Xăng dầu bị đẩy đến bờ vực "tuyệt chủng" ở Trung Quốc vì lý do bất ngờ

Phương tiện của tương lai

Vùng Taishang, miền nam Trung Quốc, nằm cách thành phố gần nhất hơn một giờ lái xe. Những người đàn ông lớn tuổi vẫn thường tụ tập ở nhà sinh hoạt cộng đồng vào mỗi buổi chiều. Thỉnh thoảng, người ta lại bắt gặp những chú gà béo lang thang khắp đường làng.

Giữa khung cảnh tưởng chừng vẫn còn đậm màu sắc nông thôn, không khó để nhìn ra một chiếc Tesla Model Y màu đen đang đậu trước cửa một ngôi nhà. Sun Hesheng, một doanh nhân 56 tuổi chuyên xuất khẩu kẹp tóc bằng nhựa, gần đây đã mua nó cho con trai ông, Sun Yajun.

Ông Sun Hesheng hài lòng vì chi phí vận hành ô tô điện thấp hơn so với các ô tô chạy xăng, trong khi con trai ông lại thích thiết kế thời trang và các tính năng công nghệ cao. “Tesla là phương tiện thời thượng của tương lai”, chàng trai 20 tuổi, nói.

Sun và chiếc xe của anh ấy là một phần của sự bùng nổ xe điện ở Trung Quốc. Theo dữ liệu của BloombergNEF (BNEF), kể từ đầu năm 2017, Trung Quốc đã đạt doanh số hơn 18 triệu xe điện, gần một nửa tổng doanh số của thế giới và gấp 4 lần so với Mỹ. Đến năm 2026, nhóm nghiên cứu dự đoán rằng hơn 50% tổng doanh số bán xe chở khách mới ở Trung Quốc sẽ là xe điện, so với hơn 1/4 ở Mỹ.

Lượng mua hàng nội địa tăng vọt này đã giúp các công ty Trung Quốc xây dựng vị thế thống trị trong chuỗi cung ứng xe điện trên thế giới, gây ra sự quan ngại ở Mỹ và châu Âu khi các nhà hoạch định chính sách lo lắng về việc bị bỏ lại phía sau. Nhưng việc Trung Quốc chuyển đổi từ động cơ đốt trong sang động cơ điện có những hệ quả vượt xa khỏi phạm vi của ngành công nghiệp ô tô.

Robert Brecha, giáo sư về tính bền vững tại Đại học Dayton ở Ohio, cho biết: “Mỗi chiếc ô tô bạn bắt đầu lái bằng điện, bạn sẽ không lái bằng dầu. Nếu tốc độ tăng trưởng xe điện của Trung Quốc duy trì trong thập kỷ tới, điều đó sẽ ảnh hưởng lớn đến mức tiêu thụ xăng dầu trên toàn thế giới”.

Trung Quốc là quốc gia nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới. Mức tăng trưởng tiêu thụ khổng lồ kéo dài hai thập kỷ của nước này đã giúp đưa giá dầu lên mức 100 USD một thùng và tạo ra nhiều tỷ phú từ những vùng như Texas và các tiểu vương quốc khu vực Trung Đông.

Lĩnh vực vận tải chiếm gần một nửa tổng lượng tiêu thụ dầu của Trung Quốc, do đó, với số lượng xe điện ngày càng tăng đồng nghĩa với việc nhu cầu nhiên liệu dự kiến sẽ giảm, các nhà phân tích cũng như giám đốc điều hành ngành đang đưa ra dự đoán về thời điểm Trung Quốc sẽ đạt đến đỉnh tiêu thụ dầu mỏ.

Zhou Xinhuai, giám đốc điều hành của công ty dầu mỏ nhà nước Cnooc, cho biết quan điểm chung là Trung Quốc sẽ đạt mức tiêu thụ cao nhất mọi thời đại trong năm nay.

Nhu cầu suy giảm

Lượng xe điện ngày càng tăng ở Trung Quốc sẽ tiếp tục làm giảm mức tiêu thụ nhiên liệu từ dầu mỏ. Các nguồn nhu cầu dầu thay thế tiềm năng như Ấn Độ không có lượng tiền dồi dào như Trung Quốc.

Ciaran Healy, nhà phân tích thị trường dầu mỏ tại Cơ quan Năng lượng Quốc tế, cho biết: “Trung Quốc sẽ không còn là sự đảm bảo cho tăng trưởng nhu cầu dầu như trong 10 năm qua. Điều này có ý nghĩa to lớn đối với mọi người trên toàn thế giới”.

