Năm 2025, VinFuture, giải thưởng khoa học – công nghệ do người Việt sáng lập, tròn 5 tuổi. Mặc dù vẫn còn non trẻ nhưng giải thưởng đã trở thành biểu tượng toàn cầu của khoa học vị nhân sinh, nơi tri thức gắn liền với sứ mệnh phụng sự con người. Hạt giống cho vị thế hôm nay của VinFuture được gieo ngay từ mùa giải đầu tiên, khi Việt Nam viết nên câu chuyện phi thường về bản lĩnh dân tộc và khát vọng vươn tầm giữa tâm dịch Covid-19.
Cuối 2021, đầu 2022, khi thế giới vẫn còn chao đảo trong làn sóng Covid-19, những sân khấu tôn vinh tri thức lớn của nhân loại, như Nobel, cũng buộc phải tổ chức trực tuyến. Nhưng tại Việt Nam, một điều tưởng như không thể đã diễn ra. Đó là Giải thưởng VinFuture được tổ chức trực tiếp giữa Hà Nội, với sự hiện diện của hàng trăm nhà khoa học, khách mời và nghệ sĩ quốc tế. Đây được coi là quyết định táo bạo, thể hiện khát vọng hiện thực hóa sứ mệnh xây dựng một tương lai tươi đẹp, nơi khoa học và công nghệ phục vụ con người, thúc đẩy thay đổi tích cực, tạo ra một thế giới công bằng và bền vững hơn.
Tuy nhiên, sự thật là khi đó, VinFuture vẫn còn là một cái tên hoàn toàn mới trên bản đồ khoa học thế giới. Không danh tiếng, không tiền lệ, lại giữa lúc nhân loại co cụm vì đại dịch, do đó việc thuyết phục những bộ óc hàng đầu thế giới tham gia giải thưởng này, cũng như tới Việt Nam dường như là điều không tưởng.
GS Nguyễn Thục Quyên và GS Richard Henry Friend tại Lễ trao giải VinFuture mùa 2 (ngày 20/12/2022).
GS Nguyễn Thục Quyên, Chủ tịch Hội đồng Sơ khảo VinFuture, chia sẻ: "Trên thế giới, có nhiều người biết về Việt Nam thì chỉ nhớ về chiến tranh. Người ta không biết là Việt Nam đã phát triển rất nhiều".
Nữ GS hàng đầu thế giới nhớ lại rằng, chính bà và GS Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, chủ nhân Giải thưởng Millennium Technology 2010, khi đó đã nhận được nhiều email của các nhà khoa học để xác minh về uy tín của VinFuture.
"Ban đầu, nhiều người còn băn khoăn liệu một giải thưởng non trẻ đến từ Việt Nam có thể vươn tầm thế giới không", GS Nguyễn Thục Quyên kể.
VinFuture thực sự khác biệt
GS Konstantin Novoselov là nhà khoa học đoạt Giải Nobel Vật lý năm 2010, thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture.
Để biến điều mơ hồ thành xác tín, trong 1 năm kể từ sau khi VinFuture công bố ra mắt, hàng trăm email đã được gửi đi và liên tiếp các cuộc họp trực tuyến được sắp xếp. Các nhân sự của Hội đồng giải thưởng, Quỹ VinFuture đã phải làm việc ngày đêm để kết nối với các nhà khoa học. Chính sự nhiệt huyết, tận tâm cùng khát vọng xây dựng một giải thưởng phụng sự nhân loại đã mang lại những lời hồi đáp tích cực.
GS Konstantin Novoselov, thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture, nhà khoa học đoạt Giải Nobel Vật lý 2010, chia sẻ: "VinFuture thực sự khác biệt với một triết lý độc đáo: Tôn vinh những phát minh đã thay đổi và cách mạng hóa cách thức chúng ta sống. Đây là một ý tưởng vô cùng đặc biệt, một giải thưởng mang tầm vóc đặc biệt, và đó là lý do tôi hết sức hào hứng khi được tham gia Hội đồng Giải thưởng".
Kết quả, ngay mùa đầu tiên, Giải thưởng VinFuture đã nhận được 599 đề cử từ hơn 60 quốc gia trên 6 châu lục. Trong số đó, có gần 100 đề cử đến từ các nhà khoa học nằm trong top 2% trích dẫn nhiều nhất trên thế giới. Song, những con số ấn tượng này mới chỉ là bước khởi động trong cuộc chạy đua gian nan, nhất là khi "cơn bão" Covid-19 phủ bóng đen lên cả thế giới.
"Thời khắc cả thế giới hội tụ tại Hà Nội"
Ba nhà khoa học là chủ nhân của Giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên phát biểu tại tọa đàm có chủ đề "Tương lai sức khỏe toàn cầu", tổ chức vào tháng 1/2022.
