“Ma thiên” là một thiên trọng yếu trong “Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư” – kiệt tác mưu lược và trí tuệ được tổng biên từ những lời chân truyền của Quỷ Cốc Tử, bậc thầy nghệ thuật thuyết phục. Cùng với “Sủy thiên”, hai thiên này hợp thành hệ thống phương pháp gọi chung là thuật “Sủy ma”, thể hiện trình độ thấu hiểu, phán đoán và điều hướng tâm lý người khác một cách tinh vi, hiệu quả.
Trong đó, “Sủy thiên” là bước quan sát và phân tích biểu hiện bên ngoài để phán đoán động cơ, cảm xúc và lập trường của đối phương. Giai đoạn này thiên về trực giác và dựa trên nhận định chủ quan, từ đó phác hoạ bức tranh tổng thể về tâm lý và ý đồ đối phương. Tiếp đến là “Ma” – bước chuyển từ phỏng đoán sang hành động chủ động, thông qua lời nói, hành vi hoặc tình huống được tạo ra có chủ đích để kiểm nghiệm và xác thực nhận định trước đó. Người thực hành lúc này chuyển từ trạng thái tĩnh sang động, từ suy đoán sang ứng biến linh hoạt, từng bước buộc đối phương bộc lộ bản chất và ý định thật sự.
Khác với lối thuyết phục trực diện hay áp đặt, “Ma thiên” vận hành một cách kín đáo nhưng hiệu quả. Người vận dụng như ngư ông thả câu, khéo léo tung mồi để “cá lớn tự cắn câu”. Đối phương vô thức, từng bước hành động theo hướng có lợi cho người sử dụng thuật “Ma”, mà không nhận ra mình đang bị dẫn dắt. Mấu chốt của “Ma thiên” nằm ở khả năng “dò đúng mạch”, đánh trúng tâm lý hoặc điểm yếu của từng đối tượng. Có người mềm lòng trước lời khen, kẻ lại bị kích động bởi sự khiêu khích, người thì cảm phục bởi đức độ, kẻ khác bị hấp dẫn bởi quyền lợi vật chất hoặc quyền lực cá nhân. Vì vậy, người thực hành thuật “Ma” cần linh hoạt, sắc sảo và nhạy bén trong từng hoàn cảnh, trước từng đối tượng.
“Ma” không đơn thuần là hành vi dò xét, mà là chuỗi thao tác, chủ động sử dụng lời nói, thái độ hoặc hành động để kiểm nghiệm phán đoán ban đầu. Dựa trên phản ứng từ đối phương, người vận dụng có thể linh hoạt điều chỉnh chiến thuật: Mềm mỏng để khích lệ, cứng rắn để tạo sức ép, tươi cười để thăm dò hay thể giận dữ để tạo áp lực. Họ cũng có thể tận dụng danh tiếng, tín nghĩa, hành vi cụ thể hoặc lợi ích vật chất – miễn là phục vụ cho mục tiêu thuyết phục. Mọi hành động đều được triển khai chặt chẽ, thận trọng, đảm bảo hiệu quả mà không gây nghi ngờ.
Hiệu quả của “Ma thiên” càng rõ nét khi đối tượng cần dò xét là người khôn ngoan, giỏi che giấu nội tâm hoặc có dã tâm khó đoán. Trong trường hợp này, chỉ dựa vào quan sát và suy đoán là chưa đủ, cần bước chủ động hơn để lột tả bản chất thật sự. Một ví dụ điển hình là câu chuyện Quản Trọng – vị tướng quốc lỗi lạc của nước Tề thời Xuân Thu – trong cách xử trí quan hệ với nước Sở.
Khi ấy, nước Tề đang hưng thịnh, chinh phục nhiều chư hầu, xưng bá Trung Nguyên. Duy chỉ có nước Sở tự thấy mình lớn mạnh, không chịu thần phục vua Chu, cũng không tuân lệnh nước Tề, luôn nhăm nhe chiếm đoạt đất đai và tài sản các nước láng giềng. Các đại thần dưới triều Tề Hoàn Công đề nghị kéo quân đánh Sở để lập lại trật tự. Nhiều tướng lĩnh đề nghị huy động binh lực, liên minh chư hầu để tấn công. Riêng chỉ Quản Trọng phản đối. Ông phân tích rằng: “Nước Sở ỷ thế đông lại dũng mãnh, hơn nữa, đất nước rất giàu có nên mới kiêu căng ngạo mạn như vậy. Nếu xuất binh đánh Sở thì dù có thắng cũng thâm hụt quốc khố dành dụm bao năm qua. Hơn nữa đại chiến, không biết hai nước Tề, Sở sẽ có bao nhiêu tướng sĩ phải đổ máu chết nơi chiến trường”.
