Gần 2.200 tỷ đồng từ bán máy bay ‘cứu’ kết quả kinh doanh Vietjet

Bán và thuê lại máy bay, về bản chất không phải là hoạt động kinh doanh cốt lõi, nhưng lại tiếp tục đóng vai trò chính trong việc kiến tạo lợi nhuận của Vietjet trong nửa đầu năm 2022, sau hai năm tạm lắng. 

Ghi nhận doanh thu bằng nghiệp vụ SLB

Báo cáo kết quả kinh doanh quý II/2022 của Vietjet ghi nhận khoản lãi gộp 2.189 tỷ đồng cho hoạt động bán và thuê lại máy bay (Sale Lease Back - SLB).

SLB là hoạt động một doanh nghiệp hàng không mua máy bay sau đó bán (Sale) cho bên thứ ba - ghi nhận doanh thu, rồi thuê lại (Lease Back) đồng thời thanh toán tiền hàng năm như một khoản chi phí. 

Khi mua máy bay, doanh nghiệp chỉ trả một phần nhỏ giá trị máy bay cho hãng trong khi được nhận một khoản tiền lớn hơn từ bên thứ ba (là bên cho thuê) - đồng thời thanh toán cho bên thứ ba số tiền thuê hàng năm. Chênh lệch doanh thu bán máy bay cho bên thứ ba so với một phần tiền mua máy bay, thuê máy bay hàng năm tạo nên khoản “lợi nhuận” gộp mà Vietjet đang hạch toán. 

Khoản lợi nhuận này lên đến hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm, giúp Vietjet có lãi ngay cả khi ngành hàng không toàn cầu thua lỗ do dịch bệnh. 

Lãi gộp mảng SLB đóng góp lớn cho lãi gộp chung của Vietjet trong nhiều năm qua.

2 năm dịch bệnh, đóng góp của mảng SLB vào lợi nhuận của Vietjet giảm mạnh, khiến công ty lỗ gộp 2 năm liên tiếp. Tuy nhiên, nhờ các khoản doanh thu tài chính, kết quả kinh doanh của Vietjet vẫn thoát lỗ trong hai năm 2020 và 2021. 

Thị trường hàng không bắt đầu hồi phục vào đầu năm 2022, thay vì ghi nhận lợi nhuận từ mảng vận chuyển hành khách, là mảng kinh doanh cốt lõi, mảng SLB tiếp tục mang lại phép màu cho Vietjet trong nửa đầu năm. 

Theo tính toán, SLB mang lại khoản lãi gộp gần 2.200 tỷ đồng cho Vietjet, trong khi khoản lãi gộp chung của công ty cho tất cả các mảng hoạt động - trong đó có vận chuyển hành khách, hàng hóa, dịch vụ gia tăng,... chỉ ở mức 871 tỷ đồng. Có nghĩa là các mảng hoạt động chính công ty đang lỗ hơn 1.300 tỷ đồng. 

Về mặt bản chất, SLB là hoạt động ứng trước dòng tiền tương lai cho lợi nhuận ở kỳ hiện tại. Chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS) quy định bên đi thuê như Vietjet sẽ phải ghi nhận khoản tiền nhận được từ bên thứ ba (bên mua máy bay và cho Vietjet thuê máy bay) như một khoản nợ vay, chứ không phải doanh thu, do đó sẽ không mang lại lợi nhuận. Khi phân tích hoạt động kinh doanh của Vietjet, giới phân tích thường loại bỏ khoản lợi nhuận này ra khỏi kết quả kinh doanh của công ty, nhằm phản ánh chính xác nhất tình hình kinh doanh thực tế. 

Vietjet trở thành hãng hàng không hiếm hoi có lãi

Chưa có một biến cố nào ảnh hưởng sâu rộng tới ngành hàng không như đại dịch Covid-19 suốt gần ba năm vừa qua. Với chính sách đóng cửa biên giới, bầu trời, cùng những quy định hạn chế đi lại, tiếp xúc, những lo ngại về việc lây nhiễm dịch bệnh, các chuyến bay dần vắng bóng trên bầu trời, trong khi các khoản chi phí khổng lồ dành cho việc bảo dưỡng bảo trì, duy trì lực lượng lao động tối thiểu… vẫn ăn mòn lợi nhuận của các hãng bay.

Thống kê của trang Statista cho thấy nửa đầu năm 2020, khi Covid-19 vẫn còn là dịch bệnh cục bộ tại Trung Quốc và một vài nước châu Á, ngành hàng không thế giới vẫn thu được lợi nhuận hơn 29 tỷ USD. Khi đại dịch bao phủ toàn cầu, các hãng bay lập tức báo lỗ tới 137,7 tỷ USD. Khoản lỗ này giảm xuống còn gần 52 tỷ USD năm 2021 khi các quốc gia lần lượt tiêm vaccine, đưa nền kinh tế vào bình thường mới. Trang thống kê này cũng dự báo năm 2022, dù các đường bay được khôi phục, các hãng bay trên thế giới vẫn sẽ lỗ khoảng 11,6 tỷ USD. 

Tại khu vực Đông Nam Á, tình hình vẫn tiếp tục ảm đạm với các hãng bay. Hãng hàng không quốc gia Thái Lan Thai Airways báo lỗ quý I/2022 gần 91 triệu USD, nâng lỗ lũy kế của công ty này lên 107 triệu USD tính đến cuối quý I năm nay. Singapore Airlines lỗ trên 450 triệu USD nửa đầu năm 2022.

Ngay tại Việt Nam, hãng hàng không quốc gia Vietnam Airlines cũng liên tục báo lỗ suốt gần 3 năm nay. Nửa đầu năm 2022, Vietnam Airlines lỗ hơn 5.200 tỷ đồng sau thuế, khiến vốn chủ sở hữu bị thâm hụt hơn 4.900 tỷ đồng và tiếp tục đứng trước nguy cơ bị hủy niêm yết bắt buộc.