Thị trường chứng khoán Việt Nam đang trong xu hướng tích cực, VN-Index liên tục có những phiên hồi phục và lấy lại điểm số đã mất. Thế nhưng, giữa bối cảnh ấy, không ít nhà đầu tư cá nhân vẫn đau đầu khi nhìn tài khoản đỏ lửa, thậm chí thua lỗ nặng dù thị trường chung đang đi lên.
Nguyên nhân không nằm ở “vận đen”, mà chủ yếu đến từ những sai lầm cố hữu trong cách đầu tư mà nhiều nhà đầu tư mới vẫn lặp lại hết lần này đến lần khác.
Sai lầm 1: Mua bán theo cảm xúc, không có chiến lược
Đây là “căn bệnh” phổ biến nhất của nhà đầu tư cá nhân – và cũng là nguyên nhân lớn nhất dẫn tới thua lỗ. Không ít người quyết định mua chỉ vì “thấy ai đó khuyên”, vì “diễn đàn nói sẽ tăng”, hoặc vì sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO).
Khi giá tăng, họ vội vàng lao vào đuổi giá; khi thị trường rung lắc, họ lại hoảng sợ bán tháo. Kết quả là luôn mua ở đỉnh và bán ở đáy – công thức nhanh nhất để “cháy tài khoản”.
Ví dụ: Một cổ phiếu tăng 20% trong hai tuần, F0 lao vào mua với kỳ vọng tăng tiếp. Nhưng sau khi dòng tiền đầu cơ rút ra, giá giảm mạnh, nhà đầu tư hoảng loạn cắt lỗ – và chu kỳ thua lỗ lặp lại.
Lời khuyên: Hãy xây dựng kế hoạch đầu tư rõ ràng: xác định trước vùng mua, vùng bán, thời gian nắm giữ và mục tiêu lợi nhuận. Nếu không có chiến lược, thị trường sẽ luôn “dắt mũi” bạn.
Sai lầm 2: Quá tự tin vào “cổ phiếu tin đồn” và bỏ qua nền tảng doanh nghiệp
Nhiều nhà đầu tư cá nhân chọn cổ phiếu dựa vào tin đồn, “room VIP”, hay lời khuyên từ bạn bè mà không hề tìm hiểu về doanh nghiệp. Họ sẵn sàng rót tiền vào những mã không rõ tình hình tài chính, lợi nhuận hay triển vọng.
Vấn đề là: giá cổ phiếu có thể tăng ngắn hạn nhờ tin tức, nhưng về dài hạn, chỉ nền tảng kinh doanh mới quyết định giá trị. Những mã “đánh sóng” thường tăng nhanh và cũng sụp rất nhanh, để lại hậu quả nặng nề cho người đến sau.
Ví dụ: Một cổ phiếu penny có tin đồn sắp “thay máu” ban lãnh đạo, giá tăng trần 5 phiên. Nhưng sau đó, tin không xảy ra hoặc không đủ mạnh, cổ phiếu rơi tự do, nhiều F0 kẹt hàng dài hạn.
Lời khuyên: Trước khi đầu tư, hãy đọc báo cáo tài chính cơ bản, xem xét lợi nhuận, biên lợi nhuận, nợ vay và vị thế ngành. Đầu tư vào doanh nghiệp có nền tảng vững mạnh giúp bạn sống sót qua mọi chu kỳ thị trường.
Sai lầm 3: Không quản trị rủi ro và không đặt điểm cắt lỗ
Một nguyên tắc cơ bản của đầu tư là “bảo toàn vốn quan trọng hơn kiếm lợi nhuận” – nhưng rất nhiều nhà đầu tư cá nhân lại quên điều này. Họ không đặt điểm cắt lỗ, để khoản lỗ nhỏ ngày càng phình to, rồi tự an ủi rằng “giữ lâu rồi cũng về bờ”.
Trên thực tế, không ít cổ phiếu mất 50–70% giá trị mà không bao giờ trở lại mệnh giá cũ. Một vài thương vụ lỗ lớn như vậy là đủ để “đốt cháy” toàn bộ tài khoản.
Ví dụ: Mua cổ phiếu ở mức 30.000 đồng, nhưng không cắt lỗ khi giảm xuống 27.000 đồng (-10%). Đến khi cổ phiếu về 18.000 đồng (-40%), tâm lý hoảng loạn khiến bạn không dám hành động nữa – và vốn gần như “bốc hơi”.
Lời khuyên: Luôn đặt điểm cắt lỗ trước khi giao dịch – thường ở mức 7–10% tùy khẩu vị rủi ro. Ngược lại, khi có lời, hãy đặt điểm chốt lời hợp lý thay vì để lòng tham dẫn dắt.
Kết luận lại, thị trường chứng khoán không phải là nơi dành cho cảm xúc, tin đồn hay may rủi. Ngay cả khi xu hướng chung tích cực, nhà đầu tư cá nhân vẫn có thể “cháy tài khoản” nếu liên tục mắc sai lầm cơ bản.
Ba yếu tố – thiếu chiến lược, chạy theo tin đồn và bỏ qua quản trị rủi ro – chính là “ba nhát dao” khiến tài khoản hao mòn nhanh nhất. Ngược lại, nếu bạn có kế hoạch rõ ràng, chọn cổ phiếu dựa trên giá trị thực và luôn tuân thủ kỷ luật cắt lỗ, việc sống sót và kiếm lời trong mọi giai đoạn thị trường sẽ trở nên khả thi hơn rất nhiều.
Trong đầu tư, đôi khi thắng lớn không quan trọng bằng việc không để thua đau – và kiểm soát ba sai lầm trên chính là bước đầu tiên để làm được điều đó.
.jpg "Gần 39.000 tỷ đồng sắp chảy \"về túi\" Vinhomes?")
.png "Phiên 29/9: Tự doanh CTCK thẳng tay bán ròng 500 tỷ đồng, cổ phiếu nào bị \"xả\" mạnh nhất?")
