Chuyện độc lạ về cuốn sách quý của một làng quê

PV | 10:19 29/09/2025

Một làng quê từng gây “bão cõi mạng” bởi chỉ hơn 1.000 nóc nhà, nhưng có tới 63 Tiến sĩ và nhiều con em thành đạt, đã cùng nhau viết một cuốn sách để lưu trữ những trầm tích văn hóa của quê hương, để trao gửi món quà văn hóa ý nghĩa cho các thế hệ con cháu mai sau.

Chuyện độc lạ về cuốn sách quý của một làng quê — Cuốn sách không bán, được lưu trữ lại nhà văn hóa, trường học và một số ngôi đền trong xã. Người đọc muốn sở hữu thì tới các ngôi đền trong xã để lấy và công đức tùy tâm.

Sau khi sáp nhập xã, với ước vọng gìn giữ lịch sử và trầm tích văn hóa cho thế hệ mai sau, người dân xã Sơn Bằng (nay thuộc xã Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh) đã cùng nhau viết, để xuất bản cuốn sách “Hữu Bằng – Sơn Bằng Đất và Người”.

Cuốn sách khổ lớn với hơn 1.000 trang, viết về trầm tích và di sản văn hóa, những câu chuyện ý nghĩa, những mạch cảm xúc hồi ức và trăn trở về quê hương. Trước năm 1954, làng quê đó tên là “Hữu Bằng”, sau năm 1954 là “Sơn Bằng”, nay thuộc xã Hương Sơn (Hà Tĩnh). Bên cạnh đó, sách còn lưu trữ hình ảnh 28 đạo sắc phong và mộc biểu cổ, các câu ca dao tục ngữ nói về làng, các từ điển về địa danh thửa đất của làng…

Cuốn sách được đúc rút từ tài liệu chính sử như cuốn địa bạ chữ Hán triều vua Gia Long và Minh Mạng, tư liệu trong các dòng họ và lời kể của các bậc cao niên cùng bà con trong làng. Một nhà giáo cao niên của xã đã vui mừng nói rằng, đây là cuốn “Bách khoa toàn thư” vô giá về Hữu Bằng - Sơn Bằng.

Cuốn sách tái hiện về vùng đất địa linh nhân kiệt ven bờ dòng sông Ngàn Phố và sông Khuất, từng nổi tiếng là mảnh đất thiêng, được bao bọc bởi tứ trấn bởi quanh xã có bốn ngôi chùa cổ và hàng chục ngôi đền miếu linh thiêng.

Thủy tổ các dòng họ hầu hết là các nhân sĩ Bắc Hà về đây lánh nạn bởi thế sự nhiễu nhương, cùng nhau khai sơn phá thổ lập nên làng xã.

Làng xã hình thành và phát triển theo chiều dài lịch sử từ thời Trần, Lê, Nguyễn đến nay, gắn với các bậc đại thần, nhân sĩ, trí thức và các nhân vật lịch sử như hậu duệ Đại Vương Đương quận công Đào Quang Nhiêu, chí sỹ Hồ Đắc Thọ trong khởi nghĩa Phù Lê, Thượng thư Đào Hữu Ích, Thái Vĩnh Chinh, nữ anh hùng liệt sỹ Hồ Thị Cúc…

Cuốn sách quy tụ tới 50 tác giả trực tiếp viết bài, cung cấp sơ đồ và thống kê dữ liệu, cùng đông đảo độc giả thảo luận suốt một thời gian dài trên không gian số. Bên cạnh đó, cuốn sách được UBND xã Sơn Bằng cũ còn tổ chức hội thảo bài bản và lấy ý kiến trước khi xuất bản. Cuốn sách được trình bày khoa học, nội dung đồ sộ, có thể gọi là “kỷ lục” - với công sức mà Ban biên soạn và các tác giả bỏ ra ước tính đến hàng tỷ đồng.

Được biết, làng quê nổi tiếng Sơn Bằng từng gây “bão cõi mạng” bởi là một làng quê nhỏ với hơn 1.000 nóc nhà, nhưng có tới 63 Tiến sĩ, 43 sĩ quan cấp Thượng tá trở lên, 600 giáo viên và nhiều doanh nhân thành đạt.

Không chỉ vậy, làng quê này còn được biết đến bởi trong hai năm qua, có nhiều người con hiếu nghĩa công đức hiến tặng đất đai, góp hàng chục tỉ đồng để phục dựng các di sản văn hóa xưa, cũng như đóng góp xây dựng làng xã ngày nay.

Cuốn sách không bán. Nó được lưu trữ lại các nhà văn hóa, trường học, một số ngôi đền trong xã, các trung tâm văn hóa... Điều đặc biệt, độc đáo, thấm đẫm nghĩa tình và chất nhân văn, bất cứ ai muốn sở hữu cuốn sách quý này thì tới đền làng để lấy và công đức tùy tâm.