Không thua kém các “anh cả” Đông Nam Á, Campuchia đã có dàn xe điện đáng nể, tăng trưởng thần kỳ 620%

Ngựa ô đường đua xanh

Trong cuộc đua điện hóa giao thông toàn cầu, Đông Nam Á nổi lên như một đấu trường đầy tiềm năng với những tay chơi sừng sỏ như Thái Lan, Indonesia và Việt Nam.

Mỗi quốc gia đều có những chiến lược riêng, từ việc trở thành trung tâm sản xuất khu vực đến việc làm chủ chuỗi cung ứng pin. Giữa bối cảnh đó, một cái tên ít ai ngờ tới đã bất ngờ tăng tốc mạnh mẽ, gây chú ý cho giới quan sát: Campuchia.

Từ một thị trường gần như không tồn tại, ngành xe điện (EV) của quốc gia này đã có một cú nhảy vọt phi thường. Sự trỗi dậy của thị trường xe điện Campuchia được đánh dấu bằng những số liệu tăng trưởng đột biến, dù xuất phát từ một nền tảng rất thấp.

Năm 2024 đã trở thành một năm bản lề đối với ngành công nghiệp xe điện non trẻ của Campuchia. Theo số liệu từ Bộ Giao thông Công chính (MPWT), số lượng xe điện đăng ký mới trong năm đã tăng vọt 620% so với năm trước đó.

Cụ thể, thị trường đã ghi nhận tổng cộng 2.253 xe điện được đăng ký mới, một bước nhảy vọt đáng kinh ngạc từ con số khiêm tốn 313 xe trong cả năm 2023.

Trước đó, sự hiện diện của xe điện tại Campuchia gần như không đáng kể. Năm 2020, chỉ có 2 chiếc xe điện được đăng ký, và con số này tăng lên 62 chiếc vào năm 2021. Sự tăng trưởng từ vài chục chiếc lên hàng nghìn chiếc chỉ trong một thời gian ngắn đã biến thị trường từ trạng thái tiềm năng sang giai đoạn tăng trưởng thực sự, đánh dấu một điểm uốn quan trọng.

Sự tăng trưởng ban đầu của thị trường được định hình rõ nét bởi một vài thương hiệu chủ chốt, phản ánh các phân khúc người dùng tiên phong khác nhau.

BYD (Trung Quốc) nhanh chóng khẳng định vị thế thống lĩnh, trở thành thương hiệu xe điện phổ biến nhất tại Campuchia. Dữ liệu cụ thể cho thấy trong 6 tháng đầu năm 2024, hãng đã bán được 658 xe, chiếm tới 40.8% thị phần trong tổng số 1.614 xe điện được bán ra trong giai đoạn này. Các cái tên quen thuộc khác là Toyota (Nhật Bản) và Tesla (Mỹ).

Một trong những động lực mạnh mẽ nhất thúc đẩy người dân cân nhắc chuyển đổi sang xe điện chính là bài toán chi phí vận hành. Chính phủ và các cơ quan liên quan đã rất tích cực truyền thông về lợi ích kinh tế này.

Theo Ủy ban Phát triển Xe điện Campuchia, chi phí để di chuyển 100 km bằng xe điện chỉ tốn trung bình 9.633 Riel (khoảng 2,34 USD). Con số này thấp hơn đáng kể so với chi phí lên tới 35.723 Riel (khoảng 8,69 USD) cho cùng quãng đường nếu sử dụng xe chạy xăng hoặc dầu diesel.

Mức tiết kiệm chi phí nhiên liệu lên tới gần 75% là một yếu tố cực kỳ thuyết phục trong một thị trường nhạy cảm về giá, nơi mà chi phí sinh hoạt là một mối quan tâm hàng đầu của người dân.

Chính phủ Campuchia đã đặt ra một lộ trình dài hạn với những mục tiêu cụ thể, đóng vai trò như "kim chỉ nam" cho mọi chính sách liên quan. Với tầm nhìn 2030, quốc gia này đặt mục tiêu có 30.000 xe điện các loại lưu hành trên toàn quốc, trong khi đến năm 2050, cam kết 40% ô tô và xe buýt đô thị sẽ chạy bằng điện, và đặc biệt, 70% xe máy sẽ được điện hóa.

Trong các mục tiêu nói trên, con số 70% xe máy điện hóa vào năm 2050 mang một ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng khi đây là phương tiện chiếm đa số ở quốc gia này.

Để hiện thực hóa các mục tiêu trên, chính phủ đã triển khai một loạt các biện pháp khuyến khích tài chính trực tiếp, nhằm giải quyết rào cản lớn nhất là giá thành ban đầu của xe điện.

Giảm thuế nhập khẩu được xem là đòn bẩy chính sách mạnh mẽ nhất trong ngắn hạn. Thuế suất đặc biệt đối với việc nhập khẩu xe điện đã được cắt giảm mạnh từ 30% xuống chỉ còn 10%. Chính sách này ngay lập tức làm giảm giá bán lẻ của xe điện, giúp chúng trở nên cạnh tranh hơn so với xe động cơ đốt trong.