Tại Việt Nam, thời điểm cuối năm 2021, đầu 2022 là thời kỳ thứ 4 của đại dịch Covid-19. Khi đó, biên giới đóng cửa, các chuyến bay thương mại ngừng hoạt động, quy định kiểm dịch vẫn nghiêm ngặt, trong đó có việc hạn chế tiếp xúc và các sự kiện đông người. Tất cả đều trở thành rào cản lớn để VinFuture mùa đầu tiên thực hiện một lễ trao giải tôn vinh khoa học trực tiếp tại thủ đô Hà Nội.
Tuy nhiên, với sự quyết tâm, năng lực tổ chức và kiểm soát rủi ro của cả hệ thống, Tập đoàn Vingroup đã mang đến một Tuần lễ khoa học - công nghệ VinFuture và Lễ trao giải mùa đầu tiên không thể nào quên. Theo đó, các công ty thành viên trong Tập đoàn, từ Vinmec, Vinpearl, Vinhomes… đều được huy động tham gia nhằm đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn cao nhất cho toàn bộ khách tham dự.
Do đó, đến tận hôm nay, khi VinFuture mùa 5 gần về đích, chuyến đi tới Việt Nam nhận giải 5 năm trước vẫn để lại ký ức sâu đậm với GS Quarraisha Abdool Karim. Theo GS, quy trình phòng dịch nghiêm ngặt nhưng đầy nhân văn khi đó là minh chứng cho lòng hiếu khách và sự trân trọng mà Việt Nam cũng như VinFuture dành cho khoa học.
Nhà khoa học nổi tiếng người Nam Phi, đồng chủ nhân Giải thưởng Đặc biệt VinFuture 2021 dành cho Nhà khoa học từ các nước đang phát triển, nhớ lại rằng: "Chúng tôi được xét nghiệm hàng ngày, tuân thủ giãn cách, nhưng mọi thứ được sắp xếp rất chu đáo".
Đặc biệt, sân khấu VinFuture mùa đầu tiên cũng được chuẩn bị bằng sự tân tâm, tinh tế đến từng chi tiết nhỏ. Qua đó, giải thưởng này không chỉ tôn vinh khoa học mà còn quảng bá hình ảnh đất nước, văn hóa và con người Việt Nam. Ngoài ra, mỗi món quà dành tặng cho chủ nhân giải thưởng cũng đều chứa đựng một câu chuyện nhân văn. Cụ thể, hoa sen - quốc hoa của Việt Nam, được vận chuyển bằng máy bay từ Đồng Tháp giữa những ngày đông giá lạnh của Hà Nội. Những bức tranh chân dung thể hiện trên giấy dó (chất liệu truyền thống của làng nghề cổ) được sáng tạo riêng dành cho mỗi nhà khoa học được vinh danh trong mùa đầu tiên của VinFuture.
Những bó hoa sen đại diện cho văn hóa Việt Nam được tỷ phú Phạm Nhật Vượng (Chủ tịch Vingroup) và phu nhân Phạm Thu Hương - hai Nhà sáng lập Quỹ VinFuture – trao tặng cho các thành viên Hội đồng Giải thưởng và Hội đồng Sơ khảo VinFuture trong Lễ trao giải VinFuture mùa đầu tiên (tối 20/1/2022) tại Nhà hát Lớn.
Trong lễ trao giải lần đầu tiên, Giải thưởng Chính trị giá 3 triệu USD đã được trao cho các nhà khoa học, mà sau này cũng được giải Nobel vinh danh, với khám phá về công nghệ vaccine mRNA phòng Covid-19. GS Richard Henry Friend chia sẻ, việc được gặp gỡ và vinh danh TS Katalin Karikó, GS Drew Weissman (Mỹ) và GS Pieter Cullis (Canada), những người hùng đã cứu hàng tỷ sinh mạng trên thế giới, ngay giữa tâm dịch là trải nghiệm không thể quên.
"Ngay tại lễ trao giải, tôi cảm giác đó như thời khắc cả thế giới hội tụ, lan tỏa niềm hy vọng và mở ra cơ hội mới. Việc khoảnh khắc đó diễn ra ngay tại Hà Nội, như biểu tượng đại diện cho cả thế giới, càng khiến nó trở nên ý nghĩa hơn", Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng không giấu được sự xúc động khi nhớ lại lễ trao giải đầu tiên của VinFuture, giải thưởng giờ đây đã là một giải thưởng khoa học uy tín và có sức lan tỏa lớn trên toàn cầu.
(Ảnh: MH/VFP)
