Hứng đòn đau vì Trung Quốc chặn mặt hàng Mỹ không thể sản xuất dù chỉ 1 gram, người dân bỏ qua cả vàng để săn lùng kho báu: Liệu có thoát phụ thuộc Bắc Kinh?

Tại một mỏ khai thác ở bang Alaska của Mỹ, Rod Blakestad dùng cuốc bổ đôi một viên đá lấp lánh và phát hiện các vân thạch anh. Đây là dấu hiệu cho thấy khu vực có thể chứa vàng.

Tuy nhiên, thợ săn vàng kỳ cựu Blakestad lại ném viên đá sang một bên. Ông và nhóm địa chất của mình đang tìm kiếm một thứ còn quý giá hơn. Đó chính là antimon. Kim loại ít người biết này vốn được ứng dụng rộng rãi trong công nghiệp quốc phòng và hiện đang trở thành tâm điểm trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

“Nếu chúng tôi tìm vàng, hẳn giờ đã ăn mừng rồi”, ông nói.

Trước đây, antimon thường xuất hiện cùng các mỏ vàng và chúng bị xem như phế liệu. Nhưng điều đó thay đổi từ năm ngoái, khi Trung Quốc áp đặt các hạn chế nghiêm ngặt đối với xuất khẩu antimon, bao gồm cả việc cấm hoàn toàn xuất khẩu sang Mỹ từ tháng 12. Động thái này nhằm đáp trả các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ mà Washington đặt ra.

Lệnh cấm antimon khiến các công ty quốc phòng Mỹ gặp khó. Họ cần antimon để chế tạo đạn xuyên giáp và gia cố vỏ đạn. Giá antimon hiện đã tăng gấp 4 lần so với hai năm trước. Trong khi đó, nguồn cung khan hiếm đúng lúc các hãng quốc phòng phải bổ sung kho dự trữ cạn kiệt vì xung đột tại Gaza và Ukraine.

Tháng trước, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đạt được thỏa thuận đình chiến thương mại sau thời gian dài căng thẳng. Trước đó, Trung Quốc từng hạn chế nguồn cung nhiều loại khoáng sản chiến lược được dùng trong sản xuất ô tô, máy bay không người lái và động cơ phản lực.

Khoảng 60% sản lượng antimon toàn cầu đến từ Trung Quốc. Phần còn lại chủ yếu do Nga, Tajikistan và Myanmar cung cấp.

Theo thỏa thuận mới, Nhà Trắng cho biết các lô hàng antimon sẽ được nối lại. Bắc Kinh cũng xác nhận vào cuối tuần trước rằng họ sẽ tạm nới lệnh cấm tuyệt đối trong vòng một năm, song vẫn duy trì điều khoản hạn chế sử dụng cho mục đích quân sự. Giá antimon toàn cầu vẫn ở mức cao trong tuần trước.

Hiện nay, antimon trở thành phép thử quan trọng xem liệu Mỹ có thể khôi phục chuỗi cung ứng sau hàng thập kỷ phụ thuộc vào Trung Quốc hay không.

Mỹ đã không còn khai thác antimon quy mô lớn trong nhiều năm. Giờ đây, các công ty đang khởi động lại các mỏ cũ từ thế kỷ 20 ở Alaska và Idaho. Bộ Quốc phòng Mỹ cũng đang bơm vốn để khởi động lại chuỗi sản xuất. Tháng 9, cơ quan này công bố gói tài trợ 43 triệu USD nhằm đẩy nhanh sản xuất tại một dự án khai thác antimon ở Alaska.

Công ty United States Antimony, nơi ông Blakestad làm việc, hiện vận hành một nhà luyện antimon tại Mỹ. Tháng 9, chính phủ đã ký hợp đồng trị giá 245 triệu USD với công ty này để cung cấp thỏi antimon cho kho dự trữ quốc phòng.

Tuy nhiên, trước tiên họ phải có được quặng. Đầu năm nay, giới chức Trung Quốc đã chặn một lô hàng antimon của công ty khi đang trên đường vận chuyển từ Australia trung chuyển qua cảng Trung Quốc. Số hàng này bị giữ lại trong nhiều tháng rồi mới cho phép thông quan.

Trong khi đó, các nhà nhập khẩu Trung Quốc đang ráo riết tìm mua antimon khắp thế giới sau khi sản lượng trong nước sụt giảm do một mỏ lớn đóng cửa. United States Antimony đã ngừng khai thác antimon tại Mexico từ năm ngoái vì rủi ro an ninh do các băng đảng ma túy.

Hiện công ty này đang chuyển hướng sang khai thác trong nước, tập trung vào tiềm năng lớn của Alaska.

United States Antimony đã mua quyền khai thác khoáng sản quanh khu vực Fairbanks, dựa trên các báo cáo địa chất cũ cho thấy sự hiện diện của antimon trong các mỏ vàng.

Blakestad hiện dẫn đầu chiến dịch thăm dò tại Alaska. Ông là người từng săn vàng ở Mali và Ghana và góp phần phát hiện một trong những mỏ vàng lớn nhất nước Mỹ.

Tại mỏ Mohawk đã bị bỏ hoang, nhóm của ông Blakestad lần theo các đường hầm khai thác đã tồn tại hàng trăm năm, nơi thợ mỏ xưa từng tìm thấy vàng và có thể cả antimon. Họ quan sát các hàng cây gỗ trăn - dấu hiệu cho biết khu vực từng bị đào xới - rồi đào rãnh mới và thu thập mẫu đất.

“Chúng tôi đang tìm những gì người xưa để lại”, Blakestad nói.

Ở bang Montana, United States Antimony đang mở rộng nhà máy luyện kim và khôi phục hoạt động khai thác từng bị dừng từ thập niên 1980 vì không thể cạnh tranh với giá rẻ của Trung Quốc.

“Tôi tin rằng chúng tôi có thể khắc phục vấn đề này”, Tổng giám đốc Gary Evans nói. Ông cho biết thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung gần đây không làm thay đổi kế hoạch triển khai dự án tại Alaska.

Một số công ty khác cũng đang khai thác. Tại dự án Treasure Creek gần Fairbanks, công ty Felix Gold của Australia phát hiện nhiều mỏ antimon chất lượng cao lộ thiên. Doanh nghiệp cho biết họ có thể bắt đầu khai thác trong năm nay nếu được cấp phép. Felix Gold cũng đang khoan sâu hàng trăm mét để xác định trữ lượng và có thể mở rộng thành mỏ lớn hơn.

“Đã đến lúc Mỹ phải tự đảm bảo chuỗi cung ứng. Chúng tôi là những người đi tìm kho báu và luôn hy vọng sẽ tìm được thứ quý giá này”, Giám đốc điều hành Joe Webb của Felix Gold nói.

Các dự án ở Fairbanks có lợi thế vì nằm gần thành phố lớn, nhưng điều đó cũng đồng nghĩa phải đối mặt với sự phản đối của người dân.

Một bộ phận người chơi thể thao phàn nàn vì lối đi bị chắn. Số khác phản đối vì không muốn bị ô nhiễm ánh sáng để ngắm cực quang.

Felix Gold cho biết họ đang cố gắng hạn chế tác động của dự án, bao gồm việc mở lối đi thay thế cho người chơi xe chó kéo và sẵn sàng điều chỉnh thời điểm bật đèn khoan vào ban đêm.

Tổng giám đốc Evans của United States Antimony nói công ty cam kết trở thành “người hàng xóm tốt”, đồng thời dẫn chứng các hoạt động dọn dẹp rác thải và xe cũ quanh khu vực mỏ.

Theo WSJ