Đề xuất chuyển chức năng văn phòng đăng ký đất đai về phường, xã

Theo tờ trình gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cơ quan này cho biết hiện 34 tỉnh, thành trên cả nước đã thành lập 703 văn phòng đăng ký đất đai trực thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường, với tổng cộng 16.683 cán bộ, viên chức và người lao động. Trong đó, lực lượng tại các chi nhánh chiếm gần 12.600 người, đảm nhiệm phần lớn các thủ tục hành chính về đất đai cho người dân và doanh nghiệp.

Để đảm bảo nguyên tắc "một cấp, một đầu mối" trong giải quyết hồ sơ đất đai, Cục Quản lý kiến nghị tiếp tục duy trì văn phòng đăng ký đất đai trực thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường, chịu trách nhiệm xây dựng, cập nhật và vận hành cơ sở dữ liệu đất đai cấp tỉnh. Song song, cơ quan này đề xuất chuyển chức năng của các chi nhánh về cấp xã, phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp theo hai phương án.

Phương án 1: UBND cấp xã thành lập đơn vị sự nghiệp công lập để tiếp nhận toàn bộ chức năng, nhiệm vụ của chi nhánh. Tùy quy mô dân số và kinh tế, mỗi xã hoặc phường bố trí ít nhất hai cán bộ phụ trách đăng ký đất đai. Cách làm này giữ nguyên mô hình cũ, thuận lợi trong tổ chức và tài chính nhưng có thể gây chồng chéo, phát sinh thêm đầu mối quản lý.

Phương án 2: chuyển toàn bộ thẩm quyền cấp giấy chứng nhận và xác nhận biến động đất đai từ chi nhánh về Chủ tịch UBND cấp xã, người đứng đầu có thể ủy quyền cho bộ phận chuyên môn thực hiện. Mô hình này tạo một đầu mối duy nhất tiếp nhận, giải quyết thủ tục đất đai cho người dân và doanh nghiệp.

Theo Cục Quản lý đất đai, phương án thứ 2 này có ưu điểm về tính thống nhất, tinh gọn và phù hợp chủ trương phân cấp, phân quyền. Việc giao toàn bộ thẩm quyền cho một đầu mối duy nhất được kỳ vọng giúp giảm phiền hà, hạn chế tiêu cực và thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong quản lý hồ sơ đất đai. Tuy nhiên, quá trình triển khai có thể gặp khó về cơ chế tài chính, nhất là việc tiếp nhận, bố trí lại đội ngũ cán bộ từ các chi nhánh hiện nay.

Cơ quan này đánh giá đây là phương án khả thi nhất, đáp ứng yêu cầu cải cách tổ chức theo hướng tinh gọn, hiệu quả và bảo đảm nguyên tắc "một cấp, một cơ quan" trong quản lý, đăng ký đất đai.

Hiện nay, hệ thống văn phòng đăng ký đất đai trên cả nước là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường, với các chi nhánh đặt tại địa bàn phường, thành phố trực thuộc. Toàn bộ mạng lưới này chịu sự quản lý chuyên môn thống nhất của Cục Quản lý đất đai thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Nhiều "nút thắt" về thủ tục đất đai phát sinh khi thực hiện chính quyền 2 cấp

Thực tế cho thấy, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7/2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình cải cách hành chính, mở ra cơ hội lớn để phân quyền sâu rộng và đưa chính quyền đến gần hơn với người dân.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai – lĩnh vực vốn nhạy cảm, phức tạp và tác động trực tiếp đến quyền lợi của người dân, doanh nghiệp cũng như tiến độ các dự án phát triển đô thị.

Đơn cử như tại Hà Nội, ngay sau khi mô hình chính quyền hai cấp đi vào hoạt động, các xã, phường tại Hà Nội đã tiếp nhận khối lượng lớn công việc liên quan đến quản lý đất đai vốn trước đây do cấp quận, huyện đảm nhận. Theo đó, cấp cơ sở phải xử lý trực tiếp các thủ tục hành chính phức tạp như thu hồi đất, phê duyệt phương án bồi thường – hỗ trợ tái định cư, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay giải quyết khiếu nại liên quan đến đất đai.

