Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, đến cuối tháng 5/2024, nợ xấu nội bảng của hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) là 833,3 nghìn tỷ đồng, tăng 10,8% so với cuối năm 2023. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng ở mức 4,94%, cao hơn mức 4,55% tại thời điểm cuối năm 2023. Trong khi đó, tỷ lệ nợ xấu gồm cả nợ tiềm ẩn và cơ cấu lại duy trì ở mức 6,9%.
Nợ xấu vẫn “đeo bám” ngân hàng
Đánh giá về vấn đề nợ xấu, bà Phan Thị Vân Anh, Giám đốc, Chuyên gia phân tích cao cấp CTCP xếp hạng tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating) cho rằng, tỷ lệ nợ xấu của ngành ngân hàng tăng lên mức 2,2% từ mức 1,9% vào cuối năm 2023. Nhiều ngân hàng tập trung vào bán lẻ đơn cử như VIB, VPB, ABB đã chứng kiến sự gia tăng nợ quá hạn từ các khoản cho vay bán lẻ như cho vay mua nhà.
Trở lại quý 1/2024 cho thấy, MBB có tỷ lệ nợ xấu tăng đáng kể so với mức trung bình ngành, chủ yếu đến từ một doanh nghiệp năng lượng tái tạo lớn. Trong nhóm các ngân hàng quốc doanh, BID bị suy giảm chất lượng tài sản mạnh hơn với tỷ lệ nợ xấu tăng đáng kể và tỷ lệ xóa nợ thấp. Trong khi đó, OCB đã giảm đáng kể các khoản nợ có vấn đề nhờ tích cực khắc phục và xử lý các tài sản gán nợ. LPB đã cho thấy chất lượng tài sản có khả năng phục hồi nhờ thắt chặt chính sách cấp tín dụng và phương thức thu hồi khoản vay.
Bộ đệm dự phòng của các ngân hàng nhỏ vẫn thấp hơn mức trung bình của ngành và sẽ mất nhiều thời gian hơn để bù đắp khoản dự phòng nợ xấu sau sự suy giảm chất lượng tài sản trong thời gian vừa qua. Một số ngân hàng tư nhân có chất lượng tài sản ổn định hơn như TCB, LPB hoặc tích cực xử lý tài sản tồn đọng như OCB, STB tiếp tục cải thiện dự phòng rủi ro cho vay.
Liên quan đến vấn đề xử lý nợ xấu của các ngân hàng, theo bà Phan Thị Vân Anh, qua hơn 10 năm qua, việc bán nợ xấu cho Công ty Quản lý tài sản Việt Nam (VAMC) để hoán đổi lấy trái phiếu đặc biệt VAMC đã trở thành công cụ phổ biến của các ngân hàng. Cách làm này mang lại lợi ích cho thanh khoản của ngân hàng và cho ngân hàng thêm thời gian để đáp ứng các tỷ lệ an toàn và giải quyết nợ xấu, mặc dù chưa giúp ích nhiều và trực tiếp về chất lượng tài sản do các ngân hàng vẫn phải theo dõi và thu hồi nợ xấu.
Trái phiếu VAMC có thể được lưu ký tại NHNN, được loại trừ khỏi tỷ lệ nợ xấu an toàn và được phép trong lộ trình trích lập dự phòng. Dư nợ ngân hàng với VAMC đạt đỉnh khoảng 180 nghìn tỷ đồng vào cuối năm 2017 và đã giảm một nửa xuống còn 95 nghìn tỷ đồng vào nửa đầu năm 2023.
“Năm 2023, trong bối cảnh kinh tế suy thoái, 2 ngân hàng tư nhân đã bán khoảng 7 nghìn tỷ nợ xấu mới cho VAMC theo hình thức trái phiếu đặc biệt VAMC”, bà Vân Anh nói.
Tăng khả năng mua bán nợ xấu cho VAMC
Trong thời gian tới, để tăng cường khả năng mua bán nợ xấu theo giá thị trường cho VAMC, NHNN đã công bố phương án tăng vốn cho VAMC từ 5 nghìn tỷ đồng lên 10 nghìn tỷ đồng và cũng đang nghiên cứu dự thảo sửa đổi Thông tư 19/2013/TT-NHNN về mua, bán, xử lý nợ xấu của công ty quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc hơn – dấu hiệu tích cực cho tín dụng.
Tuy nhiên, các vấn đề về quản trị rủi ro là rất quan trọng đối với các ngân hàng để giải quyết trước các khoản vay có vấn đề. Những vụ việc gần đây của các ngân hàng gặp khó khăn về tài chính như SCB (2022), hay 3 ngân hàng 0 đồng phản ánh mối liên kết giữa ngân hàng với các tập đoàn doanh nghiệp lớn (chủ yếu là các nhà phát triển bất động sản và xây dựng) thường vượt quá giới hạn quy định về sở hữu và tập trung tín dụng, dẫn đến kiểm soát rủi ro không chặt chẽ và tài sản có vấn đề lớn.
Luật Tổ chức Tín dụng Mới 2024 sẽ giúp giảm thiểu rủi ro của các ngân hàng đối với những cá nhân lớn và cổ đông lớn thông qua các ngưỡng giới hạn thắt chặt hơn. Những biện pháp thắt chặt này sẽ thúc đẩy các ngân hàng tăng cường quản trị rủi ro nội bộ và hoạt động cho vay và hỗ trợ chất lượng tài sản.
Nhận định về tình hình nợ xấu của các tổ chức ngân hàng từ nay đến cuối năm, bà Phan Thị Vân Anh đánh giá, VIS Rating kỳ vọng tỷ lệ nợ xấu sẽ giảm dần nhờ khả năng trả nợ của khách hàng cải thiện khi điều kiện kinh doanh trong nước khả quan hơn và môi trường lãi suất thấp so với nền cao trong năm 2023.
Nhiều chính sách của Chính phủ cùng các quy định pháp lý mới nhằm thúc đẩy đầu tư và tiêu dùng nội địa sẽ có hiệu lực, từ đó góp phần đẩy mạnh hoạt động kinh doanh và cải thiện dòng tiền của các doanh nghiệp. Trong khi đó, lãi suất thấp sẽ giảm bớt gánh nặng lãi vay và cải thiện khả năng trả nợ cho khách hàng cá nhân và doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Tăng trưởng tín dụng sẽ tăng lên mức 14-15%, dẫn dắt bởi tăng trưởng tín dụng doanh nghiệp trong các lĩnh vực thương mại trong nước, sản xuất, kinh doanh bất động sản, trong khi nhu cầu vay mua nhà cá nhân sẽ dần được phục hồi.
Chi phí tín dụng, mặc dù đã giảm đi trong quý 1/2024, vẫn sẽ ở mức cao do các ngân hàng cần cải thiện bộ đệm dự phòng từ mức đáy của năm 2023, nhất là các ngân hàng tư nhân (POB) quy mô vừa và nhỏ.
“Lợi nhuận cải thiện sẽ giúp các ngân hàng bổ sung vốn để hỗ trợ tăng trưởng cho vay và duy trì bộ đệm vốn ổn định. Tỷ lệ nợ xấu và diễn biến trên thị trường bất động sản là những yếu tố chính cần theo dõi trong chất lượng tài sản trong thời gian tới”, bà Vân Anh nhận định.
