Trong bối cảnh nền kinh tế Mỹ vẫn đang đối mặt với nhiều bất ổn, một xu hướng đáng chú ý đang nổi lên: các công ty đang đạt được lợi nhuận kỷ lục, nhưng không phải nhờ vào sự bùng nổ của chi tiêu tiêu dùng.
Thay vào đó, lợi nhuận này đang được thúc đẩy bởi một chiến lược "đau thương": cắt giảm chi phí, sa thải nhân sự và thay thế họ bằng trí tuệ nhân tạo (AI).
Làn sóng mới
Mới đây, Salesforce thông báo cắt giảm 4.000 nhân viên trong bộ phận hỗ trợ khách hàng, giảm từ 9.000 xuống còn 5.000 người, dù công ty vẫn báo cáo lợi nhuận ổn định.
CEO Marc Benioff cho biết lý do chính là tác động của trí tuệ nhân tạo (AI): hệ thống bot "Agentforce" giúp xử lý nhiều trường hợp hỗ trợ khách hàng mà không cần thêm nhân lực. Benioff thậm chí tiết lộ rằng AI hiện đảm nhiệm từ 30–50% công việc tại Salesforce, mở đường cho cắt giảm nhân sự hàng loạt.
Đây không phải là câu chuyện riêng của Salesforce. Tờ Wall Street Journal (WSJ) nhận định trên khắp nước Mỹ, các công ty từ Monster Beverage đến Estée Lauder đang nâng lợi nhuận nhờ cắt giảm nhân sự, tăng năng suất lao động và tự động hóa, chứ không phải nhờ tăng tiêu dùng của khách hàng.
Ví dụ, C.H. Robinson Worldwide báo cáo năng suất tăng 35% so với năm 2022 dù doanh thu giảm gần 8%, nhờ nâng cấp hệ thống tự động hóa logistics.
"Kết quả của những chuyển đổi đó đồng nghĩa với việc giảm biên chế, tăng năng suất", Damon Lee, giám đốc tài chính của C.H. Robinson Worldwide, cho biết.
Hãng mỹ phẩm nổi tiếng Estée Lauder thì cho biết việc cắt giảm việc làm và tăng giá là một phần của sáng kiến được công bố vào tháng 2 nhằm cải thiện lợi nhuận và khôi phục tăng trưởng doanh số bền vững, cùng với một số đợt giảm giá.
Tháng trước, nhà sản xuất đồ uống Monster Beverage đã nói với các nhà đầu tư rằng họ đã cắt giảm việc làm tại đơn vị sản xuất rượu nhỏ của mình như một phần của nỗ lực cắt giảm chi phí và doanh số bán hàng cũng như lợi nhuận gộp đã tăng nhờ những thay đổi về giá cả và chuỗi cung ứng.
Những con số này cho thấy một mô hình mới: lợi nhuận tăng nhưng người lao động chịu áp lực nặng nề, nhân viên phải làm nhiều hơn với ít người hơn. Theo WSJ, các cuộc khảo sát nhân viên cho thấy nhiều người đang được yêu cầu làm nhiều việc hơn với ít công việc hơn khi các công ty tiếp tục các nỗ lực nâng cao hiệu quả.
Trong một cuộc thăm dò của Korn Ferry vào mùa xuân với 15.000 chuyên gia toàn cầu, hơn 40% cho biết công ty của họ đã cắt giảm hàng ngũ quản lý. Nhiều lao động cho biết việc thiếu giám sát viên khiến họ cảm thấy mất phương hướng trong khi những quản lý ở lại cũng quá tải với lượng công việc lớn.
Tờ WSJ nhận định sự tăng trưởng lợi nhuận nhờ sa thải nhân viên đang tạo ra một nghịch lý đáng lo ngại. Mặc dù các công ty đang hoạt động hiệu quả hơn trên giấy tờ, nhưng điều này lại đang gieo rắc sự lo lắng và bất an trong xã hội.
Khảo sát của Korn Ferry cho thấy hơn 40% công ty đã cắt giảm số lượng quản lý, khiến nhân viên cảm thấy thiếu định hướng. Đồng thời, nỗi lo suy thoái và bất ổn việc làm đang lan rộng: 50% người Mỹ được khảo sát dự đoán sẽ có suy thoái trong vòng một năm tới.
Khi các công ty cắt giảm việc làm, người lao động cảm thấy bất an bởi lợi nhuận doanh nghiệp tăng không đi kèm với sự tăng trưởng thu nhập của người lao động. Tờ WSJ cho hay niềm tin của người tiêu dùng đã giảm trong tháng 8/2025, mặc dù vẫn cao hơn mức thấp nhất của tháng 4 và tháng 5.
Hậu quả là người tiêu dùng đang siết chặt chi tiêu, đặc biệt là với các mặt hàng không thiết yếu. Điều này có thể dẫn đến một vòng luẩn quẩn: các công ty cắt giảm nhân sự để tăng lợi nhuận, người lao động mất việc hoặc giảm thu nhập, dẫn đến giảm chi tiêu tiêu dùng, khiến doanh thu các công ty tiếp tục sụt giảm.
