Tìm cách "ứng xử" với trái phiếu doanh nghiệp không có tài sản đảm bảo

Sau việc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước yêu cầu hủy bỏ 9 lô trái phiếu đã phát hành của Tập đoàn Tân Hoàng Minh, với tổng trị giá trên 10.000 tỷ đồng, thị trường trái phiếu doanh nghiệp trải qua một "bước ngoặt" mới, với nhiều sự kiểm soát và cảnh báo từ các cơ quan chức năng.

Phát triển nóng

Thời gian qua, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã trải qua 4 năm phát triển mạnh với giá trị phát hành bùng nổ.

Tính đến hết năm 2021, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp đạt hơn 700 nghìn tỷ đồng, tương đương 16,7% GDP, chiếm gần 12% dư nợ tín dụng cả nước.

Trái phiếu doanh nghiệp bất động sản không ngừng tăng trưởng trong vài năm trở lại đây khi các chủ đầu tư ưu tiên sử dụng hình thức huy động vốn trái phiếu, hơn là các nguồn vốn từ ngân hàng hay nhà đầu tư, khách hàng. Các doanh nghiệp bất động sản đã vượt ngân hàng, đứng đầu về giá trị phát hành năm 2021 với tỷ trọng 35% tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành.

Đáng chú ý, gần một nửa giá trị trái phiếu doanh nghiệp bất động sản nói trên là không có tài sản đảm bảo.

Theo nhận định của Hội môi giới Bất động sản Việt Nam (VARs), việc có tài sản đảm bảo là không bắt buộc, nhưng đó là một trong những điều kiện tạo nên uy tín của doanh nghiệp cũng như trái phiếu doanh nghiệp đó phát hành - nhằm đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư (trái chủ).

Bước sang năm 2022, theo một thống kê do VARs công bố mới đây, tính đến giữa tháng 4/2022, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt gần 40.000 tỷ đồng. Trong đó, tỷ trọng trái phiếu doanh nghiệp bất động sản trong quý 1/2022 chiếm tới 43%.

Theo VARs, hiện nay, những vấn đề đang khiến các cơ quan quản lý thị trường lo ngại về thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói chung, trái phiếu doanh nghiệp bất động sản nói riêng bao gồm doanh nghiệp sử dụng trái phiếu không đúng mục đích, không hiệu quả, thông tin chưa minh bạch dẫn đến rủi ro cho trái chủ.

Bên cạnh đó, VARs cũng cho rằng việc các ngân hàng bán trái phiếu doanh nghiệp cho các nhà đầu tư cá nhân, những người không có đủ kiến thức và kinh nghiệm để tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp vốn bất bình đẳng thông tin và chỉ dành cho những nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Còn theo chuyên gia kinh tế TS. Lê Xuân Nghĩa, rủi ro đặt ra cho các nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp nói chung và trái phiếu doanh nghiệp bất động sản nói riêng là vẫn có dù có tài sản bảo đảm hay không.

Việc trái phiếu phải có bảo lãnh bằng tài sản là cổ phiếu hay bất động sản… cơ bản đều không giải quyết được vấn đề an toàn cho nhà đầu tư do người mua trái phiếu là cá nhân còn người phát hành là tổ chức. Tài sản của tổ chức không thể đem ra để bảo lãnh cho cá nhân và việc xử lý tài sản bảo lãnh này là vô cùng phức tạp.

Chuyên gia kinh tế TS. Lê Xuân Nghĩa

Cần sớm có xếp hạng tín nhiệm

Dù hiện tại, một số tồn tại vẫn đặt ra với trái phiếu doanh nghiệp nói chung và trái phiếu doanh nghiệp bất động sản nói riêng, tuy nhiên, theo các chuyên gia về lâu dài, trái phiếu doanh nghiệp vẫn là kênh huy động vốn hiệu quả, thể hiện sự năng động của một nền kinh tế, trao cơ hội đầu tư đa dạng cho các nhà đầu tư.

Theo đó, nếu so với các nước trong khu vực như Malaysia, Singapore, Thái Lan, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn rất khiêm tốn.

Do đó, đề xuất giải pháp phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian tới, TS. Nguyễn Văn Đính - Chủ tịch VARs cho rằng việc đánh giá hạn mức tín nhiệm với các doanh nghiệp phát hành trái phiếu là vô cùng cần thiết. Hạn mức tín nhiệm cho phép nhà đầu tư có cái nhìn tổng quát đủ khách quan để đánh giá những rủi ro có thể khi đầu tư vào doanh nghiệp thông qua trái phiếu.

Chia sẻ quan điểm trên, TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng việc cần làm trước mắt là cần sớm đẩy nhanh các công ty xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp. Hiện Việt Nam mới chỉ có 2 doanh nghiệp có chức năng này nhưng vẫn còn nhiều hạn chế như có đủ kinh nghiệm, tín nhiệm,..

Theo chuyên gia Lê Xuân Nghĩa, hiện ông cùng một số chuyên gia đang đề nghị Chính phủ có thể xem xét giải pháp cấp phép đặc biệt cho các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm cũng như cho phép liên doanh với các công ty quốc tế để tiến hành nhanh việc xếp hạng doanh nghiệp làm nền tảng phát hành trái phiếu cho doanh nghiệp Việt Nam.

Bên cạnh đó việc đẩy mạnh công tác xếp hạng tín nhiệm, theo TS. Nguyễn Văn Đính, các cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ Tài chính và ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần có sự vào cuộc đồng bộ.

Cần có một cơ chế kiểm tra hiệu quả với các doanh nghiệp phát hành trái phiếu ngay từ bước gửi hồ sơ, thay vì phát hiện sai phạm và hủy bỏ các thương vụ đã phát hành thành công, gây tâm lý xáo trộn không đáng có cho thị trường là rất cần thiết, TS. Nguyễn Văn Đính nhận định.