Kiểm định khí thải cho xe máy tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng... có lộ trình ra sao?

Dự thảo lộ trình kiểm định khí thải xe máy

Hôm 7/11, Cục Môi trường và Cục Biến đổi khí hậu thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp tổ chức diễn đàn “Năng lượng xanh - Thành phố sạch”. Tại sự kiện, ông Trương Mạnh Tuấn, Phó Trưởng phòng Quản lý chất lượng môi trường, Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết rằng hai vùng kinh tế trọng điểm, gồm Hà Nội và các tỉnh lân cận phía Bắc; TP.HCM và khu vực phụ cận phía Nam, đang gặp vấn đề nghiêm trọng về ô nhiễm không khí.

Kết quả đo đạc, quan trắc cho thấy chu kỳ từ tháng 10 đến tháng 4 hàng năm, ô nhiễm tập trung vào bụi mịn PM2.5. Các khu vực ô nhiễm nặng nề là những nơi có mật độ giao thông và cơ sở sản xuất dày đặc; các hoạt động giao thông, xây dựng, công nghiệp, đốt rác, dân sinh được cho là nguồn phát sinh chính.

Hiện tại, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang soạn dự thảo áp dụng quy chuẩn khí thải đối với các loại phương tiện. 

Theo đó, với xe mô-tô và xe gắn máy, tại Hà Nội và TP HCM sẽ áp dụng từ ngày 1-7-2027; các đô thị lớn khác như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế sẽ thực hiện từ 1-7-2028; còn các tỉnh, thành phố khác sẽ áp dụng từ 1-7-2030. 

Với xe ô tô, xe sản xuất trước năm 1999 thuộc mức 1; ô tô sản xuất từ năm 1999 đến hết năm 2016 thuộc mức 2; từ 2017 đến hết năm 2021 sẽ áp dụng mức 3 kể từ ngày 1-1-2026; từ ngày 1-1-2017 xe ô tô tham gia giao thông tại Hà Nội và TP HCM sẽ chuyển sang mức 4.

Ông Tuấn lưu ý rằng việc ban hành tiêu chuẩn và lộ trình rõ ràng sẽ giúp người dân, doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách xác định định hướng rõ hơn, góp phần tích cực vào việc giảm phát thải và thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện sử dụng điện, năng lượng sạch.

Tại Hà Nội, bà Lê Thanh Thủy — Phó Trưởng phòng Quản lý Môi trường, Sở NN-MT Hà Nội — cho biết trên địa bàn Thành phố hiện có khoảng hơn 8 triệu phương tiện, trong đó chủ yếu là xe máy. Thành phố đã ban hành lộ trình cụ thể loại bỏ xe dùng xăng: trước tiên ở vành đai 1 vào năm 2026; mở rộng đến vành đai 2 vào năm 2028 và hoàn tất toàn bộ vành đai 3 vào năm 2030.

Để hỗ trợ người dân chuyển đổi sang phương tiện xanh hơn, Hà Nội đang nghiên cứu triển khai nhiều chính sách như: ưu đãi đầu tư hạ tầng xanh và sản xuất phương tiện thân thiện với môi trường, sử dụng ngân sách địa phương và xã hội hóa nguồn lực, hỗ trợ doanh nghiệp, lắp ráp phương tiện năng lượng sạch; cùng với chính sách khuyến khích người dân chuyển sang xe điện.

Còn loại phương tiện nào khác ngoài xe xăng, xe điện?

Trong bối cảnh thế giới tìm kiếm nguồn năng lượng thay thế bền vững, việc ứng dụng khí sinh học (biogas) và khí methane tinh lọc (biomethane) cho phương tiện giao thông đang thu hút sự quan tâm của nhiều quốc gia. Đây không chỉ là giải pháp giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch mà còn giúp xử lý chất thải, đồng thời giảm đáng kể phát thải khí nhà kính.

Về kỹ thuật, biogas được sản xuất từ chất thải nông nghiệp, chăn nuôi, bùn đô thị hay rác thực phẩm thông qua quá trình phân hủy yếm khí. 

Khi được tinh lọc bằng công nghệ màng lọc, hấp phụ áp suất hoặc rửa nước, biogas trở thành biomethane với độ tinh khiết hơn 97% methane - có thể nén (CBG) để dùng trực tiếp cho ô tô, xe máy, hoặc hòa vào mạng khí tự nhiên. 

So với nhiên liệu hóa thạch, biomethane giúp cắt giảm tới 79% lượng khí thải nhà kính và phát thải CO₂ thấp hơn 20–25% so với dầu diesel trên cùng đơn vị năng lượng.

Trên thực tế, Đức, Thụy Điển và Bắc Âu đã đưa biogas vào vận tải công cộng, trong khi Ấn Độ đang dẫn đầu nhóm nước đang phát triển với chương trình SATAT (Sustainable Alternative Towards Affordable Transportation), xây dựng mạng lưới trạm nạp CBG và nhà máy xử lý chất thải hữu cơ quy mô lớn. Các hãng xe như Maruti Suzuki, Fiat, Volkswagen, Iveco đã thương mại hóa phương tiện chạy CBG, mở ra hướng phát triển thực tế.

Việt Nam cũng được đánh giá có tiềm năng lớn trong phát triển khí sinh học nhờ nền nông nghiệp mạnh và lượng chất thải hữu cơ dồi dào. Hàng trăm nghìn hầm biogas hộ gia đình, cùng nhiều hệ thống công nghiệp phục vụ chế biến và ngành mía đường, cho thấy cơ sở nền tảng đã có sẵn. 

Nếu được đầu tư công nghệ tinh lọc và hạ tầng phân phối phù hợp, Việt Nam có thể khai thác nguồn năng lượng tái tạo này cho cả sinh hoạt và giao thông, giảm áp lực nhập khẩu nhiên liệu.

Tuy vậy, phương pháp này cũng gặp một số rào cản về kỹ thuật và kinh tế như chi phí tinh chế, nguy cơ rò rỉ khí trong quá trình vận hành và yêu cầu đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định. Song, với những ích lợi so với nhiên liệu hóa thạch, biogas và biomethane vẫn được xem là một hướng đi thân thiện với môi trường.