Xe điện nhấn chìm đế chế Volkswagen

Chỉ hơn 5 năm sau khi cựu Thủ tướng Đức Angela Merkel đến thăm Zwickau để khánh thành nhà máy sản xuất xe điện đầu tiên của Volkswagen, nơi từng được ca ngợi là “biểu tượng” của quá trình chuyển đổi ngành công nghiệp ô tô, các công nhân tại đây đang chuẩn bị cho một giai đoạn đầy bất ổn.

Theo một thỏa thuận đạt được vào tháng 12 giữa Volkswagen và công đoàn quyền lực IG Metall, nhà sản xuất ô tô lớn nhất châu Âu sẽ cắt giảm sản lượng tại nhà máy này. Thỏa thuận này giúp tránh được nguy cơ sa thải nhân viên cho đến năm 2030 và bảo đảm các nhà máy ở Đức không bị đóng cửa. Đổi lại, Volkswagen sẽ giảm một nửa công suất sản xuất, buộc các cơ sở như Zwickau phải cạnh tranh để thu hút các khoản đầu tư trong tương lai.

Arno Antlitz, Giám đốc tài chính của tập đoàn Volkswagen nhấn mạnh trong một thông báo nội bộ vào tháng 1 rằng: “Chúng tôi chỉ đầu tư vào các nhà máy có tính cạnh tranh. Đức không thể là một ngoại lệ”.

Một nhân viên tại Zwickau bày tỏ lo ngại: “Đây rõ ràng không phải là một thỏa thuận có lợi cho chúng tôi”, đồng thời chỉ ra rằng Wolfsburg – trụ sở chính của Volkswagen – đã giành được nhiều mẫu xe từng được sản xuất tại Zwickau.

Danny Auerswald, người đứng đầu hoạt động của Volkswagen tại bang Saxony, khu vực giáp biên giới với Cộng hòa Séc và Ba Lan thừa nhận môi trường kinh doanh ngày càng khắc nghiệt. “Chúng ta không thể phớt lờ thực tế”, ông nói.

Sản lượng giao xe của Volkswagen tại châu Âu năm qua đạt 3,8 triệu chiếc – giảm gần 1 triệu chiếc so với năm 2019, thời điểm cựu Thủ tướng Angela Merkel đến thăm Zwickau. Nguyên nhân chủ yếu là do nhu cầu đối với dòng xe điện (EV) của hãng không đạt kỳ vọng.

Danny Auerswald, người đứng đầu hoạt động của Volkswagen tại Saxony cho biết các nhà máy trong khu vực – bao gồm Zwickau và Dresden – sẽ phải cắt giảm khoảng 20% chi phí để có thể tiếp tục đủ điều kiện sản xuất các mẫu xe tương lai của VW. Đáng chú ý, nhà máy ở Dresden đã được Volkswagen đánh dấu cho “mục đích sử dụng thay thế” khi sản lượng xe tại đây sẽ dần bị thu hẹp trong năm nay.

Việc Volkswagen rút lui khỏi Saxony không chỉ ảnh hưởng đến công nhân trong nhà máy mà còn có tác động sâu rộng đến bối cảnh chính trị của khu vực. Khi nước Đức chuẩn bị bước vào cuộc bầu cử liên bang cuối tháng này, sự bất mãn trước sự suy giảm kinh tế đã tạo điều kiện cho đảng cực hữu Alternative for Germany (AfD) gia tăng ảnh hưởng. AfD, vốn công khai bác bỏ quá trình chuyển đổi sang xe điện, đã gọi đây là một “câu chuyện hoang đường”.

Sự lo lắng về sinh kế thể hiện rõ trên các cuộc thăm dò dư luận. Tỷ lệ ủng hộ các đảng truyền thống của Đức đã giảm mạnh tại khu vực này, trong khi AfD ngày càng mở rộng tầm ảnh hưởng. Trong cuộc bầu cử nghị viện bang Saxony năm ngoái, AfD chỉ xếp sau đảng dẫn đầu với khoảng cách sít sao. Riêng tại Zwickau, AfD hiện là đảng lớn nhất.

Các nhà máy của Volkswagen bên ngoài bang Lower Saxony – nơi đặt trụ sở chính của hãng và cũng nắm giữ 20% quyền biểu quyết – có rất ít ảnh hưởng trong các cuộc đàm phán năm ngoái giữa ban lãnh đạo và công đoàn.

Gia tộc Porsche-Piëch, cổ đông lớn nhất của Volkswagen, đã thúc đẩy kế hoạch cắt giảm mạnh tay, bao gồm cả việc đóng cửa nhà máy. Dù được đánh giá là một trong những cơ sở sản xuất tiên tiến nhất của VW, Zwickau – từng được chính Volkswagen gọi là “nhà máy xe điện hiệu quả nhất châu Âu” – vẫn bị đưa vào danh sách nguy cơ đóng cửa.

