Ngược về quá khứ, ít ai biết Trung tâm Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng phát triển từ phòng khám nhỏ trong khoa Nội Vinmec với duy nhất một bác sĩ. Đó là PGS.TS Nguyễn Văn Đĩnh, khi đó vừa hoàn thành chương trình học Tiến sĩ tại ĐH Sydney (Úc). 6 năm cùng các đồng nghiệp tiên phong xây dựng Trung tâm từ con số 0, với PGS.TS Nguyễn Văn Đĩnh, đó là một hành trình dài hơi, có những thử thách khiến vị bác sĩ này thừa nhận “đôi khi chúng tôi cũng mỏi chân”.
Dù vậy, PGS. TS Nguyễn Văn Đĩnh vẫn cảm thấy may mắn khi nhận được những sự đồng hành đáng tin cậy trong suốt chặng đường sự nghiệp gắn với sự phát triển của Trung tâm Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng. “Nhờ những người thầy, các cố vấn, các đồng nghiệp, sự hỗ trợ từ ban lãnh đạo và đặc biệt là nguồn lực đầu tư lớn từ Vingroup mà trung tâm có cơ hội phát triển vượt bậc như hiện nay”, PGS. TS Nguyễn Văn Đĩnh chia sẻ.
Trung tâm Dị ứng - Miễn dịch Lâm sàng Vinmec đã vượt qua quy trình đánh giá nghiêm ngặt của Tổ chức Dị ứng Thế giới (WAO) như thế nào?
Để được công nhận Trung tâm Xuất sắc toàn diện từ Tổ chức Dị ứng Thế giới (WAO), đội ngũ y bác sĩ Vinmec phải trải qua một hành trình chuẩn bị dài hơi kéo dài 5 năm với nhiều nỗ lực của đội ngũ.
Từ cuối năm 2021, chúng tôi bắt đầu nghiên cứu các yêu cầu của WAO để xác định những yếu tố cần xây dựng và cải thiện. Tiêu chí đầu tiên là dịch vụ lâm sàng xuất sắc với 3 chuyên khoa sâu trở lên. Chúng tôi tập trung phát triển 4 lĩnh vực chính là viêm da cơ địa, mày đay phù mạch, hen phế quản/dị ứng đường thở và dị ứng thuốc.
Mục tiêu thứ hai cần đạt được là đào tạo học thuật. Trung tâm là đơn vị thực hành chính cho Đại học VinUni, hợp tác với các trường đại học lớn như Đại học Penn State (Mỹ), Đại học Paris Cité (Pháp), ĐH Sydney (Úc), Đại học Y Hà Nội, Đại học Y Hải Phòng để đào tạo bác sĩ chuyên khoa, và nhận sinh viên quốc tế đến thực hành và đào tạo bậc sau đại học ngạch nghiên cứu trong lĩnh vực Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng.
Tiêu chí cuối cùng và khó nhất là nghiên cứu khoa học. WAO yêu cầu trung tâm phải có ít nhất 10 bài báo công bố trên các tạp chí uy tín quốc tế trong 3 năm gần nhất và chúng tôi đã công bố hơn 20 bài báo. Việc được WAO công nhận không chỉ khẳng định chất lượng của Trung tâm, mà còn tạo đòn bẩy thúc đẩy phát triển toàn ngành dị ứng - miễn dịch tại Việt Nam.
Bên cạnh năng lực chuyên môn của đội ngũ y bác sĩ, yếu tố nào giúp chuyên ngành Dị ứng Miễn dịch Vinmec có bước tiến xa như vậy chỉ sau 6 năm phát triển?
Sau dịch Covid-19, các rối loạn miễn dịch tăng lên với biểu hiện đa dạng trên da, hệ cơ xương khớp và các tổn thương đa nội tạng. Các bệnh lý dị ứng ngày càng gia tăng do rất nhiều nguyên nhân như biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, thay đổi lối sống. Chính những biến động này đã khiến cộng đồng quan tâm hơn đến các bệnh lý rối loạn miễn dịch.
