Trung Quốc đang nổi lên như một cường quốc không thể ngăn cản trong cuộc đua xe điện toàn cầu, không chỉ bằng quy mô thị trường khổng lồ mà còn bởi cách nước này tổ chức lại toàn bộ chuỗi cung ứng, chính sách và công nghệ.
Nếu như một thập kỷ trước, những cái tên như Toyota, Volkswagen hay Tesla vẫn còn là biểu tượng của ngành ô tô tương lai thì nay, BYD, Chery, Xpeng hay Leapmotor đang dần bước lên sân khấu chính, buộc thế giới phải nhìn nhận lại trật tự vốn có của ngành công nghiệp xe hơi.
Điểm khởi đầu của sự bùng nổ này nằm ở thị trường nội địa Trung Quốc, nơi chính phủ đã kiên trì triển khai chiến lược phát triển xe năng lượng mới từ đầu những năm 2010. Các khoản trợ cấp hàng trăm tỷ USD, miễn phí đăng ký, ưu đãi thuế, cùng mạng lưới trạm sạc phủ khắp đã biến xe điện từ lựa chọn xa xỉ thành phương tiện phổ biến.
Số liệu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho thấy, Trung Quốc hiện chiếm khoảng 60% tổng doanh số xe điện toàn cầu, với gần 13 triệu chiếc được bán ra trong năm 2024, vượt xa châu Âu và Mỹ cộng lại. Các hãng Trung Quốc không chỉ sản xuất nhiều hơn, mà còn sản xuất nhanh hơn và rẻ hơn: một mẫu xe điện mới có thể được đưa từ khâu ý tưởng đến thị trường trong vòng 18 tháng, trong khi các hãng truyền thống phương Tây mất tới 5 năm.
BYD là minh chứng điển hình cho sức mạnh này. Từ một nhà sản xuất pin, hãng đã trở thành nhà sản xuất xe điện số một thế giới, bán ra hơn 4,2 triệu xe trong năm 2024, vượt Tesla cả về doanh số lẫn tốc độ mở rộng thị trường. Không chỉ tập trung vào pin và động cơ điện, BYD còn phát triển hệ thống lái thông minh “God’s Eye”, chip và phần mềm nội địa, hướng đến tự chủ toàn diện.
Trong khi đó, những hãng trẻ như Xpeng hay Leapmotor lại nổi bật nhờ đổi mới công nghệ và khả năng huy động vốn, đưa doanh số tăng gấp đôi chỉ trong vài quý. Sự cạnh tranh khốc liệt ngay trong nước đã tạo ra một môi trường buộc các hãng liên tục cải tiến, đồng thời nâng tầm toàn bộ ngành.
Thành công của Trung Quốc còn được củng cố bởi lợi thế chuỗi cung ứng. Quốc gia này hiện kiểm soát tới 75–80% sản lượng pin lithium-ion toàn cầu, từ khai thác nguyên liệu, tinh luyện, sản xuất linh kiện đến lắp ráp. Việc tích hợp theo chiều dọc giúp chi phí sản xuất xe điện tại Trung Quốc thấp hơn khoảng 20% so với Mỹ và châu Âu, cho phép các hãng dễ dàng tung ra những mẫu xe giá rẻ mà vẫn đảm bảo lợi nhuận. Chính nhờ lợi thế đó, xe điện Trung Quốc đang ồ ạt tràn sang châu Âu, Đông Nam Á, Nam Mỹ và cả Trung Đông, mở rộng dấu ấn trên bản đồ ô tô thế giới.
Tuy nhiên, sự vươn lên này không chỉ thuần túy về kinh tế. Nó đang định hình lại toàn bộ cục diện chính trị và thương mại toàn cầu. Trước làn sóng xe giá rẻ Trung Quốc, Liên minh châu Âu đã áp mức thuế cao nhằm bảo vệ các hãng nội địa, trong khi Mỹ dưới thời chính quyền mới cũng không ngừng gia tăng rào cản. Đáp lại, Bắc Kinh thúc đẩy chiến lược “tự cường”, đầu tư vào chip, phần mềm, thậm chí cả vệ tinh để hỗ trợ kết nối xe điện thông minh, như trường hợp tập đoàn Geely đưa vào vận hành hệ thống vệ tinh Geespace.
Tác động lan tỏa của sự trỗi dậy này là rõ ràng. Các hãng phương Tây buộc phải điều chỉnh chiến lược: Volkswagen hợp tác với Xpeng, Stellantis bắt tay Leapmotor để tận dụng công nghệ và quy mô sản xuất của Trung Quốc. Tesla, từng là biểu tượng tiên phong, nay phải đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng dữ dội ở ngay chính những thị trường mà hãng từng thống trị. Trong khi đó, người tiêu dùng toàn cầu hưởng lợi từ mức giá xe điện ngày càng giảm và sự đa dạng trong lựa chọn sản phẩm.
Michael Dunne, CEO của Dunne Insights kiêm nhà nghiên cứu thị trường ô tô Trung Quốc, cho biết ông kỳ vọng Trung Quốc sẽ củng cố vị thế thống trị trong lĩnh vực sản xuất ô tô, “giống như những gì họ đã làm đối với tấm pin mặt trời, đóng tàu, máy bay không người lái và thép trong những năm gần đây”. Dunne nói với CNBC rằng đến năm 2030, ông dự kiến Trung Quốc sẽ sản xuất 36 triệu xe và xuất khẩu khoảng 9 triệu xe mỗi năm.
“Các quốc gia có ngành sản xuất nhỏ hơn như Thái Lan, [Nam] Phi và Tây Ban Nha đang cảm nhận được áp lực từ hàng nhập khẩu của Trung Quốc”, ông nói.
Trung Quốc đã trở thành động lực trung tâm của quá trình chuyển đổi sang phương tiện xanh, đưa thế giới tiến nhanh hơn về mục tiêu giảm phát thải. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu sự thống trị này có bền vững? Nguy cơ dư thừa công suất, áp lực về chất lượng và niềm tin thương hiệu ở thị trường phương Tây, cùng những rủi ro từ xung đột thương mại, sẽ là những thách thức không nhỏ.
Dù vậy, với tốc độ và quy mô chưa từng có, xe điện Trung Quốc đã và đang tái định hình ngành công nghiệp ô tô toàn cầu, đồng thời mở ra một kỷ nguyên mới nơi trật tự quyền lực không còn thuộc riêng về Detroit, Wolfsburg hay Tokyo, mà ngày càng nghiêng về Thâm Quyến, Hàng Châu và Thượng Hải.
“Chỉ vài năm trước, các nhà sản xuất ô tô nội địa Trung Quốc không được coi là đối thủ cạnh tranh thực sự của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu. Nhưng điều đó đã thay đổi nhanh chóng chỉ sau vài năm”, Henner Lehne, phó chủ tịch phụ trách tình báo cạnh tranh, phân tích thị trường, dự báo tại S&P Global Mobility, nói.
“Chỉ riêng BYD đã tăng trưởng khoảng 1 triệu xe mỗi năm trong ba năm liên tiếp, khiến nụ cười trên môi nhiều giám đốc các hãng xe truyền thống bị lu mờ. Và sự cạnh tranh không chỉ dừng lại ở Trung Quốc”.
Theo: CNBC, WSJ
.jpg "Chiến lược tái cấu trúc và mục tiêu khôi phục vị thế dẫn đầu ngành xây dựng Việt Nam của Hòa Bình")
.jpg "Tập đoàn của vợ chồng doanh nhân Việt đầu tư ra nước ngoài hơn 3 tỷ USD, đang nhắm đến các dự án lớn tại Kazakhstan")
