Khi chính phủ Hà Lan tuyên bố tiếp quản Nexperia, nhà sản xuất linh kiện bán dẫn quan trọng có vốn Trung Quốc, toàn bộ ngành ô tô châu Âu như rơi vào một ký ức không mong muốn: nỗi ám ảnh thiếu chip từng khiến dây chuyền sản xuất tê liệt trong giai đoạn 2020–2022.
Nexperia, dù không phải tên tuổi lớn trong lĩnh vực bán dẫn cao cấp, lại là mắt xích thiết yếu trong chuỗi cung ứng chip cơ bản phục vụ xe hơi, thiết bị điện tử và công nghiệp.
Khi công ty này thông báo ngừng giao hàng do “hoàn cảnh bất khả kháng”, nhiều hãng xe lập tức cảnh báo nguy cơ khủng hoảng mới đang hình thành.
Căng thẳng
Câu chuyện lần này không xuất phát từ đại dịch hay thiên tai, mà từ chính trường quốc tế. Việc Hà Lan tạm thời kiểm soát Nexperia diễn ra chỉ vài tuần sau khi Washington mở rộng danh sách hạn chế xuất khẩu, buộc các công ty có liên hệ sở hữu với doanh nghiệp Trung Quốc nằm trong “danh sách hạn chế” cũng bị cấm giao dịch công nghệ Mỹ.
Là công ty con 100% của tập đoàn Trung Quốc có một nửa sở hữu bởi nhà nước Wingtech, Nexperia lập tức rơi vào tầm ngắm.
Theo tài liệu tòa án Hà Lan, phía Mỹ đã trực tiếp gây sức ép yêu cầu Amsterdam phải thay đổi ban lãnh đạo Nexperia, nếu muốn công ty này được miễn khỏi các lệnh hạn chế.
Khi yêu cầu ấy không được đáp ứng, chính phủ Hà Lan viện dẫn “các sai phạm quản trị nghiêm trọng” và “nguy cơ đối với an ninh công nghiệp” để tạm thời đặt Nexperia dưới quyền quản lý nhà nước.
Trung Quốc lập tức phản ứng gay gắt, coi đây là “hành động cướp đoạt có động cơ chính trị”. Wingtech, công ty mẹ của Nexperia, tuyên bố sẽ khởi kiện, đồng thời Bắc Kinh cũng áp đặt lệnh hạn chế xuất khẩu đối với một số sản phẩm của công ty này sản xuất trong nước. Trong vòng xoáy trả đũa ấy, các khách hàng lớn của Nexperia, đặc biệt là các hãng ô tô châu Âu, trở thành nạn nhân trực tiếp.
Không giống những “con chip thông minh” phục vụ AI hay điện thoại cao cấp, các sản phẩm của Nexperia như transistor, diode, vi mạch công suất là những linh kiện cơ bản nhưng không thể thiếu trong bất kỳ hệ thống điện nào của xe hơi. Một chiếc xe hiện đại có thể cần tới hàng nghìn loại chip như vậy.
Những chip cấp thấp này được sử dụng với số lượng lớn trong mọi chiếc xe hiện đại, từ các hệ thống điều khiển động cơ, phanh, túi khí, đến các bộ sạc cho xe điện. Chúng là nền tảng mà không có chúng, quá trình lắp ráp ô tô sẽ bị đình trệ hoàn toàn.
Việc thay thế chúng không đơn giản, bởi mỗi linh kiện đều phải trải qua quy trình kiểm định nghiêm ngặt, có thể kéo dài hàng tháng.
Chính vì vậy, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA) đã ngay lập tức bày tỏ quan ngại sâu sắc, cảnh báo rằng kho dự trữ chip Nexperia hiện tại của họ có thể chỉ đủ dùng trong vài tuần. Đồng thời, ACEA cũng cảnh báo rằng nếu tình trạng ngưng giao hàng kéo dài, các dây chuyền sản xuất tại Đức, Pháp, Italia và Tây Ban Nha có thể bị gián đoạn trong vài tuần tới.
Một số tập đoàn như BMW hay Volkswagen cho biết đang đánh giá rủi ro và xem xét nguồn cung thay thế, song thừa nhận chuỗi cung ứng vẫn “rất dễ tổn thương”.
