Sức mạnh đoàn kết của người Nhật: Thiên tai vẫn xếp hàng, doanh nghiệp phát miễn phí lương thực, vay ngân hàng để tránh sa thải lao động

Thảm họa thiên nhiên hay các cuộc khủng hoảng vốn chẳng xa lạ gì với người dân Nhật Bản, từ những vụ động đất, sóng thần, ô nhiễm phóng xạ cho đến dịch bệnh.

Thế nhưng sự tin cậy vào hệ thống xã hội nói chung và đặc biệt là tin tưởng lẫn nhau đã giúp người Nhật có sự đoàn kết, tạo nên sức mạnh vượt qua tất cả.

Đối với những người nước ngoài, hình ảnh người Nhật không tranh giành nhau dù mất đi người thân, nhà cửa là một điều đáng nể. Dù thiên tai tàn phá như người Nhật vẫn xếp hàng cứu tế, các cửa hàng không tăng giá còn doanh nghiệp dù thiệt hại vẫn quyên góp hay giúp đỡ người vùng bị nạn.

Trong trận sóng thần năm 2011, gần 16.000 người Nhật Bản đã thiệt mạng, hàng trăm nghìn người mất nhà cửa và hàng triệu công dân sống trong cảnh màn trời chiếu đất. Tất cả các công trình cơ sở hạ tầng bị phá hủy và tưởng chừng như người dân nơi đây không thể sống sót nổi qua trận thiên tai này.

Thế nhưng với sự đồng lòng của các doanh nghiệp, cư dân vùng thiên tai vẫn sống sót. Niềm tin vào cộng đồng cùng tầm nhìn dài hạn khiến các công ty Nhật Bản chung tay giúp đỡ đồng bào thay vì để ý quá nhiều đến lợi nhuận.

Theo các chuyên gia, chính nền tảng giáo dục ý thức cho người dân từ nhỏ đã giúp xã hội Nhật Bản hiểu được tầm quan trọng của đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau cùng vượt qua thiên tai, khủng hoảng. Từ đó, tư tưởng hy sinh lợi ích cá nhân để đạt lợi ích cho tập thể và cộng đồng đã ngấm sâu và từng người dân xứ sở mặt trời mọc.

Thậm chí không riêng gì cá nhân, các doanh nghiệp cũng có quan điểm rất rõ ràng khi phải sống chung với thiên tai và khủng hoảng. Giáo sư Hirotaka Takeuchi của trường đại học Harvard đã có bài phân tích về các doanh nghiệp Nhật Bản khi họ sẵn sàng hy sinh lợi ích ngắn hạn để đầu tư cho cộng đồng và đạt được mục tiêu dài hơi.

Có tầm nhìn

Doanh nghiệp thường đặt lợi ích lên hàng đầu, nhưng những công ty Nhật Bản lại có tầm nhìn rất xa khi không trục lợi từ người dân những lúc khó khăn bởi họ hiểu rằng hình ảnh của công ty đáng giá hơn rất nhiều những khoản lợi đó.

Bạn có nghĩ rằng một khi bị người dân ghét bỏ, khi hình ảnh của doanh nghiệp bị gắn với từ "trục lợi", "vô nhân tính", "không có đạo đức" thì có thể gột rửa được dễ dàng không? Liệu những khoản lợi nhuận ngắn hạn có bù đắp được cho điều đó không? Liệu việc hy sinh doanh thu để tạo nên uy tín trong người dân có đáng không?

"Rất nhiều công ty Nhật Bản không quen với phong cách chỉ nhắm đến lợi nhuận bất chấp, hy sinh mọi thứ vì cổ đông ở Phố Wall. Họ thường nghĩ đến tăng trưởng ổn định dài hạn, tạo nên những thay đổi tốt cho xã hội và người dân để rồi quay lại thúc đẩy lợi nhuận cho chính doanh nghiệp... Những lãnh đạo có tầm nhìn là người biết đoàn kết mọi người lại để cùng hành động và chiến thắng", giáo sư Takeuchi nhấn mạnh.

Sự giáo dục về tính đoàn kết, tin tưởng lẫn nhau tại Nhật Bản khiến các doanh nghiệp coi trọng lợi ích cộng đồng và hình ảnh của công ty hơn nhiều so với doanh thu. Hệ quả là rất nhiều doanh nghiệp Nhật Bản tồn tại lâu vì nhận được sự tín nhiệm của người tiêu dùng.

Trên thực tế, Nhật Bản có thể tự hào về số doanh nghiệp tồn tại lâu năm trên thị trường. Khoảng 40% số doanh nghiệp tại quốc gia này đã tồn tại hơn 300 năm lịch sử, qua đó cho thấy tầm nhìn của các lãnh đạo doanh nghiệp về lợi ích cộng đồng.