Ngoài sức mạnh nội lực, sự phát triển của chuyên ngành Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng tại Vinmec cũng cần đến cả yếu tố ngoại lực. Từ tầm nhìn của người lãnh đạo, về một chuyên ngành là xu hướng bệnh lý trong tương lai và có đủ khả năng để phát triển, chúng tôi có được nguồn lực đầu tư lớn.
Trong 5 năm, Viện nghiên cứu Miễn dịch của ĐH VinUni do tôi làm Viện phó được Tập đoàn đầu tư xây dựng phòng lab, phát triển nghiên cứu và ứng dụng. Đặc biệt, các đề tài nghiên cứu được triển khai với mục tiêu xây dựng một bản đồ miễn dịch cho người Việt, giải quyết được các vấn đề đặc trưng cho chính người Việt trong lĩnh vực Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng.
Bên cạnh đó, chúng tôi có được sự hỗ trợ từ hội đồng cố vấn gồm các giáo sư hàng đầu thế giới về Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, những người thầy trong vai trò định hướng nghiên cứu và đào tạo.
Các bệnh lý dị ứng và tự miễn không thể chữa khỏi hoàn toàn. Các bác sĩ tại Trung tâm có giải pháp thế nào để giảm áp lực về tâm lý và tài chính cho bệnh nhân khi điều trị lâu dài?
Các bệnh lý tự miễn và dị ứng không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng chúng tôi mong muốn có những biện pháp điều trị cũng như nhiều bằng chứng “đời thực” để điều chỉnh phù hợp với đặc trưng của người Việt.
Mục tiêu điều trị chúng tôi là kiểm soát triệu chứng bằng liều thuốc tối thiểu nhưng mang lại hiệu quả tối đa, giúp bệnh nhân trở lại cuộc sống gần bình thường với chi phí điều trị thấp nhất. Tôi luôn giải thích điều này rõ ràng để giảm gánh nặng tâm lý và tài chính cho bệnh nhân.
Mặt khác, chúng tôi cũng thường xuyên tổ chức những hoạt động cộng đồng như test dị nguyên miễn phí nhằm nâng cao nhận thức và phòng ngừa nguy cơ dị ứng hô hấp trong bối cảnh ô nhiễm không khí, biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng cũng như tổ chức các buổi giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân viêm da cơ địa và mày đay mạn.
Ngoài ra, hiện nay chúng tôi đang có định hướng triển khai ứng dụng các liệu pháp tế bào, một phương pháp tiên tiến có khả năng cân bằng lại hệ miễn dịch và có tiềm năng “reset” hệ miễn dịch trong bệnh tự miễn. Phương pháp này đã được các tổ chức quốc tế thẩm định, công nhận Vinmec đủ tiêu chuẩn triển khai tại Việt Nam.
Chúng tôi cũng đang phối hợp với Trung tâm nghiên cứu Smart Health Center của VinUni xây dựng một ứng dụng thông minh quản lý bệnh nhân dị ứng và tự miễn. Chúng tôi kỳ vọng ứng dụng này có thể quản trị tất cả những vấn đề gây ra nguy cơ dị ứng cho người Việt.
Trong tương lai gần, các kế hoạch về nghiên cứu và đào tạo chuyên ngành Dị ứng - Miễn dịch được hoạch định ra sao thưa bác sĩ?
Lĩnh vực Dị ứng - Miễn dịch tại nước ta vẫn chưa hoàn toàn phát triển, hơn 100 triệu dân nhưng chỉ có khoảng 70 bác sĩ. Thiếu bác sĩ giống như thiếu “người cầm đuốc”, người dân khó có nhận thức sâu và đủ về bệnh lý dị ứng và tự miễn. Về đào tạo, hiện tại chỉ có duy nhất một trường đại học có mã đào tạo bác sĩ chuyên khoa Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng với quy mô 4 - 5 bác sĩ/năm. Tôi mong muốn có thể đào tạo nhiều bác sĩ chuyên khoa hơn để điều trị bệnh tốt hơn, dự phòng tốt hơn và đẩy mạnh giáo dục cộng động về miễn dịch dị ứng.