Việc chuyển giao đột ngột khối lượng nhiệm vụ lớn khiến nhiều địa phương lúng túng, đặc biệt khi xử lý các hồ sơ "nửa chừng" từ mô hình cũ. Không ít trường hợp hồ sơ đang ở giai đoạn phê duyệt phương án bồi thường nhưng chưa có quyết định thu hồi đất, hoặc đã xác định giá đất nhưng chưa hoàn thiện thủ tục để giao đất cho nhà đầu tư. Tình trạng này gây gián đoạn dự án, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân và làm phát sinh chi phí cho doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Xuân Đại, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho rằng, việc phân quyền mạnh mẽ xuống cấp xã, phường là chủ trương đúng đắn nhằm đưa chính quyền gần dân hơn. Tuy nhiên, nhiều đơn vị cơ sở còn thiếu kinh nghiệm, đặc biệt khi xử lý hồ sơ chuyển tiếp.

"Sở đã chỉ đạo các phòng chuyên môn tăng cường hỗ trợ, hướng dẫn trực tiếp tại cơ sở và tổ chức tập huấn nghiệp vụ để cán bộ địa chính cấp xã chủ động hơn trong công việc," ông Đại nhấn mạnh.

Ngoài ra, hệ thống hồ sơ địa chính ở nhiều nơi chưa hoàn thiện, dữ liệu đất đai chưa số hóa đồng bộ khiến việc tiếp nhận, xử lý hồ sơ kéo dài. Một số xã, phường còn gặp khó khi người dân không có giấy tờ hợp pháp chứng minh quyền sử dụng đất hoặc chỉ có giấy viết tay, gây khó khăn trong việc cấp giấy chứng nhận lần đầu.

Vướng mắc chủ yếu ở “khâu kỹ thuật”

Theo ông Đoàn Thanh Mỹ, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ NN&MT), các quy định chuyển tiếp đã được nêu tại Điều 256 Luật Đất đai 2024 và Điều 22 Nghị định 151/2025/NĐ-CP. Nếu gặp vướng mắc, UBND xã cần báo cáo Sở Nông nghiệp và Môi trường để được hướng dẫn. Bộ cũng đã phát hành "Sổ tay hướng dẫn công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp" để hỗ trợ cơ sở.

Thực tế, nhiều tồn đọng lịch sử vẫn cản trở tiến độ: đất giao trái thẩm quyền, đất đổi công trình trái quy định, hay khái niệm "ranh giới khu dân cư" chưa rõ ràng. Theo Điều 140 Luật Đất đai 2024, đất giao trái thẩm quyền có thể được công nhận nếu sử dụng ổn định, không tranh chấp – một hướng tháo gỡ quan trọng nhưng đòi hỏi địa phương phải xác minh kỹ và ứng dụng dữ liệu địa chính số hóa.

Ông Đào Trung Chính, Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ NN&MT) cho biết, phần lớn vướng mắc của địa phương nằm ở khâu kỹ thuật, từ vận hành phần mềm quản lý đất đai đến hiểu biết về quy định mới. Bộ sẽ tiếp tục cử đoàn hỗ trợ và phối hợp tập huấn để cán bộ địa phương xử lý hồ sơ chủ động hơn.

Ngoài ra, hoàn thiện pháp lý và chính sách chuyển tiếp. Ngày 29/9/2025, Bộ Tư pháp công bố dự thảo nghị quyết tháo gỡ khó khăn trong thi hành Luật Đất đai 2024, với nhiều đề xuất như rút ngắn thời gian đấu giá đất, mở rộng các trường hợp giao, cho thuê đất không đấu giá, điều chỉnh thời hạn sử dụng đất khi dự án thay đổi chủ đầu tư và bổ sung 13 quy định chuyển tiếp để xử lý tồn đọng.

Đặc biệt, Chính phủ đã có những chỉ đạo rất mạnh mẽ. Ngày 4/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết 268/NQ-CP, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương khẩn trương rà soát, hoàn thiện văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai, đồng thời xử lý dứt điểm hồ sơ tồn đọng và các dự án "treo" do vướng thủ tục, tạo điều kiện cho dòng vốn đầu tư sớm đi vào nền kinh tế.