ông Trump gọi Trung Á là “một vùng đất cực kỳ giàu có” và khẳng định mong muốn “xây dựng mối quan hệ đối tác vững mạnh hơn với 5 quốc gia này.”

“Một trong những vấn đề trọng tâm trong chương trình nghị sự của chúng ta là khoáng sản chiến lược,” ông Trump nói. “Trong vài tuần qua, chính quyền của tôi đã củng cố an ninh kinh tế Mỹ bằng cách ký kết các thỏa thuận với các đồng minh và đối tác trên khắp thế giới nhằm mở rộng chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược.”

Cuộc gặp diễn ra giữa lúc các nước phương Tây đang cạnh tranh quyết liệt để tiếp cận nguồn tài nguyên khổng lồ của Trung Á - bao gồm uranium, đồng, vàng và đất hiếm - khi họ tìm cách tách chuỗi cung ứng khỏi ảnh hưởng của Nga và Trung Quốc. Washington đang thúc đẩy những liên kết mới để đảm bảo nguồn cung khoáng sản, năng lượng và các tuyến thương mại chiến lược vượt ra ngoài phạm vi kiểm soát của các đối thủ địa chính trị.

Sau cuộc họp, Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev gọi đây là “khởi đầu cho một kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Á.” Kazakhstan cũng tuyên bố tham gia Hiệp định Abraham, động thái mang tính biểu tượng trong việc bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các quốc gia Hồi giáo.

Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev ca ngợi ông Trump là “tổng thống của thế giới” và đề xuất thành lập ban thư ký thường trực tại Trung Á để điều phối hợp tác khu vực. Cùng tối hôm đó, ông Trump thông báo trên Truth Social rằng Uzbekistan dự kiến đầu tư và mua hàng hóa trị giá hơn 100 tỷ USD trong thập kỷ tới vào các lĩnh vực chiến lược của Mỹ như khoáng sản, linh kiện ô tô và hàng không.

Ra đời năm 2015, cơ chế C5+1 kết nối Mỹ với 5 quốc gia Trung Á nhằm thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực kinh tế, năng lượng và an ninh khu vực.

Hợp tác khoáng sản chiến lược mở rộng

Theo dự kiến, Mỹ và các nước C5 sẽ ký biên bản ghi nhớ hợp tác về khoáng sản chiến lược, cùng một số thỏa thuận thương mại lớn. Trong đó, Boeing được cho phép bán tối đa 37 máy bay cho các hãng hàng không tại Kazakhstan, Tajikistan và Uzbekistan. Ngoài ra, công ty Mỹ Cove Capital sẽ đầu tư khai thác vonfram tại Kazakhstan với nguồn vốn bảo lãnh của chính phủ.

Bà Gracelin Baskaran, Giám đốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận định rằng Washington sẽ thúc đẩy cả hợp tác cấp chính phủ lẫn các dự án thương mại để đảm bảo quyền tiếp cận nguồn khoáng sản thiết yếu.

“Khi Trung Quốc và Nga tiếp tục củng cố quyền kiểm soát đối với hệ thống khai thác, chế biến và cơ sở hạ tầng của khu vực, Washington đang tìm cách thiết lập một chỗ đứng thực chất thông qua các dự án chiến lược có chọn lọc,” bà Baskaran nhận định.

Trung Á - kho báu tài nguyên của thế giới

Năm quốc gia Trung Á sở hữu trữ lượng khổng lồ về uranium, đồng, vàng, đất hiếm và năng lượng, với tổng dân số khoảng 84 triệu người. Dù vẫn duy trì mối quan hệ kinh tế chặt chẽ với Nga từ thời Liên Xô, khu vực này ngày càng bị Trung Quốc lôi kéo thông qua các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng và khai khoáng quy mô lớn.

Kazakhstan là nền kinh tế lớn nhất và cũng là nhà cung cấp uranium hàng đầu thế giới, chiếm gần 40% sản lượng toàn cầu năm 2024, trong khi Uzbekistan nằm trong top 5. Hai quốc gia này cung cấp hơn một nửa sản lượng uranium thế giới, nguồn tài nguyên cốt lõi cho ngành năng lượng hạt nhân của Mỹ, vốn đóng vai trò quan trọng trong hệ thống điện quốc gia.

Hiện Nga vẫn chiếm khoảng 20% lượng uranium nhập khẩu của Mỹ, khiến việc đa dạng hóa nguồn cung trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.

Dưới thời Tổng thống Trump, Washington đang triển khai chiến lược đa hướng nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc - quốc gia đang thống trị chuỗi cung ứng toàn cầu đối với các kim loại chiến lược như uranium, đất hiếm, đồng và titan. Bắc Kinh nhiều lần tận dụng vị thế độc quyền này bằng cách hạn chế xuất khẩu để gây sức ép thương mại.

Nguồn: Reuters