"Rất nhiều công ty hiện nay chỉ nghĩ ngắn hạn vì lợi ích của cổ đông, các kế hoạch của họ chỉ trong vòng 5 năm. Thế nhưng nhiều doanh nghiệp Nhật Bản có tầm nhìn đến 100-200 năm sau", giáo sư Takeuchi cho biết.

Nước mắt của Lawson 

CEO Takeshi Niinami chuỗi cửa hàng tiện lợi Lawson tại Nhật Bản là một người có tầm nhìn xa như giáo sư Takeuchi từng nói. Chỉ vài phút trước khi sóng thần đổ bộ bờ biển Tohoku vào năm 2011 khiến 16.000 người thiệt mạng và 383.000 tòa nhà bị phá hủy, vị CEO này đã ra lệnh cho nhân viên tập trung vận chuyển lương thực đến vùng bị thiên tai trong vòng 7 ngày và phát miễn phí.

Trong suốt giai đoạn khó khăn nhất của đợt sóng thần 2011, Lawson Nhật Bản đã đưa 200.000 suất ăn đến cho những người bị nạn. Không dừng lại ở đó, công ty còn chăm sóc 13 nhân viên trong vùng bị thiên tai, bản thân CEO Niinami theo dõi sát sao việc bố trí chỗ ăn ở cũng như đảm bảo những người nay không phải lo về tài chính.

Mặc dù thủ đô Tokyo mới là thị trường lớn nhất của Lawson Nhật Bản nhưng CEO Niinami lại quyết định dồn hàng cho các siêu thị vùng thiên tai. Vị lãnh đạo này hiểu rằng không có nhiều xe tải muốn đi vào vùng dịch chuyển hàng và việc tiếp tục mở cửa các siêu thị Lawson tại đây sẽ giúp tạo nên hy vọng cho người dân hơn.

Bên cạnh đó, CEO Niinami cũng đề nghị giám đốc khu vực Etsuko Kato mở lại chi nhánh Lawson tại Soma, nơi chịu tác động trực tiếp của sóng thần, một cách nhanh nhất. Bản thân nữ giám đốc Etsuko Kato cũng mất nhà cửa trong trận sóng thần và đang phải sống trong trại cứu hộ, mẹ chồng thì bị mất tích còn 2/4 cửa hàng Lawson của cô bị thổi bay.

Bất chấp những khó khăn đó, Kato hiểu được mình cần phải làm gì khi đồng bào gặp khó khăn. Cô cố gắng kết nối nguồn cung ứng và mở cửa trở lại các chi nhánh chỉ 11 ngày sau trận sóng thần. Dần dần, người dân bắt đầu tràn vào các siêu thị của Lawson tại Soma bởi hình ảnh hãng bán lẻ này đã đem lại hy vọng cho họ vào lúc đen tối nhất.

Khi CEO Niinami nhận được bằng tuyên dương của trường tiểu học SomaCity vì Lawson đã phát miễn phí bữa ăn cho các cháu nhỏ trong 3 ngày cho đến lúc đội cứu trợ đến được đây, vị lãnh đạo này đã bật khóc bởi ông chưa hề ra lệnh này mà đó hoàn toàn là ý thức tự giác, quán triệt tư tưởng vì cộng đồng của những nhân viên nơi đây.

Ánh đèn của UNIQLO

Chuỗi bán lẻ quần áo UNIQLO tại Nhật Bản cũng chịu thiệt hại khi sóng thần phá hủy một số chi nhánh, thế nhưng thay vì than vãn hoặc chăm chú bảo vệ lợi nhuận, CEO Tadashi Yanai của hãng đã có những bước đi táo báo giúp đỡ cộng đồng dù chúng ảnh hưởng đến lợi ích công ty.

Ngay sau trận sóng thần, CEO Yanai đã yêu cầu tất cả các chi nhánh dù còn hoạt động hay không phải luôn thắp sáng biển hiệu. Đây không phải là chiêu trò để quảng cáo, thay vào đó CEO Yanai hướng tới mục tiêu an ủi những người dân Nhật Bản vốn đang chịu cảnh đau thương sau trận sóng thần.

Thật vậy, rất nhiều khách hàng đã cảm kích vì UNIQLO để biển hiệu sáng giữa một vùng tăm tối, nhất là trong các khu vực chịu thiên tai.

"Một số khách hàng đã đến những chi nhánh còn mở để khóc lóc cảm ơn vì chúng tôi luôn để đèn biển hiệu sáng", một giám đốc cửa hàng của UNIQLO cho biết.