.png)
Chúng tôi đang trong quá trình xây dựng chương trình đào tạo bác sĩ chuyên khoa Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng chuẩn năng lực tại ĐH VinUni, đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Bác sĩ cần phải có kiến thức y khoa vững chắc, thái độ chuyên nghiệp với bệnh nhân, người nhà, đồng thời cần được đào tạo để tối ưu hóa năng lực trong hệ thống y tế, chuyển hoá kiến thức thành kỹ năng điều trị, mang lại kết quả tốt nhất cho bệnh nhân.
Chúng tôi vẫn luôn mong muốn tạo ra những nghiên cứu mang tính đột phá, giải quyết những bài toán về bệnh lý dị ứng và tự miễn vì không ai làm thay người Việt cho những vấn đề của người Việt cả. Hệ thống đào tạo chuẩn năng lực này không chỉ tạo ra sự phát triển bền vững cho Trung tâm Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng Vinmec mà còn mang lại lợi ích lâu dài cho người Việt trong điều trị các bệnh lý này.
Ngược lại thời gian, vì sao 15 năm trước bác sĩ lại quyết định theo đuổi một lĩnh vực chưa phát triển tại Việt Nam như Dị ứng Miễn dịch?
Sau khi tốt nghiệp ĐH Y Hà Nội, tôi dự định thi nội trú Tim mạch, một chuyên ngành phát triển rất nhanh và mạnh ở Việt Nam. Thế nhưng từ cơ duyên được PGS.TS Nguyễn Văn Đoàn, Nguyên Giám đốc Trung tâm Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng Bệnh viện Bạch Mai hướng dẫn khóa luận tốt nghiệp, tôi lại có sự thay đổi về định hướng.
Thầy khuyên tôi nên theo học Dị ứng Miễn dịch vì mọi bệnh lý đều bắt nguồn từ rối loạn miễn dịch và trong tương lai chuyên ngành này sẽ phát triển. Lĩnh vực Dị ứng - Miễn dịch ở thời điểm gần 20 năm trước vẫn còn là một “vùng đất còn nhiều dư địa canh tác” rất đơn giản và sơ khai so với thế giới, chưa có nhiều xét nghiệm hay thuốc sinh học như bây giờ.
Điều ấy mở ra một chân trời mới cho những người trẻ như tôi thời điểm đó có thể có nhiều cơ hội để học tập và phát triển. Với quyết định thay đổi vào phút chót sau khi nhận được lời khuyên với “tầm nhìn thập kỷ” của thầy, tôi trở thành là thí sinh duy nhất chọn Dị ứng Miễn dịch trong kỳ thi bác sĩ nội trú năm ấy.
Thử thách với những người mang trách nhiệm phát triển chuyên ngành Dị ứng Miễn dịch khi ấy là gì, thưa bác sĩ?
Chọn một chuyên ngành chưa thực sự phát triển như mong đợi, chúng tôi phải đối mặt với khó khăn khi thiếu thốn cơ sở vật chất để thực hiện xét nghiệm, thiếu trải nghiệm và cả các mối quan hệ trong lĩnh vực.
May mắn, tôi được gặp những người thầy, người cô PGS.TS Nguyễn Văn Đoàn từng tu nghiệp tại Mỹ, PGS.TS Phan Quang Đoàn trở về từ Nga, PGS.TS Trần Thúy Hạnh với tầm nhìn chiến lược và đặc biệt người anh, bác sĩ Chu Chí Hiếu từng được đào tạo chương trình BSNT tại Pháp, GS Timothy John Craig (ĐH Penn State, Mỹ), GS Sheryl van Nunen (ĐH Sydney, Úc). Họ mang đến những hiểu biết, góc nhìn rất khác, giúp tôi có định hướng đúng, rút ngắn con đường để phát triển và động lực đi du học để tiếp cận kiến thức và phương pháp tiên tiến cho việc phát triển chuyên ngành này tại Việt Nam.