Bên cạnh việc giảm thuế nhập khẩu, chính phủ cũng đang xem xét các biện pháp giảm thuế đường bộ và phí đăng ký cho xe điện.

Nhà máy BYD – Cú hích thay đổi cuộc chơi

Vào tháng 4/2025, BYD đã chính thức khởi công xây dựng nhà máy lắp ráp xe đầu tiên của mình tại Khu Kinh tế Đặc biệt Sihanoukville. Nhà máy được xây dựng trên diện tích 12 héc-ta với tổng vốn đầu tư 32 triệu USD. Đây là nhà máy sản xuất xe năng lượng mới (NEV) đầu tiên tại Campuchia.

Công suất thiết kế hàng năm là 10.000 xe, tập trung vào hai dòng sản phẩm chiến lược: xe điện thuần túy (BEV) và xe hybrid cắm sạc (PHEV). Dự án dự kiến sẽ hoàn thành xây dựng vào tháng 10/2025 và những chiếc xe đầu tiên sẽ xuất xưởng ngay trong quý 4, có thể là vào tháng 11/2025.

Với sự có mặt của ông lớn ngành xe điện là BYD, Campuchia sẽ có được nền tảng sản xuất và đầu ra sản phẩm đáp ứng được nhu cầu mục tiêu.

Tham vọng điện hóa của Campuchia sẽ không thể thành hiện thực nếu thiếu đi hệ thống cơ sở hạ tầng vững chắc, đặc biệt là mạng lưới trạm sạc. Đây là lĩnh vực mà quốc gia này đang nỗ lực xây dựng từ những viên gạch đầu tiên.

Tính đến đầu năm 2025, mạng lưới trạm sạc công cộng của Campuchia vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Tuy nhiên, các ông lớn trong ngành năng lượng như Caltex, PTT (Thái Lan), và Total (Pháp) đã bắt đầu triển khai các điểm sạc tại hệ thống trạm xăng của mình. Bên cạnh đó là sự xuất hiện của các công ty chuyên về hạ tầng sạc như Charge+ và Kempower, mang đến các giải pháp sạc nhanh DC tiên tiến.

Các chuyên gia dự báo rằng để đáp ứng các mục tiêu quốc gia vào năm 2050, Campuchia sẽ cần một mạng lưới khổng lồ, ước tính từ 6.500 đến 22.000 bộ sạc AC và từ 1.700 đến 5.900 bộ sạc nhanh DC.

"Made in Cambodia"

Giữa làn sóng các thương hiệu ngoại, ONiON Mobility nổi lên như một biểu tượng của nỗ lực xây dựng ngành công nghiệp xe điện nội địa, dù có sự hậu thuẫn từ vốn đầu tư Singapore và Hàn Quốc.

Công ty đã thành lập một nhà máy tại tỉnh Kandal để sản xuất các dòng xe tuk-tuk điện (T1, T1s, T1l) và xe máy điện (X-Series) với khẩu hiệu "Proudly made in Cambodia".

Trọng tâm chiến lược kinh doanh của ONiON là xây dựng một mạng lưới các "Trạm ONiON" cho phép đổi pin. Mô hình này giải quyết triệt để vấn đề thời gian sạc cho các tài xế thương mại, giúp đổi một viên pin cạn lấy một viên pin đầy trong vòng chưa đầy 5 phút, đảm bảo không bị gián đoạn công việc.

Phân khúc xe máy điện được xác định là thị trường tiềm năng lớn nhất, hoàn toàn phù hợp với mục tiêu điện hóa 70% của chính phủ. Sân chơi này đang ngày càng trở nên sôi động với sự tham gia của nhiều thương hiệu đa dạng.

Sự đa dạng của các nhà sản xuất, từ các công ty khởi nghiệp địa phương như Voltra Motors, các nhà lắp ráp có vốn đầu tư khu vực như Thada, cho đến các thương hiệu lớn của Trung Quốc như SUNRA và Aima, cho thấy sức hút ngày càng tăng của thị trường.

Campuchia khó có thể trở thành một cường quốc xe điện về quy mô sản xuất hay thị trường như Thái Lan hay Indonesia. Tuy nhiên, chiến lược nhanh nhạy, thân thiện với FDI và tập trung vào thị trường ngách cho phép quốc gia này tạo ra một cú đột phá vượt xa trọng lượng kinh tế của mình.

Thành công của Campuchia sẽ phụ thuộc vào khả năng thực thi hiệu quả chiến lược độc đáo: vận hành thành công nhà máy BYD để chứng minh năng lực sản xuất, nuôi dưỡng hệ sinh thái xe hai và ba bánh nội địa để giải quyết bài toán giao thông đô thị, và xây dựng cơ sở hạ tầng một cách thực tế và bền vững.