Giá gạo tại Nigeria đang hạ nhiệt đáng kể sau một giai đoạn dài leo thang, góp phần kéo lạm phát lương thực xuống mức thấp nhất trong nhiều tháng. Tuy nhiên, đằng sau sự cải thiện đối với người tiêu dùng là những khó khăn ngày càng lớn đối với doanh nghiệp xay xát và thương nhân địa phương.
Theo báo cáo mới nhất của Cục Thống kê Quốc gia (NBS), lạm phát lương thực trong tháng gần nhất ở mức 13,12%, giảm mạnh so với mức đỉnh 39,16% ghi nhận tháng 10/2024. Gạo là mặt hàng ghi nhận mức giảm sâu nhất, tới 28% và giới phân tích dự báo giá có thể tiếp tục đi xuống trong những tuần cuối năm.
Thông thường, nhu cầu gạo tại Nigeria tăng mạnh vào quý cuối năm, khi các hoạt động xã hội diễn ra sôi động hơn, kéo giá lên cao. Tuy nhiên, năm nay thị trường chứng kiến xu hướng ngược lại.
Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự đảo chiều trên thị trường quốc tế, đặc biệt từ Ấn Độ – nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Sau giai đoạn siết chặt xuất khẩu 2022–2023, Ấn Độ đã nới lỏng hạn chế từ tháng 3/2025, khiến lượng gạo toàn cầu tăng mạnh. Tính đến tháng 8, nước này đã xuất khẩu gần 15 triệu tấn, vượt xa Thái Lan (4,7 triệu tấn) và Việt Nam (6 triệu tấn). New Delhi cũng áp dụng giá sàn 950 USD/tấn đối với gạo basmati và kỳ vọng một vụ mùa bội thu tiếp tục hạ giá gạo đến năm 2026.
Thị trường Nigeria còn chịu tác động lớn từ hoạt động biên mậu. Việc Tổng thống Bola Tinubu mở lại biên giới trên bộ với Niger từ tháng 3/2024 đã làm gia tăng lượng gạo nhập khẩu không chính thức qua các nước láng giềng như Benin – nơi có thuế quan thấp hơn. Việc buôn lậu gạo tăng, buộc doanh nghiệp trong nước phải giảm giá mạnh để cạnh tranh.
Mùa mưa năm 2025 kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10 mang lại năng suất cao cho các loại cây lương thực như lúa, ngô, đậu mắt đen… cùng với các chương trình hỗ trợ nông nghiệp thuộc chương trình nghị sự “Hy vọng Đổi mới” của chính phủ. Ngân sách quốc gia 2025 tăng phân bổ cho nông nghiệp, thúc đẩy cơ giới hóa và miễn thuế nhập khẩu vật tư.
Ngoài ra, chi phí hậu cần giảm mạnh nhờ giá xăng trong nước hạ từ 1.350 naira/lít xuống 870 naira/lít và đồng naira phục hồi giá trị. Các yếu tố này góp phần đưa lạm phát chung từ 34,6% (11/2024) xuống còn 16% vào tháng 10/2025.
Nhờ nguồn cung dồi dào, một số bang như Lagos đã bán gạo thương hiệu do nhà nước sản xuất ở mức chỉ 57.000 naira/bao 50 kg.
Dù giá giảm mang lại lợi ích rõ rệt cho người tiêu dùng, các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng nội địa lại đối mặt tổn thất lớn. Nhiều thương nhân đang buộc phải bán lỗ lượng hàng đã nhập trước đó với giá cao. Mặc dù gạo có thể bảo quản trong thời gian dài, việc “găm” hàng đồng nghĩa không thể luân chuyển vốn trong bối cảnh giá vẫn tiếp tục giảm.
Gạo nhập khẩu – thường có chất lượng xay xát tốt hơn đang chiếm ưu thế trên thị trường, làm suy yếu nhu cầu đối với gạo nội địa. Điều này khiến nhiều cơ sở xay xát địa phương phải thu hẹp quy mô, thậm chí đóng cửa, tác động tiêu cực đến người nông dân.
Áp lực còn lớn hơn khi sản lượng lúa gạo nội địa giảm liên tục 3 năm qua, theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), do biến đổi khí hậu và chi phí sản xuất tăng cao. Trong năm 2024, tiêu thụ nội địa đạt 7,66 triệu tấn, trong khi nhập khẩu tăng lên 2,4 triệu tấn – cao hơn đáng kể mức 1,89 triệu tấn của năm trước.
Từ những năm 1970 đến nay, Nigeria đã thử nhiều biện pháp tự cường lương thực, nhưng chưa đạt tiến triển rõ rệt. Nhiều chuyên gia cho rằng siết chặt quản lý biên giới có thể giúp giảm nạn buôn lậu, song không đủ để giải quyết các vấn đề mang tính cấu trúc của ngành.
Các đề xuất trọng tâm gồm: Đầu tư mạnh vào thủy lợi, giảm phụ thuộc vào lượng mưa thất thường. Áp dụng giống lúa kháng bệnh, canh tác mùa khô, nâng cao năng suất và khả năng chống chịu. Phát triển chuỗi giá trị và công nghệ xay xát, giúp gạo nội địa cạnh tranh hơn với gạo nhập khẩu.
Trong khi giá gạo giảm đang mang lại niềm vui cho nhiều hộ gia đình Nigeria trong mùa lễ hội cuối năm, triển vọng đối với thương nhân và ngành xay xát nội địa lại không mấy lạc quan. Nếu không có các cải cách sâu rộng, ngành lúa gạo Nigeria sẽ tiếp tục đối mặt thách thức lớn trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt từ thị trường quốc tế.
.png "Nguồn cung yếu đẩy giá chung cư tăng vọt")
.png "2 tỷ đồng, 20 tấn gạo của Tập đoàn Sơn Hải hây bão mạng xã hội")
.png "Từ 15/12, Facebook chính thức \"khai tử\" messenger trên máy tính")
