Qualcomm gặp khó

Trong bức tranh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung đang nóng trở lại, nhà sản xuất chip hàng đầu của Mỹ là Qualcomm bất ngờ trở thành tâm điểm mới.

Cuộc điều tra chống độc quyền do Bắc Kinh mở vào giữa tháng 10 không chỉ nhắm vào một thương vụ cụ thể, mà còn phản ánh rõ sự dịch chuyển của cuộc đối đầu công nghệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới: từ lĩnh vực viễn thông, AI đến tận chuỗi cung ứng ô tô thông minh.

Mục tiêu hoàn hảo

Trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh dự kiến giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc đã tiến hành một loạt các hành động quyết liệt, đẩy cuộc đối đầu thương mại và công nghệ với Washington lên một cấp độ căng thẳng mới.

Đây không chỉ là những đòn trả đũa đơn lẻ mà là một chiến dịch tổng lực nhằm tạo lợi thế đàm phán, tập trung vào hai lĩnh vực chiến lược: chất bán dẫn (chip) và đất hiếm.

Mũi nhọn tấn công của Bắc Kinh nhắm thẳng vào các công ty chip hàng đầu của Mỹ. Cơ quan Quản lý Thị trường Trung Quốc (SAMR) ngày 10/10 thông báo mở cuộc điều tra Qualcomm với cáo buộc vi phạm luật chống độc quyền liên quan thương vụ mua lại Autotalks, một startup Israel chuyên về công nghệ giao tiếp giữa xe và hạ tầng (V2X).

Theo SAMR, Qualcomm có thể đã không báo cáo đầy đủ tác động sáp nhập đến cấu trúc thị trường Trung Quốc.

Đây không phải là sự cố đơn lẻ. Trước đó, SAMR cũng đã nhắm vào Nvidia. Việc cơ quan chống độc quyền Trung Quốc liên tục can thiệp vào các thương vụ mua bán sáp nhập (M&A) của các công ty chip Mỹ cho thấy Bắc Kinh đang sử dụng luật pháp để giám sát và làm chậm lại sự bành trướng chiến lược của Washington trong lĩnh vực chip ô tô và AI, những huyết mạch của nền kinh tế tương lai và an ninh quốc gia.

Cuộc điều tra diễn ra chỉ vài giờ sau khi Bắc Kinh siết chặt xuất khẩu đất hiếm, bổ sung hàng chục thực thể nước ngoài vào danh sách "không đáng tin cậy" và áp phí đặc biệt với tàu Mỹ. Trong chuỗi hành động dồn dập ấy, Qualcomm nổi lên như biểu tượng cho "đòn đáp trả" của Trung Quốc, vừa có sức nặng kinh tế, vừa mang tính biểu trưng chính trị.

Không phải ngẫu nhiên mà Bắc Kinh chọn Qualcomm. Gần một nửa doanh thu toàn cầu của tập đoàn này đến từ Trung Quốc, khiến họ trở thành một trong những doanh nghiệp Mỹ dễ bị tổn thương nhất trước các biện pháp chính sách của Bắc Kinh. Sự phụ thuộc ấy khiến Qualcomm vừa là trụ cột trong ngành chip toàn cầu, vừa là điểm yếu trong chiến lược của Washington.

Bị kẹt

Trong hơn hai năm qua, Washington liên tục áp đặt hạn chế xuất khẩu chip tiên tiến và phần mềm thiết kế sang Trung Quốc. Bắc Kinh giờ đây đáp trả bằng cách sử dụng chính các "đòn mềm": quy định pháp lý, kiểm soát nguyên liệu và mở điều tra doanh nghiệp.

Với Qualcomm, vụ việc lần này mang tính chất "cảnh báo chính trị" nhiều hơn là pháp lý. Hãng từng có tiền lệ vào năm 2015 khi Qualcomm bị Trung Quốc phạt gần 1 tỷ USD vì vi phạm luật chống độc quyền và phải điều chỉnh mô hình cấp phép bằng sáng chế.

Dù sau đó công ty đã nỗ lực xây dựng quan hệ, thậm chí CEO Cristiano Amon được mời gặp Chủ tịch Tập Cận Bình tại Bắc Kinh đầu năm nay, điều đó vẫn không giúp họ tránh khỏi vòng xoáy căng thẳng mới.

Ở cấp độ sâu hơn, cuộc điều tra lần này cho thấy Trung Quốc đang chuyển từ thế phòng thủ sang phản công chiến lược. Nếu Mỹ dùng "chip và phần mềm" để kiềm chế công nghệ Trung Quốc, thì Bắc Kinh lại dùng "đất hiếm và luật pháp" để tấn công các công ty Mỹ có lợi ích sâu tại Trung Quốc – như Qualcomm, Nvidia hay Apple.

Đối với Qualcomm, rủi ro không chỉ nằm ở khoản phạt hay quy trình điều tra. Vấn đề lớn hơn là sự bất định dài hạn: khả năng bị hạn chế hoạt động, bị yêu cầu tách mảng kinh doanh, hoặc thậm chí trở thành "con bài mặc cả" trong đàm phán giữa Washington và Bắc Kinh.

Nếu bị ép điều chỉnh chiến lược tại Trung Quốc, Qualcomm có thể mất lợi thế trong lĩnh vực chip ô tô thông minh, mảng mà họ đang đầu tư mạnh sau khi hoàn tất thương vụ Autotalks.

Trong khi đó, các đối thủ Trung Quốc như Horizon Robotics hay Huawei đang tăng tốc phát triển chip V2X nội địa, được hưởng lợi từ làn sóng tự chủ công nghệ trong nước.

Về phía Mỹ, chính quyền Trump đã phản ứng gay gắt trước chuỗi biện pháp mới của Bắc Kinh, bao gồm cả cuộc điều tra với Qualcomm. Washington cáo buộc Trung Quốc "vũ khí hóa pháp luật" và đe dọa áp thuế 100% lên hàng hóa Trung Quốc nếu tình hình leo thang.

Sự kiện Qualcomm là lời nhắc rằng chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu đang đứng trước một thời kỳ chia tách thực sự. Khi những công ty như Qualcomm vốn phụ thuộc sâu vào thị trường Trung Quốc bị kéo vào trung tâm cuộc chiến thì các tập đoàn công nghệ khác buộc phải tính lại chiến lược.

Liệu họ sẽ chọn "đứng giữa", duy trì hiện diện tại Trung Quốc, hay dần rút lui để tránh rủi ro chính trị? Và liệu những cú "ăn miếng trả miếng" này có khiến công nghệ toàn cầu phân mảnh sâu hơn – thành hai hệ sinh thái Mỹ và Trung?

Với Bắc Kinh, việc nhắm vào Qualcomm không chỉ là động thái pháp lý, mà là thông điệp chính trị rõ ràng: Trung Quốc cũng có đòn phản công hữu hiệu trong cuộc chiến công nghệ.

Với Washington, vụ việc này là lời cảnh báo rằng sức mạnh công nghệ Mỹ dù lớn vẫn có những điểm yếu khi quá phụ thuộc vào thị trường đối thủ.

Trong thế cờ thương mại đang nóng lên từng ngày, Qualcomm trở thành quân cờ trung tâm, nơi mà kinh tế, công nghệ và chính trị giao nhau, và mọi bước đi đều có thể tạo hiệu ứng dây chuyền trên toàn cầu.

*Nguồn: WSJ, Fortune, BI