Nỗi lo này không chỉ giới hạn ở châu Âu. Các hãng xe Mỹ, vốn nhập linh kiện từ cùng chuỗi cung ứng cũng lên tiếng. Hiệp hội Ô tô Mỹ (AAP) cho biết kho dự trữ chip hiện tại chỉ đủ duy trì sản xuất thêm vài tuần nếu nguồn cung từ Nexperia không được nối lại.
Hãng tin CNN nhận định nếu không có giải pháp ngoại giao và thương mại nhanh chóng, tình trạng thiếu hụt sản phẩm từ Nexperia sẽ kéo theo sự sụt giảm sản lượng xe hơi, làm chậm đà phục hồi của ngành và có thể đẩy giá xe tăng cao hơn.
Bị kẹt
Sự việc Nexperia đang phản ánh rõ nét cách mà công nghệ đã trở thành công cụ trong cạnh tranh địa chính trị. Với Mỹ, việc mở rộng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu là nhằm ngăn Trung Quốc tiếp cận công nghệ lõi, đặc biệt trong lĩnh vực bán dẫn. Với châu Âu, đây lại là bài toán khó: vừa phải duy trì quan hệ đồng minh với Washington, vừa phải bảo vệ lợi ích công nghiệp nội khối, vốn phụ thuộc lớn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Hà Lan là ví dụ điển hình của thế tiến thoái lưỡng nan này. Quốc gia nhỏ bé nhưng giữ vị trí chiến lược nhờ tập đoàn ASML, nhà sản xuất duy nhất thế giới cung cấp máy in thạch bản cực tím (EUV) dùng trong chế tạo chip.
Từ lâu, Amsterdam đã chịu sức ép phải hạn chế xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc. Việc chính phủ nước này can thiệp sâu vào Nexperia có thể được xem như một sự nhượng bộ chính trị với Washington, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ gây rạn nứt thương mại với Bắc Kinh, đối tác thương mại lớn thứ hai của Hà Lan.
Đằng sau các tuyên bố về “an ninh công nghệ” hay “chuỗi cung ứng bền vững”, người chịu tác động trước tiên vẫn là các nhà sản xuất ô tô và hàng triệu lao động trong ngành.
Kể từ sau đại dịch, nhiều hãng xe đã cố gắng tái cấu trúc chuỗi cung ứng chip, đầu tư kho dự trữ và hợp tác trực tiếp với các nhà sản xuất bán dẫn. Tuy nhiên, sự kiện Nexperia cho thấy mọi nỗ lực đó vẫn dễ dàng bị phá vỡ khi yếu tố chính trị xen vào.
Nếu các nhà máy phải tạm ngừng hoạt động vì thiếu linh kiện, hệ quả không chỉ là sụt giảm sản lượng mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi giá trị: từ nhà cung cấp linh kiện cấp thấp, vận tải, logistics cho đến người tiêu dùng cuối cùng.
Một đợt khủng hoảng chip mới có thể khiến thị trường ô tô châu Âu vốn đang phục hồi chậm sau đại dịch rơi trở lại trạng thái bất ổn.
Bài học từ giai đoạn 2020–2022 vẫn còn đó: thế giới phụ thuộc quá lớn vào những mắt xích tưởng chừng nhỏ bé nhưng mang tính chiến lược. Trong khi Mỹ và Trung Quốc tranh giành vị thế công nghệ, châu Âu đang bị kéo vào tâm xoáy chính trị – thương mại mà họ khó kiểm soát.
Cuộc khủng hoảng Nexperia, nếu không sớm được giải quyết, có thể trở thành biểu tượng cho một kỷ nguyên mới: nơi công nghệ không chỉ là nền tảng phát triển, mà còn là vũ khí trong cuộc đối đầu toàn cầu.
*Nguồn: CNN, Fortune, BI
.jpg "CTCK dự báo MWG lãi 8.500 tỷ năm 2026, kỳ vọng Bách Hóa Xanh tăng tốc mở 6.000 cửa hàng")
.jpg "Xiaomi bất ngờ triệu hồi 117.000 chiếc ô tô điện SU7")
