Trong nhiều năm qua, cái tên Novo Nordisk không chỉ là niềm tự hào của Đan Mạch mà còn là một trụ cột vững chắc cho nền kinh tế quốc gia.
Với sự bùng nổ của các loại thuốc trị tiểu đường và giảm cân như Ozempic và Wegovy, công ty dược phẩm này đã trở thành "động cơ tăng trưởng" chính, kéo Đan Mạch vượt qua những khó khăn kinh tế và thậm chí còn giúp quốc gia này tránh được một cuộc suy thoái.
Thế nhưng, khi những dấu hiệu chững lại xuất hiện, nỗi lo ngại về sự mong manh của một nền kinh tế phụ thuộc quá lớn vào một doanh nghiệp cũng bắt đầu trỗi dậy.
Tình hình này khiến nhiều nhà kinh tế liên tưởng đến "bài học Nokia" của Phần Lan. Vào những năm 2000, Nokia là một gã khổng lồ công nghệ, chiếm hơn 4% GDP của Phần Lan và 1/4 tổng kim ngạch xuất khẩu.
Khi Nokia sụp đổ, nền kinh tế Phần Lan đã phải hứng chịu một cú sốc lớn. Mặc dù các nhà kinh tế cho rằng tình hình của Novo Nordisk chưa đến mức báo động như Nokia, nhưng sự phụ thuộc quá lớn vào một doanh nghiệp vẫn là một rủi ro hiện hữu.
Rõ ràng khi một công ty lớn gặp khó khăn, không chỉ tăng trưởng kinh tế bị ảnh hưởng mà cả tâm lý xã hội cũng bị tác động, đặc biệt khi nhiều người dân Đan Mạch nắm giữ cổ phiếu của Novo Nordisk.
Quá lớn
Trong nhiều năm qua, Novo Nordisk không chỉ là niềm tự hào của người Đan Mạch, mà còn là động lực tăng trưởng chính đưa nền kinh tế quốc gia Bắc Âu này bứt phá.
Thành công toàn cầu của các loại thuốc tiểu đường và giảm cân như Ozempic hay Wegovy đã biến tập đoàn dược phẩm thành nguồn xuất khẩu số một, giúp Đan Mạch tránh được suy thoái trong hai năm liên tiếp, đồng thời đóng góp đáng kể vào tăng trưởng GDP, việc làm và thu ngân sách.
Theo số liệu từ cơ quan thống kê quốc gia, riêng ngành dược phẩm Đan Mạch gần như đồng nghĩa với Novo Nordisk, đã chiếm tới 11% tăng trưởng kinh tế vào cuối năm 2023, so với chỉ 4% vào năm 2019.
Hãng cũng đóng góp một phần năm số việc làm mới được tạo ra trong năm ngoái, đồng thời là "người nộp thuế" lớn nhất trong khối doanh nghiệp.
Cứ năm việc làm mới được tạo ra ở Đan Mạch trong năm 2023 thì có một việc làm là nhờ vào Novo Nordisk. Công ty này cũng là nguồn đóng góp thuế lớn nhất cho ngân sách quốc gia. Sự thịnh vượng mà Novo Nordisk mang lại đã giúp Đan Mạch trở thành một trong những nền kinh tế có hiệu suất cao nhất châu Âu.
Ở nhiều khía cạnh, Novo Nordisk đã trở thành biểu tượng của một nền kinh tế hiện đại, hiệu quả và có khả năng vươn ra toàn cầu.
Thế nhưng, sự phụ thuộc quá lớn vào một doanh nghiệp duy nhất cũng bộc lộ những điểm yếu khó che giấu.
Khi Novo Nordisk đưa ra cảnh báo lợi nhuận, cho biết tốc độ tăng trưởng doanh thu sẽ chậm lại do áp lực cạnh tranh gay gắt, toàn bộ dự báo kinh tế quốc gia lập tức bị điều chỉnh.
Cụ thể, tốc độ tăng trưởng doanh số của hãng sẽ chậm lại trong nửa cuối năm nay do sự cạnh tranh gay gắt, đặc biệt là từ đối thủ Eli Lilly của Mỹ, cùng với những khó khăn trong chuỗi cung ứng.
Ngay lập tức, Bộ Kinh tế Đan Mạch đã hạ dự báo tăng trưởng năm 2025 xuống còn 1,4%, chỉ bằng một nửa so với ước tính trước đó.
Chuyên gia kinh tế Jens Naervig Pedersen tại Ngân hàng Danske cho biết những đợt sa thải gần đây của Novo, dù chỉ chiếm 0,15% lực lượng lao động toàn quốc, vẫn khiến tâm lý tiêu dùng chao đảo, bởi quá nhiều hộ gia đình có cổ phiếu, có người thân hoặc trực tiếp làm việc tại tập đoàn này.