Theo các nhà kinh tế, nếu xu hướng này tiếp tục, nền kinh tế có thể rơi vào tình trạng trì trệ hoặc thậm chí là suy thoái. Lợi nhuận của các công ty không bền vững nếu không có sự hỗ trợ từ chi tiêu của người dân.
"Tôi lo ngại rằng tình trạng này càng kéo dài, chúng ta càng có khả năng bước vào một giai đoạn tương tự như suy thoái", Gregory Daco, nhà kinh tế trưởng tại EY-Parthenon cảnh báo.
Ảm đạm
Tờ WSJ nhận định lạm phát vẫn cao hơn mục tiêu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) trong khi tâm lý thị trường đang phức tạp.
Một cuộc khảo sát riêng biệt cho thấy nhiều người tin rằng sự ổn định công việc rất mong manh ngay cả đối với những người có thành tích tốt nhất. Theo Express Employment Professionals, một nửa số người dự đoán sẽ có suy thoái kinh tế trong năm tới.
Thậm chí WSJ cho hay nhiều người mua sắm đang cảm thấy căng thẳng tại các lối đi trong cửa hàng, doanh số bán đồ ăn nhẹ giảm, các mặt hàng thiết yếu như tã giấy và sản phẩm gia dụng từ Procter & Gamble được mua chậm hơn, nhiều người tận dụng hàng tồn trước khi mua mới. Đây là dấu hiệu cảnh báo: mọi nỗ lực tăng lợi nhuận nhờ cắt giảm nhân lực và AI có thể đang che giấu rủi ro kinh tế tiềm ẩn.
Sự ảm đạm đang thể hiện rõ trong dữ liệu kinh tế. Theo báo cáo của Bộ Thương mại về chi tiêu tiêu dùng công bố mới đây, người tiêu dùng đã giảm chi tiêu cho nhà hàng và giải trí trong tháng 7/2025 so với tháng trước và tỏ ra thận trọng hơn khi chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe và các dịch vụ khác.
Các giám đốc điều hành và nhà phân tích đã nhận thấy điều này. Dữ liệu từ NL Analytics cho thấy trong các cuộc họp trực tuyến với các nhà đầu tư, số lần đề cập đến rủi ro của người tiêu dùng đã tăng gấp ba lần trong quý II và duy trì ở mức gấp đôi so với mức gần đây cho đến ngày 15/8/2025.
Một ví dụ điển hình nữa là Spectrum Brands Holdings, một công ty sản xuất thuốc chống côn trùng đã cắt giảm việc làm và để lại một số vị trí trống trong khi giảm diện tích văn phòng và các khoản chi tiêu khác do chi phí thuế quan và nhu cầu tiêu dùng giảm sút. Công ty cũng đã tăng giá để giữ lợi nhuận. Hãng cho biết thu nhập đã tăng 7% trong quý II so với cùng kỳ năm trước dù doanh số giảm 10%.
"Chúng tôi đang cắt giảm chi phí để thích ứng với nhu cầu của người tiêu dùng và, thẳng thắn mà nói, là những trở ngại về thuế quan", Giám đốc điều hành David Maura nói với các nhà đầu tư vào tháng 8/2025.
Bên cạnh đó, các nhà phân tích còn nhấn mạnh rằng lợi nhuận cao hiện nay còn được hỗ trợ bởi mua lại cổ phiếu (share buybacks) và tăng giá sản phẩm, chứ không phản ánh nhu cầu tiêu dùng thật sự. Điều này làm tăng EPS cơ học nhưng không thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.
Lợi nhuận trên S&P 500 tăng khoảng 13% trong quý II so với cùng kỳ năm trước, trong khi doanh thu chỉ tăng chưa tới một nửa mức đó. Cứ 6 công ty thì có 1 công ty nhận được ít nhất 4% đóng góp tăng trưởng chỉ từ mua lại cổ phiếu chứ không phải do tình hình kinh doanh thực tế.
"Càng kéo dài tình trạng này, khả năng nền kinh tế Mỹ bước vào một đợt suy thoái càng cao", chuyên gia Gregory Daco từ EY-Parthenon cảnh báo.
Nói cách khác, AI và tự động hóa đang giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và tăng lợi nhuận ngắn hạn, nhưng đồng thời tạo ra những lỗ hổng lớn về chi tiêu tiêu dùng và việc làm, đe dọa sự ổn định của toàn nền kinh tế.
Bài học từ Salesforce là minh chứng rõ ràng: trong kỷ nguyên AI, lợi nhuận không còn đồng nghĩa với sức khỏe kinh tế, và những con số ấn tượng trên bảng cân đối kế toán có thể che giấu rủi ro lâu dài cho người lao động và người tiêu dùng.
*Nguồn: WSJ, Fortune, BI
.jpg "Honda sắp bán 1 dòng xe điện lai thế hệ mới: Là sự kết hợp giữa xe đẹp và xe tải, có mái che chống UV")
