Quốc hội cho phép NHNN quyết cho vay đặc biệt, không tài sản đảm bảo, lãi suất 0% một năm

Nội dung mới của luật lần này, là tăng phân cấp quyền quyết việc cho vay đặc biệt với khoản vay lãi suất 0% một năm, không có tài sản đảm bảo từ Thủ tướng sang Ngân hàng Nhà nước.

Giải trình tiếp thu trước khi Quốc hội bấm nút, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết Chính phủ đã điều chỉnh lại quy định này, nhằm đảm bảo việc cho vay đặc biệt của Ngân sách Nhà nước chỉ được thực hiện khi tổ chức tín dụng rơi vào trạng thái khó khăn về thanh khoản, hoặc để thực hiện phục hồi, chuyển giao bắt buộc với mục tiêu đảm bảo an toàn hệ thống, quyền lợi người gửi tiền.

Liên quan tới thu giữ tài sản đảm bảo, các ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung cơ chế phối hợp giữa UBND cấp xã, và cơ quan công an cấp xã, để phù hợp lợi ích hợp pháp của người bị thu giữ tiền và tiếp tục kế thừa 2 quy định của Nghị quyết 42 về thí điểm xử lý nợ xấu các ngân hàng.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết luật chỉ quy định sự tham gia của UBND và cơ quan Công an cấp xã trong quá trình thu giữ tài sản. Tức là cơ bản phù hợp việc sắp xếp lại đơn vị hành chính, chính quyền hai cấp.

Theo luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), các đơn vị mua bán và xử lý nợ được quyền thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu. Việc này chỉ được thực hiện khi tổ chức tín dụng có thỏa thuận trước với bên đi vay. Tài sản đảm bảo bị thu giữ không phải là tài sản tranh chấp trong vụ án đã được thụ lý, nhưng chưa được giải quyết hoặc đang được giải quyết ở tòa.

Để tránh lạm dụng quyền thu giữ tài sản này, luật quy định trong quá trình thực hiện, tổ chức tín dụng không được áp dụng các biện pháp vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội. Tài sản đảm bảo phải đáp ứng điều kiện theo quy định của Chính phủ.

Ngân hàng Nhà nước sẽ cùng các cơ quan liên quan nghiên cứu điều kiện của tài sản đảm bảo của khoản nợ xấu mà tổ chức tín dụng được quyền thu giữ, nhằm cụ thể hóa chủ trương phát triển kinh tế tư nhân theo Nghị quyết 68.

Trước đó, Thảo luận tại Quốc hội về luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Các tổ chức tín dụng sáng 29/5, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) tán thành việc chuyển thẩm quyền cho vay đặc biệt với lãi suất 0%, không có tài sản đảm bảo từ Thủ tướng cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.

Tuy nhiên, ông Thông lo lắng quy định mức lãi suất 0% mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

Hơn nữa, quy định này có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát.

Từ đó, đại biểu Bình Thuận đề nghị quy định cụ thể, việc cho vay đặc biệt lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia. Đồng thời, bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Tương tự, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cũng ủng hộ giao thẩm quyền cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cho vay đặc biệt với khoản vay lãi suất 0%, không có tài sản đảm bảo. Theo đại biểu, cho vay đặc biệt là vấn đề rất lớn, quan trọng nhằm đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng. Thực tế vừa qua khi ngân hàng xảy ra sự cố rút tiền hàng loạt, Nhà nước phải bỏ tiền ra để đảm bảo an toàn của cả hệ thống.

Đại biểu Đồng Tháp cũng đề nghị cần quy định cụ thể về điều kiện, tiêu chí cho vay đặc biệt với lãi suất 0%, không có tài sản đảm bảo. "Tôi biết một số ngân hàng thương mại đang trong diện kiểm soát đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước, nguy cơ đổ vỡ không biết có hay không. Tôi không mong đổ vỡ nhưng phải phòng ngừa để có việc gì Nhà nước lại phải bỏ tiền ra", ông Hòa nói.

Ông Hòa cũng cho rằng, quy định điều kiện chặt chẽ để tránh các ngân hàng yếu kém "ỷ lại vào nhà nước". "Mình yếu kém, mình không có tiền hay xài hết tiền đi nữa thì Nhà nước cũng bỏ tiền ra để đảm bảo an toàn hệ thống thì không được", ông Hòa nhấn mạnh.

Giải trình tại phiên họp, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng giải thích, trước luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi năm 2024, việc cho vay đặc biệt vẫn thực hiện theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, đến khi sửa luật thì thẩm quyền lại được đưa lên Thủ tướng.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của công nghệ hiện nay, người dân rút tiền không phải tới ngân hàng mà có thể ngồi tại nhà. Do đó, trong nhiều tình huống cần phải xử lý nhanh nên Thủ tướng đã yêu cầu sửa đổi trong lần này.

"Việc cho vay không có tài sản đảm bảo và lãi suất 0% không phải thường xuyên mà rất đặc biệt", bà Hồng nói và cho biết, tại luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 đã có nhiều quy định để phát hiện các nguy cơ từ sớm, các biện pháp can thiệp sớm để phòng ngừa các rủi ro.

Trong quá trình can thiệp sớm, nếu trường hợp thiếu thanh khoản, ngân hàng vẫn được vay của Ngân hàng Nhà nước nhưng vẫn vay có lãi suất. "Chứ không phải chưa gì đã cho vay đặc biệt lãi suất 0%", bà Hồng nêu rõ.

Theo Thống đốc, việc cho vay đặc biệt lãi suất 0% chỉ thực hiện khi xảy ra rút tiền hàng loạt tại ngân hàng. Vì đã rút tiền hàng loạt thì sẽ gây hiệu ứng lan truyền rất lớn, phải can thiệp kịp thời, nếu không sẽ ảnh hưởng tới an toàn hệ thống.

Thứ nữa, là cho vay lãi suất 0% khi tổ chức tín dụng bị kiểm soát đặc biệt xây dựng phương án tái cơ cấu.

Bà Hồng nhấn mạnh, khi cho vay đặc biệt thì bao giờ cũng yêu cầu các ngân hàng có tài sản đảm bảo. "Khi nào không còn tài sản đảm bảo thì mới cho vay không tài sản đảm bảo. Chứ không phải khi quyết cho vay đặc biệt đã là không có tài sản đảm bảo", bà Hồng nêu.

Về tài sản đảm bảo của tổ chức tín dụng, chủ yếu là những khoản nợ phải đòi mà ngân hàng cho doanh nghiệp, người dân vay. "Thường Ngân hàng Nhà nước sẽ lấy các tài sản có tính thanh khoản cao làm tài sản đảm bảo", Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nói.