Từ năm 2008 đến nay, tôi vẫn có sự đồng hành của bác sĩ Chu Chí Hiếu như là một người mentor trong việc triển khai các phương pháp điều trị mới và và triển khai các dự án nghiên cứu cũng như xây dựng Trung tâm Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng Vinmec với vai trò chuyên gia.
Sau đó tôi nhận được học bổng toàn phần để có cơ hội theo học chương trình Tiến sĩ tại ĐH Sydney, Úc. Trong suốt hành trình học tập tại nước ngoài, tôi được hướng dẫn bởi giáo sư Sheryl van Nunen, chuyên gia từng đưa 75% thử nghiệm lâm sàng về các phương pháp mới điều trị bệnh lý dị ứng vào Úc trong 40 năm qua. Ngay cả khi về nước, giáo sư vẫn hỗ trợ chúng tôi trong điều trị các ca bệnh khó, triển khai những xét nghiệm mới.
Nhìn chung, hành trình theo đuổi chuyên ngành Dị ứng - Miễn dịch của tôi có nhiều thử thách nhưng vẫn có những thuận lợi nhất định. Và đặc biệt, sau khi hoàn thành chương trình Tiến sĩ về nước, tôi gia nhập Vinmec và giống như “cá gặp biển lớn”. Khi mà Dị ứng - Miễn dịch ở Việt Nam vẫn chưa thực sự được chú ý và thiếu nền tảng phát triển thì Vinmec đã nhìn thấy trước xu thế, đặt nền móng và đầu tư dài hạn cho lĩnh vực này.
Tại Vinmec, tôi được phát huy chuyên môn, có phòng lab, có đội ngũ đồng nghiệp quốc tế, có cơ hội triển khai nghiên cứu và chuyển giao công nghệ mới, từ đó tạo nên những bước tiến đột phá cho y học Dị ứng - Miễn dịch trong nước. Tôi cảm thấy rất may mắn khi sự nghiệp của mình có thể góp phần vào cột mốc đưa Việt Nam lên bản đồ y học thế giới ở lĩnh vực này - một mục tiêu mà cách đây 15 năm tôi chưa dám nghĩ tới.
Dù đã có những bước tiến đáng kể nhưng chuyên ngành Dị ứng Miễn dịch vẫn chưa phải lựa chọn hàng đầu với sinh viên học Y. Là một giảng viên, bác sĩ có suy nghĩ thế nào về vấn đề này?
Sau gần 20 năm gắn bó với chuyên ngành tôi luôn tâm niệm “mùa gieo hạt dài, mùa thu hoạch cũng sẽ dài”. Nếu lựa chọn các chuyên ngành vì xu hướng mà không xuất phát từ đam mê, bạn có thể có thu nhập cao nhưng khó có thể tạo cho mình một vị trí khác biệt khó thay thế và có nhiều sự cạnh tranh.
Chính PGS.TS Nguyễn Văn Đoàn là người chỉ cho tôi thấy về việc “em cần phải đi một con đường riêng, chuyên ngành khác đã quá ‘chật chội’ rồi”. Tất nhiên đi đường riêng không dễ và phải có đủ nghị lực. Thời gian học Tiến sĩ ở Úc, vợ chồng tôi cũng phải trải qua giai đoạn rất khó khăn. Tôi may mắn có vợ sẵn sàng hỗ trợ phía sau để có thời gian học tập, nghiên cứu.
Tôi cho rằng điều quan trọng là dù ở lĩnh vực nào bản thân phải luôn cố gắng, đặt mục tiêu thử thách nhưng rõ ràng, làm việc người khác không muốn làm mới có thể tạo ra sức ảnh hưởng và giá trị lâu dài.
Xin cảm ơn bác sĩ vì cuộc trò chuyện này.