Sau khi tăng gấp đôi lực lượng lao động tại Đan Mạch lên hơn 34.000 nhân viên trong năm năm qua, Novo Nordisk cho biết tuần trước rằng họ dự định cắt giảm khoảng 5.000 việc làm.
"Vì công ty quá lớn, nên nhiều người quen biết ai đó làm việc tại Novo," ông Pedersen nói. "Nhiều hộ gia đình Đan Mạch nắm giữ cổ phiếu đáng kể tại Novo Nordisk. Vì vậy, sự suy thoái đang diễn ra."
Điều này phơi bày một nghịch lý: một đất nước vốn nổi tiếng với thể chế ổn định, nợ công thấp và môi trường kinh doanh minh bạch, nhưng lại để nền kinh tế gắn bó quá chặt với số phận của một tập đoàn.
"Họ đang tăng trưởng với tốc độ chậm hơn nhiều. Và với quy mô của họ, điều này có nghĩa là nền kinh tế Đan Mạch sẽ tăng trưởng chậm hơn", ông Pedersen bổ sung.
Khó khăn của công ty dược phẩm này xảy ra trong bối cảnh chính phủ Đan Mạch đang phải đối mặt với những áp lực kinh tế khác. Giá lương thực đang tăng nhanh chóng.
Một số doanh nghiệp như Orsted, một công ty năng lượng gió do chính phủ sở hữu một nửa, đang gặp khó khăn về tài chính sau khi chính quyền Trump ra lệnh dừng xây dựng một trang trại gió mới của Mỹ. Thế rồi nền kinh tế tập trung vào xuất khẩu đang phải vật lộn với mức thuế quan cao hơn.
Bài học Nokia
Theo New York Times (NYT), các công ty lớn từ lâu đã là động lực kinh tế quyết định ở nhiều thị trấn và thành phố Đan Mạch. Sinh kế của người dân trong những cộng đồng đó có thể tăng giảm cùng với sinh kế của một nhà máy địa phương. Tuy nhiên hiếm khi một công ty đơn lẻ nào tạo được dấu ấn như vậy đối với nền kinh tế quốc gia như Novo.
Sự phụ thuộc đó khiến Đan Mạch có nguy cơ lặp lại bài học của Phần Lan sau khi Nokia suy thoái, khi một biểu tượng công nghiệp từng kéo cả quốc gia đi lên bất ngờ hụt hơi và để lại khoảng trống khó bù đắp.
Dĩ nhiên, so sánh này cũng có giới hạn. Novo Nordisk vẫn duy trì doanh thu khổng lồ, tiếp tục tuyển dụng hàng chục nghìn lao động và mở rộng sản xuất, tiếp tục đầu tư mạnh vào các cơ sở sản xuất mới, cho thấy cam kết lâu dài của họ với Đan Mạch.
Mặc dù đang đối mặt với những thách thức, Đan Mạch vẫn có những lợi thế để vượt qua giai đoạn này. Nền kinh tế quốc gia có mức nợ công thấp chỉ vào khoảng 30% GDP, cho phép chính phủ có đủ dư địa tài chính để hỗ trợ các hộ gia đình và doanh nghiệp trước cú sốc kinh tế, từ việc cắt giảm thuế sinh hoạt đến tăng chi tiêu công.
Rory Fennessy, một nhà kinh tế tại Oxford Economics cho biết đất Đan Mạch đang được hưởng lợi từ mức nợ thấp và niềm tin của các nhà đầu tư vào các thể chế của mình.
"Đan Mạch là một nền kinh tế có thể tung thêm tiền kích thích tăng trưởng nếu muốn. Đất nước này thân thiện với doanh nghiệp và có nền tảng vững chắc", ông Fennessy nói.
Bên cạnh đó, các ngành công nghiệp khác như công nghiệp quốc phòng và năng lượng đang có dấu hiệu phục hồi, có thể bù đắp phần nào cho sự chậm lại của ngành dược phẩm.
Tuy vậy, thực tế rằng chỉ một thông báo của Novo Nordisk đã đủ để làm thay đổi triển vọng cả nền kinh tế cho thấy mức độ mong manh đáng báo động. Đằng sau những con số tăng trưởng ấn tượng, nền kinh tế Đan Mạch vẫn thiếu sự đa dạng cần thiết để tự tin trước biến động toàn cầu.
Khi "động cơ tăng trưởng" quen thuộc bắt đầu chậm lại, Đan Mạch buộc phải đối mặt với câu hỏi khó: liệu có thể xây dựng một mô hình phát triển bền vững hơn, thay vì đặt gần như tất cả niềm tin vào một doanh nghiệp duy nhất?
*Nguồn: NYT, Fortune, BI