Ngoài ra, CEO Yunai cũng là người giàu đầu tiên đóng góp tiền mặt cho quỹ từ thiện giúp đỡ nạn nhân thiên tai, qua đó làm tấm gương cho những đại gia khác. Ông cũng yêu cầu công ty đóng góp quần áo cho vùng chịu thiệt hại nhằm giúp đỡ những người sống sót.

"Một công ty chẳng những phải sống hòa mình với xã hội mà còn phải được mọi người chấp nhận. Để làm được điều đó thì họ phải có đóng góp cho cộng đồng. Những công ty nào thất bại thường không cân bằng được giữa lợi ích cộng đồng và doanh nghiệp. Bất cứ ai cũng là một thành viên xã hội trước khi là nhân viên doanh nghiệp và việc chỉ nghĩ đến lợi ích cho cổ đông sẽ không bền lâu được", CEO Yunai nhấn mạnh.

Yakult quyết không đuổi việc

CEO Hiromi Watanabe của hãng Yakult chuyên sản xuất sữa chua đã vô cùng đau đầu khi sóng thần tác động đến những nhà máy và thị trường của công ty. Trong khi các công nhân lo sợ ảnh hưởng rò rỉ phóng xạ từ nhà máy điện hạt nhân sau vụ thiên tai thì các chuyên gia cảnh báo Yakult có thể mất 30% thị phần vì sóng thần.

Các cố vấn khuyên CEO Watanabe cắt giảm nhân sự để đối phó với tình hình nhưng thay vào đó, vị lãnh đạo này lại quyết tâm giữ việc làm cho công nhân. Đích thân Watanabe đã cam kết sẽ làm mọi thứ có thể để đảm bảo việc làm cho mọi người trong bối cảnh bất an, thậm chí nếu điều đó có làm hao tổn tiền bạc và tài chính dự trữ của công ty.

Vị lãnh đạo này đã phát cho mỗi nhân viên 300 USD vì ngân hàng đã đóng cửa sau vụ sóng thần, đồng thời tận dụng trung tâm giao hàng làm nơi trú ẩn tạm thời cho các công nhân trong vùng bị nạn. Công ty cũng cam kết giữ việc làm cho mọi người để có thời gian thu xếp, giải cứu người thân sau trận thiên tai.

Thậm chí, đội ngũ giao hàng của Yakult cũng bị trưng dụng để vận chuyển nhu yếu phẩm miễn phí cho người dân trong vùng.

Động thái của Watanabe đã khiến các cố vấn bất ngờ bởi họ cho rằng nhà máy nên tạm đóng cửa nhằm giữ lợi nhuận cho công ty, còn công nhân thì đã có chính phủ lo. Thế nhưng vị CEO này vẫn muốn mở cửa nhà máy để giữ công việc cho mọi người, kể cả khi người tiêu dùng rời bỏ khu vực thiên tai do sợ rò rỉ phóng xạ.

"Tôi chắc chắn rằng công ty sẽ kiếm lại được lợi nhuận chỉ trong vòng 3 năm thôi. Thế nhưng nếu chúng tôi bỏ rơi mọi người lúc họ cần doanh nghiệp nhất, nếu doanh nghiệp đánh mất niềm tin của khách hàng lẫn nhân viên mà chúng tôi đã gầy công xây dựng bao năm qua thì chẳng bao giờ kiếm lại được", CEO Watanabe cho biết.

Khi tiền tiết kiệm của Yakult đã hết, Watanabe vay nợ ngân hàng để duy trì 80% lương cho công nhân. Nhờ sự cố gắng này mà khi nhà máy hoạt động trở lại, họ chỉ mất 5 tháng để doanh số trở lại như thời kỳ trước vụ thiên tai.

Những nhân viên giao hàng của Yakult thậm chí còn được người dân tặng quà bởi họ chưa bao giờ quên thời kỳ đen tối sau sóng thần khi công ty hy sinh rất nhiều cho cộng đồng và người dân.

Đối với những người công nhân của Yakult, họ không chỉ tự hào vì giúp đỡ cộng đồng mà còn biết ơn công ty khi chấp nhận mất thị phần và đối mặt nguy cơ phá sản để giữ sự ổn định cuộc sống cho nhân viên.

Theo giáo sư Hirotaka Takeuchi của trường đại học Harvard, một nhà lãnh đạo có tầm nhìn là người biết xây dựng những giá trị lâu dài hàng trăm năm chứ không phải chú ý đến lợi nhuận ngắn hạn cho cổ đông. Tiền có thể kiếm lại, nhưng niềm tin đã mất thì không bao giờ có thể xây dựng lại.

*Nguồn: Tổng hợp