Mùa xuân năm nay, McKinsey đã đưa ra một dự báo đầy táo bạo: Tổng vốn đầu tư toàn cầu cho chip, trung tâm dữ liệu và năng lượng phục vụ trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ đạt 5,2 nghìn tỷ USD trong 5 năm tới. Nhưng chỉ sau chưa đầy nửa năm, tập đoàn tư vấn này đang cân nhắc nâng dự báo đó – bởi hàng loạt thông báo đầu tư tại Mỹ cho thấy cơn sốt xây dựng hạ tầng AI đang đạt đến đỉnh điểm chưa từng có.
Các khoản đầu tư khổng lồ từ những cái tên như OpenAI, Nvidia và Oracle đều hướng đến mục tiêu mở rộng sức mạnh tính toán, thứ mà giới công nghệ tin rằng là “nhiên liệu” cho kỷ nguyên AI sinh sinh (generative AI). Tuy nhiên, cầu thực tế – đặc biệt là doanh thu tạo ra – vẫn chưa theo kịp kỳ vọng.
Theo McKinsey, mặc dù việc sử dụng chatbot tăng nhanh, chỉ chưa đến 15% các dự án thử nghiệm AI tại doanh nghiệp đạt thành công, theo ông Pankaj Sachdeva, đối tác của hãng. Ông dự báo giai đoạn “mất cân đối giữa cung và cầu” có thể kéo dài nhiều năm.
Nguy cơ “bong bóng hạ tầng” AI
Ba yếu tố mới khiến giới phân tích lo ngại rằng làn sóng xây dựng trung tâm dữ liệu này có thể giống với “thảm họa hạ tầng” cuối thập niên 1990 trong ngành viễn thông gồm: Vị trí xa xôi hẻo lánh của các trung tâm dữ liệu mới; Các nhà đầu tư tư nhân thay vì công ty đại chúng nắm vai trò chính trong tài trợ; Chất lượng tín dụng yếu kém của một số doanh nghiệp đi vay.
Những yếu tố này khiến nhiều chuyên gia nhớ lại bong bóng viễn thông của hai thập kỷ trước - khi hàng trăm tỷ USD bị “chôn” trong cáp quang và trạm truyền dẫn không sinh lời.
Khác với những cụm trung tâm dữ liệu truyền thống ở Bắc Virginia hay California, các trung tâm mới của OpenAI, Oracle và SoftBank lại xuất hiện giữa vùng trung Texas trống trải — nơi có nhiều năng lượng gió, mặt trời và đất rộng giá rẻ. Các bang North Dakota và New Mexico cũng đang trở thành “điểm nóng” mới nhờ ưu thế tương tự.
Theo ông Gautam Bhandari của quỹ I Squared Capital, trung tâm dữ liệu thường được tài trợ trong khung thời gian hàng chục năm, nhưng công nghệ AI thay đổi quá nhanh, khiến tài sản có thể lỗi thời chỉ sau vài năm. Ông Bhandari cảnh báo rằng chip GPU của Nvidia không ngừng cải tiến, buộc các trung tâm dữ liệu phải liên tục nâng cấp hệ thống làm mát, phần cứng và thiết kế, làm gia tăng chi phí và nguy cơ thua lỗ.
Làn sóng tín dụng khổng lồ
Trước đây, các quỹ đầu tư bất động sản (REITs) là nguồn vốn chính cho trung tâm dữ liệu, với mức tiêu thụ điện chỉ dưới 100 MW. Nhưng trong kỷ nguyên AI, các dự án có thể tiêu thụ tới hàng gigawatt (GW) và tốn tới 50 tỷ USD cho mỗi GW công suất.
Giờ đây, dòng tiền đang chuyển dịch sang các tập đoàn tín dụng tư nhân, quỹ đầu tư quốc gia và ngân hàng truyền thống. Việc này khiến rủi ro chuyển từ vốn chủ sang nợ vay, đồng nghĩa ngân hàng sẽ gánh hậu quả lớn nếu các dự án vỡ nợ.
Tệ hơn, chất lượng tín dụng của nhiều bên vay đang giảm sút. Khi người vay chủ yếu là các “ông lớn đám mây” như Amazon, Microsoft, Google, rủi ro còn được kiểm soát. Nhưng hiện nay, các phòng thí nghiệm AI như OpenAI và những công ty “neo-cloud” chuyên cho thuê GPU bắt đầu vay vốn ồ ạt — tăng số lượng nhưng giảm chất lượng tín dụng.
Không chỉ ngân hàng, các công ty điện lực cũng lo ngại khi ký hợp đồng dài hạn với những doanh nghiệp AI non trẻ. “Không ai dám chắc họ còn tồn tại sau 5, 10 hay 15 năm”, ông Sachdeva nói.
Để giảm rủi ro, các công ty tài chính đang phát triển hợp đồng bảo hiểm và chứng khoán hóa dòng tiền, trong khi Nvidia tìm cách trấn an đối tác thông qua đầu tư chéo và tài trợ chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, điều này cũng khiến hệ sinh thái AI trở nên “liên kết chặt và mong manh” - chỉ cần một mắt xích sụp đổ, toàn bộ chuỗi có thể bị ảnh hưởng.
Bong bóng mới của thế kỷ 21?
Nhà nghiên cứu Andrew Odlyzko (Đại học Minnesota), chuyên gia về các “cơn sốt hạ tầng” trong lịch sử, cho rằng quy mô đầu tư hiện nay đã khiến ông “lo ngại hơn bao giờ hết”. Ông so sánh làn sóng này với cơn sốt viễn thông cuối thập niên 1990 dẫn tới khủng hoảng dotcom. Ví dụ, kế hoạch Nvidia đầu tư 100 tỷ USD vào OpenAI nếu mua 10GW GPU, gợi nhớ đến chính sách tài trợ thiết bị quá mức của Nortel thời đó.
Tuy nhiên, một số chuyên gia như Nick Del Deo (MoffettNathanson) cho rằng vẫn có sự khác biệt: Trong kỷ nguyên internet, các công ty viễn thông xây cáp quang “chưa có khách hàng”, còn hiện nay, trung tâm dữ liệu chỉ được xây khi đã có hợp đồng thuê trước — dù lợi nhuận thực tế vẫn còn là dấu hỏi.
Dù rủi ro hiển hiện, tiền vẫn đang đổ ào vào lĩnh vực này. Những người ủng hộ, như Sam Altman (OpenAI), cho rằng rủi ro thiếu đầu tư còn lớn hơn rủi ro dư thừa, bởi AI có tiềm năng thay đổi nền kinh tế toàn cầu. McKinsey nhận định: Ngay cả khi dư thừa công suất, các trung tâm dữ liệu vẫn có thể dùng để “vận hành” thay vì “huấn luyện” AI. Nhưng câu hỏi lớn nhất vẫn là: Khi nào nhu cầu thực sự theo kịp tham vọng của các ông lớn công nghệ?
Đó chính là ẩn số hấp dẫn nhất và nguy hiểm nhất trong cuộc đua AI toàn cầu.
Theo: The Economist
.jpg "Khối ngoại tiếp đà bán ròng 1.800 tỳ đồng trong phiên đầu tháng 10, cổ phiếu nào bị \"xả\" mạnh nhất?")