Thay vì lựa chọn đối đầu, ông đề xuất kế sách mềm dẻo, âm thầm làm suy yếu nội lực nước Sở từ bên trong, thông qua việc đánh vào lòng tham và sự kiêu ngạo của họ. Quản Trọng cho thương nhân nước Tề tung tin Tề Hoàn Công rất thích hươu, sẵn sàng trả giá cao để mua hươu từ nước Sở. Tin tức này khiến dân Sở đổ xô vào rừng săn hươu, bỏ bê việc đồng áng, ruộng vườn tiêu điều. Quan binh cũng bị lôi kéo theo, bỏ luyện tập, dồn sức vào chuyện săn bắt. Nguồn lương thực khan hiếm, phải mua từ các nước láng giềng, nhưng Quản Trọng đã sớm chặn đường này bằng cách liên minh và yêu cầu họ không bán lương thực cho Sở. Lúc đầu, vua Sở và triều đình còn cười nhạo nước Tề “mê hươu”, nhưng khi lương thực thiếu hụt, kinh tế hỗn loạn, quân đội xuống tinh thần, họ mới nhận ra rằng mình đã rơi vào bẫy chiến lược tinh vi của nước Tề. Khi tình hình “chín muồi”, Quản Trọng đề nghị Tề Hoàn Công xuất quân. Quân Tề chỉ cần áp sát, chưa cần giao chiến đã khiến nước Sở khuất phục, một chiến thắng không cần máu đổ.
Mưu lược ấy là minh chứng cho việc áp dụng nghệ thuật “Ma thiên” của Quản Trọng: Khởi đầu từ tin đồn “Tề Hoàn Công mê hươu, không tiếc tiền mua hươu” để thăm dò. Phản ứng hấp tấp của dân Sở là bằng chứng cho phán đoán chính xác về sự mất ổn định nội bộ. Tiếp theo, chặn đường hậu cần – từng bước đều tuân theo quy trình thăm dò, kiểm nghiệm, xác thực và hành động. Tất cả được tính toán tỉ mỉ, không để lộ sơ hở.
Quỷ Cốc Tử từng nhấn mạnh nguyên lý tự nhiên: “Cố vật quy loại, bão tân xu hỏa, táo giả tiên nhiên; Bình địa chú thủy, thấp giả tiên nhu. Thử vật loại tương ứng, vu sự tỷ do thị dã”. Tức là khi vứt củi khô và củi ướt vào lửa, củi khô cháy trước; Khi đổ nước lên mặt đất, nơi trũng sẽ ướt trước. Vật thể phản ứng theo đặc tính vốn có. Con người cũng tương tự, những người có điểm chung về tính cách, hoàn cảnh thường dễ đồng cảm và kết nối với nhau hơn. Vận dụng vào thực tiễn, người nắm thuật “Ma” có thể thiết kế tình huống tương ứng để đối phương tự bộc lộ bản chất - giống như thử lửa thì biết gỗ khô hay ướt.
Trong thời hiện đại, nhà chính trị, nhà khoa học, nhà văn, triết gia Benjamin Franklin (1706 - 1790) là một ví dụ úng dụng “Ma thiên” một cách khéo léo. Khi còn trẻ, ông bị một nghị viên phản đối công khai. Không đối đầu, Franklin viết thư mượn sách quý của người ấy. Sau khi được cho mượn, ông trân trọng hoàn trả, kèm lời cảm ơn chân thành. Hành động đơn giản nhưng đúng lúc của ông đã khiến người kia thay đổi thái độ, dần trở thành người ủng hộ. Franklin vừa xác thực rằng đối phương có thể cảm hóa, vừa khéo léo chuyển thế đối đầu thành liên minh. Đó là tinh thần “Ma”: Tạo thử thách nhỏ, quan sát phản ứng, rồi định hướng tâm lý.
Ngày nay, “Ma thiên” vẫn được nhiều nhà lãnh đạo, doanh nhân vận dụng trong thương thuyết, quản trị và tiếp thị. Một ví dụ thường thấy là nguyên tắc “nhượng lợi”, cho đi trước để đạt lợi ích lớn hơn về sau. Nhiều doanh nghiệp tung khuyến mãi hấp dẫn – “thả mồi” để “bắt cá”, từ đó thu hút khách hàng, mở rộng thị phần và thiết lập sự trung thành với thương hiệu. Để ứng dụng thuật “Ma thiên” thành công, “mồi” phải đủ hấp dẫn, đánh trúng tâm lý mục tiêu và xuất hiện đúng thời điểm.
“Ma thiên” thuộc thiên thứ 8 trong 12 thiên mưu lược của cuốn sách “Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư” được Nhà sáng lập - Chủ Tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ cẩn trọng, tuyển chọn thuộc lĩnh vực Chính trị – Ngoại giao – Quân sự trong "Tủ sách Nền Tảng Đổi Đời".
(Đón đọc kỳ sau: Quỷ Cốc Tử Mưu lược toàn thư – Quyền thiên)
