Nga lâm cảnh trớ trêu, bán dầu ồ ạt cho Ấn Độ nhưng... không thu được tiền: Moscow "bất lực" từ bỏ 39 tỷ USD?

Theo Newsweek, các hàng hóa như dầu, vàng và lúa mì thường được giao dịch trên toàn cầu bằng đô la Mỹ - đồng tiền dự trữ của thế giới.

Tuy nhiên, hệ thống tài chính của Nga về cơ bản bị cô lập bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây sau khi Tổng thống Vladimir Putin phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, khiến đất nước của ông không thể thực hiện các giao dịch bằng đồng bạc xanh, dẫn đến những hạn chế thương mại.

Theo Newsweek, Moscow đã cố gắng giải quyết vấn đề này bằng cách bán dầu cho các nước như Trung Quốc và Ấn Độ bằng đồng rúp, đồng nhân dân tệ và đồng rupee, làm dấy lên lo ngại động thái này sẽ làm suy yếu sức mạnh của đồng đô la Mỹ ở nước ngoài.

Trung Quốc cũng tìm cách làm suy yếu ảnh hưởng của đồng đô la Mỹ trong thương mại thế giới bằng cách kêu gọi các nhà lãnh đạo Ả Rập ở vùng Vịnh cho phép mua dầu và khí đốt bằng đồng nhân dân tệ.

Tuy nhiên, những nỗ lực gần đây nhằm phi đô la hóa thương mại song phương với Ấn Độ dường như đã phản tác dụng đối với Moscow.

'Đồng đô la vẫn là vua'

Bloomberg đưa tin, Nga đã trở thành một trong những nhà cung cấp dầu hàng đầu cho Ấn Độ và đạt doanh thu hàng tỷ USD. Điều này dẫn đến việc tích lũy tài sản bằng đồng rupee lên tới 1 tỷ USD mỗi tháng tại các ngân hàng Ấn Độ mà Moscow không thể tiếp cận được, nguyên nhân bởi Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ (RBI) hạn chế các công ty Nga chuyển toàn bộ tiền rupee trong các tài khoản ở Ấn Độ sang Nga và chuyển đổi thành tiền rúp.

Timothy Ash - nhà kinh tế và cộng tác viên trong chương trình Nga và Á-Âu tại tổ chức tư vấn Chatham House của Anh - cho biết, cuộc chiến ở Ukraine và các lệnh trừng phạt sau đó nhằm vào Nga đã "tái khẳng định đồng đô la vẫn là vua".

Ông Ash nói với Newsweek: “Đơn giản là không có giải pháp nhanh chóng nào cho Nga, Trung Quốc và các nước khác, khi trên toàn cầu vẫn là trường hợp 'chúng tôi tin tưởng vào đồng đô la Mỹ'. Tôi đoán là Nga đang tìm nguyên nhân tại sao mọi người tin tưởng vào đồng đô la - nó có thể tự do chuyển đổi, trong khi đồng rupee thì không."

Aditya Bhan - chuyên gia của Tổ chức Nghiên cứu Observer, một tổ chức tư vấn toàn cầu - cho biết: “Ấn Độ vận hành một tài khoản vốn có thể chuyển đổi một phần, nghĩa là đồng rupee của Ấn Độ có thể được hoán đổi một phần để lấy ngoại tệ và ngược lại với những lý do hạn chế.”

Những lo ngại về sự ổn định của tỷ giá hối đoái là trở ngại chính đằng sau sự miễn cưỡng của Chính phủ Ấn Độ trong việc hoán đổi toàn bộ đồng rupee.

Bhan viết: “Giá cả ổn định là điều kiện tiên quyết quan trọng nhất để quốc tế hóa một loại tiền tệ. Một lo lắng nữa là việc quốc tế hóa đồng rupee Ấn Độ có thể hạn chế khả năng quản lý nguồn cung tiền trong nước của Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ và ảnh hưởng đến lãi suất theo tình hình kinh tế vĩ mô hiện thời.”

39 tỷ USD bị kẹt trong tài khoản ngân hàng Ấn Độ

Theo Reuters, do những hạn chế kể trên, có thể có tới 39 tỷ USD của Nga bị mắc kẹt trong các ngân hàng Ấn Độ.

