Nước Đông Nam Á lo "vỡ nợ" ở dự án 7 tỷ USD có vốn góp của Trung Quốc

Indonesia đang đối mặt với tình trạng tài chính cực kỳ căng thẳng của dự án đường sắt cao tốc Jakarta – Bandung, tên thương mại “Whoosh”, khi khoản vay từ phía Trung Quốc đổ vào dự án đang trở thành mối rủi ro lớn cho nền kinh tế. Theo Financial Times, dự án trị giá 7,3 tỷ USD ngoài số vốn đầu tư riêng tư đã tích lũy khoản nợ lớn và khiến chính phủ Indonesia bắt đầu đàm phán tái cơ cấu nợ với phía Trung Quốc.

Dự án này do liên doanh giữa các công ty nhà nước Indonesia và Trung Quốc thực hiện. Theo Reuters, Bộ trưởng Đầu tư Indonesia Rosan Roeslani cho biết chính phủ đã bắt đầu “đàm phán đầy đủ” với Trung Quốc để tránh khả năng vỡ nợ liên quan đến dự án. 

Theo The Australian, tổng nợ mà dự án đang gánh khoảng Rp 116 nghìn tỷ (~10,7 tỷ USD), “chủ yếu do China Development Bank cho vay”. Dự án được vận hành năm 2023 nhưng chỉ đạt lưu lượng hành khách khoảng 16.000–21.000 lượt/ngày, thấp hơn nhiều so với dự kiến 50.000–76.000 lượt/ngày.

Báo South China Morning Post cũng ghi nhận “dự án đang phải đối mặt với cuộc điều tra tham nhũng, chi phí phát triển cao gấp ba lần mỗi km so với Trung Quốc”, trong khi doanh thu vận hành chưa đủ bù đắp chi phí và lãi vay.

Trong bài phân tích, Foreign Policy cho biết lỗi chính nằm ở việc đất đai, thủ tục môi trường và đại dịch COVID-19 đã làm trễ tiến độ, đẩy chi phí công trình lên xa hơn.

Theo China Global South, khoảng 75 % vốn dự án (~5,4 tỷ USD) đến từ Trung Quốc, với điều kiện vay khá “ưu đãi” nhưng rủi ro vẫn cao khi doanh thu không như kế hoạch và nhà nước phải bảo lãnh hoặc can thiệp tài chính.

Gánh nợ lớn và vận hành yếu đang đặt áp lực lên ngân sách quốc gia. Theo Indonesia Business Post, Bộ Tài chính Indonesia đã bác bỏ việc chuyển nợ sang ngân sách nhà nước, khẳng định khoản nợ này “phải do liên doanh (SOE) chịu trách nhiệm”. Tuy nhiên, sự hỗ trợ gián tiếp của chính phủ là không thể tránh.

Điều đáng chú ý là phía Indonesia đã chủ động mở đàm phán tái cơ cấu với Trung Quốc, thay vì để mặc rủi ro tăng cao. Reuters dẫn lời Rosan Roeslani cho biết mục tiêu là “tái cơ cấu toàn diện” nhằm tránh vỡ nợ và ổn định hệ thống tài chính.

Về vĩ mô, nền kinh tế Indonesia năm 2025 được dự báo tăng trưởng với tỷ lệ thực khoảng 4,7%, theo số liệu của International Monetary Fund (IMF) trong bản World Economic Outlook xuất bản tháng 4/2025. Cùng lúc, chính phủ nước này vẫn đặt mục tiêu tăng trưởng quanh mức 5% cho năm nay, bất chấp cảnh báo từ các tổ chức tín dụng như Fitch Ratings về những rủi ro từ căng thẳng thương mại và nhu cầu nội địa suy yếu. 

Trong khi lạm phát được kiểm soát tốt—IMF dự báo khoảng 1,8% vào năm 2025—thâm hụt tài khoản vãng lai có thể mở rộng, và thu nhập hộ gia đình cùng đầu tư doanh nghiệp nhìn chung chậm lại.

Chính phủ Indonesia đang triển khai một số gói kích thích tài khóa tập trung hỗ trợ tiêu dùng và giữ ổn định kinh tế, nhưng theo báo cáo của Reuters, việc đạt mức tăng trưởng 5% trong năm 2025 là “thách thức đáng kể”.