Vào năm 2023, Builder.ai là một trong những cái tên được ca ngợi nhiều nhất trong giới công nghệ. Được xếp hạng là công ty đổi mới thứ 3 trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) bởi tạp chí Fast Company, chỉ sau OpenAI và DeepMind của Google, Builder như một biểu tượng của làn sóng AI mới, kết hợp sự hào nhoáng giữa công nghệ, truyền thông và những cái tên lừng lẫy như Microsoft, SoftBank, Jeffrey Katzenberg hay Nikesh Arora.
Nhưng chỉ chưa đầy 2 năm sau, Builder.ai đã sụp đổ ngoạn mục, để lại sau lưng khoản đầu tư 450 triệu USD và danh tiếng bị hoen ố vì các cáo buộc phóng đại doanh thu, lạm dụng danh xưng “AI” và gian lận tài chính.
Builder.ai được sáng lập vào năm 2016 với tên gốc là Engineer.ai bởi doanh nhân người Anh Sachin Dev Duggal. Ban đầu, công ty cung cấp nền tảng giúp doanh nghiệp nhỏ xây dựng ứng dụng mà không cần biết lập trình - một mô hình “no code” thời thượng.
Tuy nhiên, phải đến những năm gần đây khi làn sóng AI bùng nổ cùng với sự xuất hiện của ChatGPT, Builder mới “hóa phép” mình thành một startup AI. Dù trước đây hiếm khi nhắc tới AI trong tài liệu truyền thông, nhưng đến vòng gọi vốn cuối cùng năm 2023 do Quỹ đầu tư quốc gia Qatar dẫn đầu, cụm từ “AI” xuất hiện ngay từ dòng thứ 3 trong thông cáo báo chí.
Cơn sốt AI không chỉ khiến giới đầu tư bạo chi mà còn tạo ra một “khẩu vị” mới cho truyền thông. Builder thấm nhuần điều đó và rót tới 80% doanh thu (khoảng 42 triệu USD) vào hoạt động marketing trong năm 2024. Công ty góp mặt trong các sự kiện công nghệ lớn như Web Summit ở Lisbon, TechCrunch Disrupt tại San Francisco, Gitex ở Dubai…
Ở đâu cũng có mặt “Natasha” - sản phẩm được Builder quảng bá là “quản lý dự án AI đầu tiên trên thế giới”, với khả năng hiểu yêu cầu người dùng và tự động hóa việc tạo website hay ứng dụng.
Song, đằng sau sự hào nhoáng đó là một thực tế u ám. Hồi đầu năm 2024, Hội đồng quản trị Builder phát hiện doanh thu bị thổi phồng nghiêm trọng. Báo cáo nội bộ cho thấy, doanh thu tài khóa 2023 được công bố là 157 triệu USD, nhưng thực tế chỉ là 42 triệu USD. Năm sau đó, con số công bố là 217 triệu USD nhưng doanh thu thực chỉ vỏn vẹn 51 triệu.
Công ty còn nợ Amazon Web Services 75 triệu USD chưa thanh toán. Khi các chủ nợ mất niềm tin, việc nộp đơn phá sản theo Chương 7 là lựa chọn duy nhất. CEO Sachin Duggal từ chức và người được đưa vào “chữa cháy” - Manpreet Ratia, cũng bất lực trong việc cứu vãn.
Điều đáng nói là Builder không phải trường hợp duy nhất “gắn mác AI” để thu hút đầu tư. Trong những năm qua, nhiều vụ lừa đảo tương tự đã xảy ra ở Mỹ. Ứng dụng mua sắm Nate, từng huy động 40 triệu USD với lời hứa về công nghệ deep learning và tự động hóa quy trình thanh toán, hóa ra lại thuê người Philippines thực hiện thao tác mua hàng thủ công. CEO của Nate sau đó bị truy tố vì gian lận. Một công ty khác tên GameOn cũng bị cáo buộc lừa đảo 60 triệu USD, dùng báo cáo kiểm toán và doanh thu giả để qua mặt nhà đầu tư.
Với Builder, cáo buộc “AI giả” càng khiến dư luận xôn xao khi một tài khoản mạng xã hội đăng rằng Natasha thực chất chỉ là 700 lập trình viên Ấn Độ làm việc phía sau màn hình. Dân công nghệ nhanh chóng lan truyền câu đùa: “AI của Builder nghĩa là ‘Actually, Indians’.”
CEO mới Manpreet Ratia phản bác trên LinkedIn rằng công nghệ của Builder là thật, không phải trò "ảo thuật". Nhưng ông cũng thừa nhận: “Chúng tôi đã không làm tốt việc định nghĩa rõ ràng AI là gì.”
Vụ sụp đổ của Builder càng trở nên bi hài khi nhìn lại những lời hoa mỹ trước đây. Sachin Duggal từng tự gọi mình là “pháp sư trưởng” của Builder, mặc áo len sặc sỡ đặc trưng tại các hội thảo và phát biểu đầy tự tin về sự “giải phóng sáng tạo toàn cầu” mà AI mang lại.
Năm 2024, ông còn nhận giải “Doanh nhân EY của năm” tại Anh vì “sự can đảm và kiên trì vượt qua thử thách”. Nhưng thực tế, ngay từ năm 2019, cựu giám đốc điều hành Robert Holdheim đã đệ đơn kiện Duggal vì bị sa thải khi vạch trần các hành vi gian lận tại công ty, bao gồm dùng sổ sách kép, phóng đại khách hàng và doanh thu. Vụ kiện sau đó được dàn xếp, nhưng cũng chẳng thể ngăn Builder leo cao nhờ truyền thông.
Giới quan sát cho rằng sự bùng nổ của Builder là ví dụ điển hình cho hiện tượng “bong bóng AI” - nơi các startup chỉ cần nói vài từ khóa như “machine learning” hay “large language model” là đã có thể huy động hàng chục triệu USD. David Gerard, người điều hành trang phân tích Pivot to A.I., nhận định: “Giả vờ làm AI là chuyện đã phổ biến từ lâu ở Silicon Valley. Nhưng giờ, khi cơn sốt AI lên tới đỉnh điểm, thì nó giống như chất xúc tác cho các màn lừa đảo.”
Hiện tại, Builder đang bị điều tra bởi Văn phòng công tố Quận Nam New York. Người sáng lập Sachin Duggal thì đã “chuyển mình” thành chuyên gia tư vấn AI, mở đăng ký trên Instagram để chia sẻ “kinh nghiệm AI tích lũy nhiều năm”. Nhưng trang web tư vấn thì trống trơn, không có gì ngoài lời hứa hẹn.
Tham khảo NYT
