Nhật Bản đang gánh trên vai khối nợ công khổng lồ

Hãng tin Reuters cho hay Nhật Bản đang gánh trên vai khối nợ công khổng lồ, cộng hưởng với mức nợ hộ gia đình và doanh nghiệp cao, đang tạo áp lực đáng kể lên tài chính cá nhân, khiến người dân phải thắt chặt chi tiêu và tiết kiệm hơn bao giờ hết.

Số liệu của Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) cho thấy tổng nợ công Nhật Bản vượt 234 % GDP, gấp hơn hai lần quy mô nền kinh tế, trong khi tỷ lệ nợ hộ gia đình đạt 65,1 % GDP, tương đương khoảng 2.740 tỷ USD (khoảng 410 nghìn tỷ Yên) vào cuối quý III/2024 (số liệu mới nhất được công bố vào tháng 1/2025).

Như vậy, với khoảng 55.705 triệu hộ gia đình theo điều tra dân số, bình quân mỗi gia đình Nhật Bản phải gánh khoảng 49.170 USD tiền nợ, tương đương 7,38 triệu Yên.

Tệ hơn, báo cáo "Global Economic Outlook" của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cho thấy rủi ro suy thoái kỹ thuật tăng cao khi nhiều nền kinh tế lớn giảm tốc đồng loạt, tác động tiêu cực lên xuất khẩu và sản xuất Nhật Bản.

Nợ ngập đầu

Theo Reuters, lãi suất vay mua nhà và tín dụng tiêu dùng tăng lên 0,5 % đã đẩy chi phí trả nợ của người dân lên cao, đồng thời thu nhập thực tế giảm 2,1 % so cùng kỳ, buộc nhiều hộ gia đình cắt giảm chi tiêu cho sản phẩm không thiết yếu.

Thêm vào đó, thanh khoản của chính phủ cũng căng thẳng khi chi phí trả lãi dự kiến tăng hơn 50 % trong vài năm tới, khiến mục tiêu thặng dư ngân sách bị hoãn lại và áp lực tài khóa được dự báo còn dai dẳng.

Số liệu của IMF cho thấy Nhật Bản ghi nhận tỷ lệ nợ công so với GDP cao nhất trong các nền kinh tế phát triển, ở mức 234,9 % GDP tính đến cuối năm 2024. Con số này không chỉ cao gấp đôi mức trung bình OECD mà còn cho thấy khả năng chịu đựng rủi ro tài khóa rất hạn chế của nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới.

Hãng tin Reuters cho hay chi phí trả lãi của Nhật Bản dự kiến "sẽ phình to hơn 50 % trong vài năm tới" do lãi suất toàn cầu nhích lên và Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) thu hẹp kích thích tiền tệ. Điều này đồng nghĩa với việc ngân sách sẽ phải dành thêm gần 4,5 nghìn tỷ Yên cho chi phí lãi vay trong năm tài khóa 2025, khiến mục tiêu thặng dư ngân sách lần đầu sau nhiều thập kỷ khó khả thi.

Trước áp lực nợ công, Chính phủ Nhật Bản buộc phải cân nhắc giới hạn các gói kích cầu mới và ưu tiên tái cơ cấu nợ, đồng thời trì hoãn giảm thuế tiêu dùng, mặc dù người dân đang chịu sức ép tài chính ngày càng tăng.

Trong bối cảnh đó, niềm tin tiêu dùng suy yếu, chỉ số chi phí dịch vụ giảm liên tiếp bốn tháng, cảnh báo một cuộc "siết chặt chi tiêu" toàn diện trong dân chúng nếu không có biện pháp hỗ trợ kịp thời.

Đồng quan điểm, IMF nhấn mạnh "rủi ro giảm phát" và khả năng tăng trưởng "ngã ngược" nếu giá cả hàng hóa và lãi suất toàn cầu biến động mạnh.

Ngân hàng Thế giới và IMF nhấn mạnh các rủi ro về thị trường tài chính toàn cầu, chi phí nợ công cao và dân số già là những đòn bẩy có thể khiến Nhật Bản rơi vào "khủng hoảng thanh khoản" hoặc "suy thoái kỹ thuật" nếu không có biện pháp ứng phó kịp thời.

Thậm chí chính Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) gần đây cũng thừa nhận "rủi ro đối với nền kinh tế còn lớn".

Trên thực tế, tổ chức OECD nhận định rằng triển vọng tăng trưởng toàn cầu đang suy yếu trong năm 2025-2026 do tâm lý kinh doanh và người tiêu dùng suy giảm, cùng với lạm phát dai dẳng. Các rào cản thương mại cao hơn và sự bất ổn chính sách gia tăng đang gây áp lực lên đầu tư và chi tiêu hộ gia đình trên toàn cầu.

Sự suy giảm kinh tế toàn cầu sẽ làm giảm nhu cầu đối với hàng xuất khẩu của Nhật Bản, ảnh hưởng đến các doanh nghiệp phụ thuộc vào thị trường quốc tế. Sự bất ổn chính sách gia tăng trên toàn cầu cũng có thể khiến các doanh nghiệp trì hoãn các quyết định đầu tư, ảnh hưởng đến nhu cầu đối với hàng hóa vốn và các dịch vụ liên quan ở Nhật Bản.

Báo cáo chính thức cho thấy số vụ phá sản tại Nhật Bản đạt mức cao kỷ lục trong năm tài chính 2024/25.

Dữ liệu từ Trading Economics cho thấy số vụ phá sản ở Nhật Bản đã tăng từ 764 công ty vào tháng 2/2025 lên 853 công ty vào tháng 3/2025. Sự gia tăng gần đây về số vụ phá sản trong đầu năm 2025 cho thấy xu hướng phá sản doanh nghiệp gia tăng vẫn tiếp tục trong năm tài chính mới.

Nghiên cứu của ngân hàng Teikoku Databank về tình hình phá sản doanh nghiệp Nhật Bản trong khoảng tháng 4/2024-3/2025 chỉ ra 10.070 vụ phá sản, tăng 13,4% so với cùng kỳ năm trước, vượt quá 10.000 vụ lần đầu tiên sau 11 năm.

Số vụ phá sản của các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) với khoản nợ dưới 50 triệu yên đã đạt mức cao nhất kể từ năm tài chính 2000. Các ngành dịch vụ, bán lẻ và xây dựng chứng kiến số vụ phá sản nhiều nhất. Số vụ phá sản do thiếu hụt lao động (350 vụ) và giá cả cao (925 vụ) đã đạt mức cao kỷ lục.

Bên cạnh đó, IMF cũng nhắc lại rằng dân số già hóa và suy giảm tiếp tục gây áp lực lớn lên triển vọng tăng trưởng. Phân tích chỉ ra rằng dân số Nhật Bản là một trong những dân số già nhất thế giới và đã tăng trưởng âm kể từ năm 2011, dự kiến sẽ giảm đáng kể trong 50 năm tới. Điều này làm tăng chi phí lao động do số lượng người lao động có sẵn ít hơn.

Mặc dù tiền lương cao hơn do thiếu hụt lao động dự kiến sẽ hỗ trợ cải thiện tâm lý và chi tiêu của người tiêu dùng, nhưng điều này có thể chỉ bù đắp một phần những tác động tiêu cực của dân số suy giảm đối với nhu cầu.

*Nguồn: Reuters, IMF, OECD