Chuyên gia Viện ABAII: Nguy cơ rò rỉ thông tin khi đầu tư AI trong khu vực công

Tiếp theo câu chuyện về đầu tư AI trong khu vực công, ông Nguyễn Đức Long - Giám đốc Chuyển đổi số Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo ABAII đã chia sẻ với MarketTimes và cho rằng nguy cơ rò rỉ thông tin khi đầu tư AI trong khu vực công là hiện hữu. Đồng thời đề xuất giải pháp đảm bảo an toàn thông tin.

MarketTimes: Thưa ông, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong khu vực công đang mở ra nhiều cơ hội đổi mới, nhưng đồng thời cũng đặt ra những rủi ro đáng kể liên quan đến an ninh và an toàn thông tin, vậy đó là những nguy cơ gì?

Ông Nguyễn Đức Long: Một trong những nguy cơ phổ biến hiện nay là việc vô tình để lộ thông tin nhạy cảm thông qua AI, đặc biệt trong các hệ thống chưa được thiết lập cơ chế bảo mật nghiêm ngặt. Những mô hình AI được huấn luyện trên tập dữ liệu không kiểm soát có thể lưu giữ hoặc tái hiện thông tin cá nhân, văn bản nội bộ, gây ra rò rỉ dữ liệu không mong muốn.

Bên cạnh đó, AI cũng có thể bị lợi dụng để phát tán thông tin sai lệch, làm nhiễu loạn dư luận và ảnh hưởng đến niềm tin của người dân vào cơ quan công quyền. Mô hình AI cũng tiềm ẩn khả năng bị tấn công hoặc thao túng, khiến cho kết quả phân tích trở nên sai lệch, ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định quản lý và điều hành.

Không chỉ dữ liệu đầu ra, mà ngay cả dữ liệu đầu vào cũng cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Trong nhiều trường hợp, hệ thống AI kết nối với các kho dữ liệu lớn của Nhà nước, nếu thiếu lớp bảo mật phù hợp sẽ dễ bị truy cập trái phép, làm rò rỉ thông tin công dân hoặc dữ liệu quản lý.

Trước thực tế đó, tôi cho rằng cần sớm thiết lập hành lang an toàn cho AI ngay từ khâu xây dựng và vận hành. Điều này bao gồm việc ban hành các tiêu chuẩn bảo mật chuyên biệt, thực hiện kiểm định mô hình trước khi triển khai, và đặc biệt là đào tạo cán bộ vận hành về đạo đức công nghệ và an toàn dữ liệu.

Tại Viện ABAII, chúng tôi đang phối hợp cùng các chuyên gia trong lĩnh vực bảo mật để xây dựng bộ tiêu chuẩn an toàn AI dành riêng cho khu vực công. Mục tiêu là giúp các cơ quan hành chính nhà nước ứng dụng AI một cách hiệu quả, đồng thời đảm bảo rằng mọi lợi ích công nghệ mang lại luôn đi kèm với sự bảo vệ dữ liệu và niềm tin của người dân.

MarketTimes: Vấn đề khó khăn về tài chính và khung pháp lý cho AI vào khu vực công, theo ông cần có chính sách gì cụ thể?

Ông Nguyễn Đức Long: Tài chính và pháp lý luôn là hai yếu tố then chốt quyết định mức độ sẵn sàng và hiệu quả của việc triển khai công nghệ mới vào khu vực công, đặc biệt là với lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) – một công nghệ có tốc độ phát triển nhanh, nhưng đòi hỏi nguồn lực đầu tư lớn và hành lang pháp lý phù hợp.

Trước hết, về tài chính, tôi cho rằng cần sớm thiết lập các cơ chế tài trợ chuyên biệt dành cho AI trong khu vực công. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc hình thành quỹ nghiên cứu, đổi mới sáng tạo hoặc các chương trình hợp tác công - tư (PPP), nhằm huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân, đồng thời giảm gánh nặng ngân sách cho Nhà nước. Đây là mô hình đã được áp dụng thành công tại nhiều quốc gia và hoàn toàn có thể triển khai linh hoạt tại Việt Nam, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số đang là ưu tiên quốc gia.

Thứ hai, về khung pháp lý, cần có một hệ thống quy định rõ ràng, kịp thời và mang tính định hướng dài hạn. Trong đó, các nội dung như đạo đức AI, bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền riêng tư và xác lập trách nhiệm pháp lý khi AI đưa ra quyết định cần được xây dựng một cách đồng bộ, vừa đảm bảo an toàn cho người sử dụng, vừa tạo môi trường tin cậy cho các cơ quan nhà nước mạnh dạn ứng dụng công nghệ mới. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh AI ngày càng tham gia sâu vào các quy trình quản trị công.

Ngoài ra, để giảm áp lực đầu tư ban đầu, tôi cũng cho rằng cần khuyến khích mạnh mẽ việc sử dụng các giải pháp AI mã nguồn mở, có tính linh hoạt cao và chi phí thấp. Việc này không chỉ giúp các cơ quan dễ dàng thử nghiệm và đánh giá hiệu quả, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nội bộ và đảm bảo tính chủ động trong quá trình triển khai.