“Đây là một vấn đề. Chúng tôi cần sử dụng số tiền này. Nhưng để làm được điều này, số rupee này phải được hoán đổi sang loại tiền khác và vấn đề này hiện đang được thảo luận”, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nói với các phóng viên ở bang Goa của Ấn Độ vào tháng 5.

Đến tháng 9, ông Lavrov dường như thừa nhận rằng Moscow gần như đã từ bỏ nỗ lực giải cứu số tiền trị giá hàng tỷ USD từ Ấn Độ.

TASS đưa tin, Ngoại trưởng Nga Lavrov hôm 10/9 nói: "Chúng tôi đã nói chuyện với Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar ở Jakarta và thảo luận về các vấn đề song phương, bao gồm cả những vấn đề như cơ chế thanh toán giữa Nga và Ấn Độ. Trong tình hình hiện tại, nhiều tỷ rupee đã tích lũy nhưng vẫn chưa tìm thấy cách giải quyết. Và những người bạn Ấn Độ của chúng tôi đã đảm bảo rằng họ sẽ đưa ra những lĩnh vực đầy hứa hẹn để có thể đầu tư.”

Newsweek nhận định, quả thực, lựa chọn duy nhất của Nga để sử dụng số tiền này vào lúc này dường như là chi tiêu hoặc đầu tư vào Ấn Độ. Nhưng có một mối quan hệ thương mại không cân bằng giữa New Delhi và Moscow, trong đó Ấn Độ bán rất ít thứ quý giá cho Nga, khiến rất khó để chi tiêu.

Có đến 85% nhu cầu dầu thô của Ấn Độ phụ thuộc vào nhập khẩu. Nước này cùng Trung Quốc đã trở thành những khách mua chủ chốt của dầu Nga sau khi chiến sự Ukraine nổ ra.

Tính đến tháng 7 năm nay, lượng dầu Nga được bán cho Ấn Độ ghi nhận tăng liên tiếp 10 tháng, lớn hơn tổng lượng mà quốc gia Nam Á nhập từ Ả Rập Xê Út và Iraq cộng lại. Trong tháng 6/2023, Ấn Độ đã nhập khẩu kỷ lục 1,5 triệu thùng/ngày đối với riêng sản phẩm dầu Urals của Nga.

Ngoài dầu mỏ, Nga là một trong những nhà cung cấp vũ khí và khí tài quân sự hàng đầu cho Ấn Độ. Theo dữ liệu của Factly, từ tháng 4/2022 đến tháng 2/2023, kim ngạch nhập khẩu của Ấn Độ từ Nga đạt 41,56 tỷ USD, bao gồm cả nhập khẩu dầu thô tăng hơn 900% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, xuất khẩu của nước này sang Nga chỉ đạt 3 tỷ USD.

Alexander Knobel - Giám đốc Viện Kinh tế và Tài chính Quốc tế thuộc Bộ Phát triển Kinh tế Nga - nói với Bloomberg rằng: “Điều này có nghĩa là "khối lượng 'quỹ bị đóng băng' có thể lên tới hàng chục tỷ USD. Tình hình trở nên trầm trọng hơn do thâm hụt thương mại tổng hợp cao trong lịch sử của Ấn Độ, làm giảm khả năng thanh toán bù trừ với các nước thứ ba."

Tháng trước, cựu Bộ trưởng Tài chính Nga Mikhail Zadornov đưa ra nhận định với hãng tin RBC (Nga) rằng, việc không thể hoàn trả các khoản thu này từ hoạt động xuất khẩu sang Ấn Độ là “nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự mất giá của đồng rúp vào mùa hè này."

"Một lý do không rõ ràng khác khiến đồng rúp suy yếu là nguồn tiền bằng đồng rupee bị kẹt. Nga đã cung cấp dầu và các sản phẩm dầu mỏ trị giá 30 tỷ USD cho Ấn Độ trong nửa đầu năm nay và nhập khẩu từ Ấn Độ ước tính khoảng 6-7 tỷ USd mỗi năm. Chúng tôi không có gì để mua ở Ấn Độ, nhưng không thể trả lại số rupee này vì đồng rupee là đồng tiền không thể chuyển đổi”, ông Zadornov cho biết.

Theo Newsweek, Nga cũng bày tỏ sự quan tâm đến việc xây dựng cơ chế thanh toán thay thế với các quốc gia BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi). Nhưng vào tháng 7, Ngoại trưởng Ấn Độ Jaishankar cho biết, “không có ý tưởng nào về đồng tiền BRICS”.