Mặc dù các nhà máy tại Đức không bị đóng cửa hoàn toàn, quyết định giảm một nửa công suất sản xuất tại nước này từ gần 1,5 triệu xe xuống còn 750.000 xe – thấp hơn mức 900.000 xe mà VW sản xuất tại Đức vào năm ngoái – phản ánh quan điểm bi quan của hãng về triển vọng phục hồi doanh số tại châu Âu trong tương lai gần.

“Thị trường châu Âu không còn tăng trưởng và có lẽ sẽ rơi vào trạng thái đình trệ trong tương lai”, David Powels, Giám đốc tài chính thương hiệu VW, chia sẻ với Financial Times.

Powels cũng cảnh báo về sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các hãng xe điện Trung Quốc, vốn đang đẩy mạnh hiện diện tại châu Âu. “Không chỉ là những công ty mới với công nghệ mới, mà họ còn có chi phí vận hành thấp hơn, hiệu suất và năng suất cao hơn nhiều so với chúng tôi”, ông nói.

Thỏa thuận mới của Volkswagen – trong đó hãng cam kết chuyển đổi mục đích sử dụng của hai nhà máy tại Đức – đã làm dấy lên đồn đoán về khả năng bán lại các cơ sở này cho đối thủ. Điều này cũng đặt ra câu hỏi liệu việc ngừng sản xuất tại các nhà máy có dẫn đến việc đóng cửa hoàn toàn hay không.

Tuy nhiên, Giám đốc tài chính David Powels bác bỏ những suy đoán này, khẳng định rằng Volkswagen đã “đạt được mục tiêu tái cấu trúc và cắt giảm công suất”.

Ông tỏ ra lạc quan rằng các chi phí cố định thấp hơn, được đảm bảo thông qua thỏa thuận với công đoàn, sẽ giúp hãng hạ giá thành các mẫu xe điện trong tương lai, qua đó thúc đẩy doanh số tại châu Âu. “Chúng tôi muốn cung cấp công nghệ mới với mức giá cạnh tranh, giúp khách hàng bình dân dễ dàng tiếp cận hơn”, ông nói, phản hồi trước những chỉ trích rằng Volkswagen – với ý nghĩa “xe của nhân dân” – đang ngày càng trở nên quá đắt đỏ.

Ban đại diện công nhân của Volkswagen, do Daniela Cavallo lãnh đạo, cũng ca ngợi thỏa thuận đạt được ngay trước Giáng sinh là một thành công lớn, tuyên bố trong một bản ghi nhớ gửi nhân viên: “Cuối cùng, chúng ta đã làm được!”

Tuy nhiên, không khí tại Zwickau lại ảm đạm hơn. Theo thỏa thuận, Wolfsburg sẽ tiếp quản việc sản xuất dòng xe điện ID của Volkswagen từ năm 2027, khiến Zwickau chỉ còn lại mẫu Audi Q4 e-tron. Để đổi lại, nhà máy được hứa hẹn một vai trò mới trong lĩnh vực tái chế xe hơi, tạo ra khoảng 1.000 việc làm – một con số khá khiêm tốn so với quy mô sản xuất hiện tại.

“Tương lai của chúng tôi sẽ ra sao?” – một công nhân đã dành toàn bộ sự nghiệp của mình tại nhà máy Zwickau trăn trở. “Nếu chúng tôi ngừng sản xuất xe, các nhà cung cấp tại Saxony cũng sẽ phải dừng hoạt động – chúng ta đang biến nơi này thành một vùng nghèo khó”.

Zwickau đã cảm nhận được tác động từ chiến lược rút lui khỏi xe điện (EV) của Volkswagen ngay cả trước khi thỏa thuận tháng 12 được ký kết. Khi nhà máy được chuyển đổi thành cơ sở sản xuất xe điện hiện đại vào năm 2019, hãng đã tuyển thêm gần 3.000 lao động tạm thời. Tuy nhiên, phần lớn trong số họ đã bị cắt giảm, và đến cuối năm nay, thêm 1.000 lao động hợp đồng sẽ phải rời đi.

Nếu Zwickau không đảm bảo được hợp đồng sản xuất các mẫu xe mới, hoạt động hiện tại sẽ không đủ để duy trì việc làm cho số nhân viên còn lại, dù hợp đồng lao động của họ đã được đảm bảo đến năm 2030.

“Rất nhiều người trong khu vực của tôi sống nhờ vào Volkswagen”, thị trưởng Zwickau, bà Constance Arndt chia sẻ. “Hiện tại, sự bất ổn là rất lớn”.

Theo: Financial Times