Với những chính sách hỗ trợ phù hợp, tôi tin rằng khu vực công hoàn toàn có thể trở thành một trong những đầu tàu trong ứng dụng AI tại Việt Nam, không chỉ để nâng cao hiệu quả quản lý, mà còn góp phần xây dựng một nền hành chính hiện đại, minh bạch và phục vụ tốt hơn cho người dân.

MarketTimes: Có ý kiến cho rằng khu vực tư có thể có sai sót, nhưng khu vực công cần hạn chế rủi ro, vậy có nên chấp nhận rủi ro khi đầu tư vào khu vực công?

Ông Nguyễn Đức Long: Tôi cho rằng đây là một câu hỏi rất thực tế và cũng phản ánh đúng tâm lý phổ biến hiện nay trong khu vực công khi tiếp cận công nghệ mới. Tuy nhiên, cần nhìn nhận một cách khách quan rằng không có công nghệ nào hoàn hảo 100% ngay từ đầu, kể cả những công nghệ đã được thương mại hóa rộng rãi trên toàn cầu. AI cũng không phải ngoại lệ.

Vì vậy, thay vì né tránh rủi ro, điều quan trọng là phải có cơ chế quản lý rủi ro phù hợp, chủ động và minh bạch. Trong khu vực công, điều này có thể thực hiện thông qua các bước như thí điểm AI trên quy mô nhỏ trước khi triển khai diện rộng, thiết lập các tiêu chuẩn đạo đức và quy trình kiểm định công nghệ, cũng như học hỏi từ các mô hình quốc tế đã được kiểm chứng để giảm thiểu sai sót khi vận hành trong thực tế.

Nếu chúng ta quá thận trọng đến mức trì hoãn đổi mới, thì sẽ đánh mất cơ hội tận dụng sức mạnh công nghệ vào thời điểm mà hiệu quả chuyển đổi số đang được đặt lên hàng đầu. Do đó, rủi ro không phải là điều cần né tránh bằng mọi giá, mà là yếu tố cần được nhận diện, lượng hóa và kiểm soát bằng các biện pháp phù hợp với từng giai đoạn triển khai.

Tôi tin rằng, với cách tiếp cận thận trọng nhưng không bảo thủ, khu vực công hoàn toàn có thể ứng dụng AI một cách an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng phục vụ người dân, mà còn tạo động lực cho hệ thống hành chính nhà nước bắt nhịp với xu thế công nghệ của thế giới.

MarketTimes: Những giải pháp nào để có thể ứng dụng AI trong khu vực công hiệu quả, thưa ông?

Ông Nguyễn Đức Long: Để ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hiệu quả trong khu vực công, điều quan trọng không chỉ nằm ở yếu tố công nghệ, mà còn ở cách tiếp cận tổng thể – từ con người, chính sách đến hạ tầng triển khai. Trong đó, tôi cho rằng có ba giải pháp mang tính nền tảng cần được ưu tiên thực hiện.

Trước hết, đào tạo và nâng cao năng lực sử dụng AI cho đội ngũ cán bộ công chức là bước đi quan trọng hàng đầu. Việc ứng dụng AI chỉ thực sự hiệu quả khi người vận hành hiểu rõ công nghệ, nắm được nguyên lý cơ bản và biết cách sử dụng vào đúng mục tiêu công việc. Tại Viện ABAII, chúng tôi đang triển khai nhiều chương trình đào tạo AI dành riêng cho khối hành chính công, tập trung vào các ứng dụng thực tiễn như xử lý văn bản, tổng hợp dữ liệu, tự động hóa tác vụ hành chính… để giúp cán bộ có thể ứng dụng AI ngay từ những công việc thường nhật.

Song song với đó, việc tận dụng các nền tảng AI mã nguồn mở và công cụ công nghệ sẵn có là giải pháp thiết thực giúp giảm thiểu chi phí đầu tư ban đầu, đặc biệt đối với các đơn vị chưa có điều kiện đầu tư hạ tầng lớn. Môi trường công nghệ hiện nay cho phép chúng ta bắt đầu từ những công cụ nhỏ, linh hoạt, dễ triển khai, và có thể mở rộng dần khi điều kiện cho phép.

Cuối cùng, để AI phát huy hết giá trị trong khu vực công, cần thiết lập cơ chế hợp tác ba bên giữa Nhà nước - doanh nghiệp - viện nghiên cứu. Đây là yếu tố then chốt giúp rút ngắn khoảng cách giữa công nghệ và chính sách, đồng thời tạo ra các mô hình ứng dụng AI hiệu quả, bám sát thực tiễn, phù hợp với từng lĩnh vực quản lý nhà nước.

Tôi vẫn thường nói rằng, AI không phải là câu chuyện của một tương lai xa vời, mà chính là công cụ thiết thực để nâng cao hiệu quả công vụ, AI không thay thế công chức, mà hỗ trợ họ làm việc hiệu quả hơn. Điều quan trọng là chúng ta sẵn sàng hành động từ những bước đi đầu tiên, với một chiến lược rõ ràng và sự đồng hành đúng chuyên môn.

MarketTimes: Trân trọng cảm ơn ông!