Tuy nhiên, những dự đoán về nhu cầu dầu đạt đỉnh nói chung – và đặc biệt là ở Trung Quốc – là quá sớm. Công ty dầu khí quốc doanh lớn nhất nước này, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc, vào năm 2017 đã dự báo rằng mức tiêu thụ cuối cùng sẽ đạt mức 690 triệu tấn mỗi năm. Năm tiếp theo, cơ quan tăng dự báo lên 700 triệu tấn, rồi lên 740 triệu trước khi đạt 780 triệu tấn - triển vọng dự báo được đưa ra ở thời điểm hiện tại.

Dự đoán mức đỉnh tiêu thụ của Trung Quốc dựa trên giả định rằng tỷ lệ áp dụng xe điện của nước này sẽ tiếp tục tăng. Tuy nhiên, để xe điện thực sự trở nên phổ biến, chúng không thể chỉ là ô tô chạy trong thành phố mà cần có khả năng hoạt động ở các khu vực lớn hơn. Ngoài ra, xe điện không thể chỉ phục vụ các khách hàng có điều kiện mà chúng cần trở thành lựa chọn của mọi người ở mọi tầng lớp xã hội.

Xe điện ở Trung Quốc có nhiều hình dạng và kích cỡ, từ chiếc SUV Yangwang cực kỳ sang trọng, có thể đi được 1.000 km trong một lần sạc, đến chiếc Wuling Hongguang Mini cơ bản, có thể đi được khoảng 120 km một lần sạc. Phóng viên của Bloomberg đã thử trải nghiệm xe điện tại Trung Quốc để có những thông tin chính xác nhất. Họ đã chọn BYD Qin, mẫu sedan hạng A chạy bằng năng lượng mới đầu tiên đạt doanh số một triệu chiếc.

Đến trạm sạc đầu tiên của Sinopec, một nhân viên họ Zhang cho biết trong vài năm kể từ khi trạm sạc mở cửa, việc tính phí đã phát triển mạnh. Ô tô sạc 24 giờ một ngày và vào giờ ăn trưa, có rất nhiều tài xế hút thuốc trong khi chờ sạc pin đến mức Sinopec phải lắp một bức tường bê tông giữa hai khu vực (một bên sạc điện, một bên bơm xăng dầu) để thuốc lá vương vãi không trở thành mối nguy hiểm đối với các cây xăng.

Zhang nói: “Sẽ không có ai lái xe chạy xăng trong tương lai. Đó sẽ là một thế giới dành cho xe ô tô điện.”

Nếu đi một vòng ở Trung Quốc, người ta sẽ nhanh chóng nhận ra rằng các cơ sở sạc như ở trạm Sinopec không còn là ngoại lệ nữa. Tới nay, Trung Quốc đã có khoảng 2,5 triệu trạm sạc công cộng, nhiều nhất trên thế giới.

Li Yong, hiện đang lái chiếc xe điện Changan Auto để vận chuyển thịt từ trang trại ngỗng của mình ở tỉnh An Huy đến khách hàng cách đó vài trăm km, cho biết việc chuyển đổi từ dùng xăng sang điện đang giúp anh tiết kiệm khoảng 80% chi phí nhiên liệu. Khi giá ban đầu của xe điện đã giảm xuống, năng lượng giá rẻ đồng nghĩa với việc sở hữu trọn đời một chiếc xe điện giờ đây rẻ hơn so với một chiếc xe chạy bằng xăng dầu.

“Tôi sẽ không bao giờ quay lại dùng xe xăng”, Li nói tại một trạm sạc ở phía bắc Hợp Phì. “Ô tô điện rất tiện lợi và tiết kiệm chi phí.”

Trung Quốc có nguồn điện rẻ nhất thế giới nhờ sử dụng rộng rãi năng lượng tái tạo và nguồn than giá rẻ. Trung Quốc tiêu thụ hơn một nửa nguồn cung của thế giới và than chiếm khoảng 60% sản lượng điện của nước này. Vì vậy, mặc dù đất nước đang đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo, nhưng không có vẻ như làn sóng xe điện sẽ nhanh chóng biến Trung Quốc thành hình mẫu trong việc bảo vệ môi trường — ngay cả khi điều đó có nghĩa là một bước quan trọng đã được thực hiện.

Tăng cường tái chế

Việc sản xuất xe điện thải ra nhiều khí thải hơn so với ô tô sử dụng động cơ đốt trong vì pin nặng của chúng đòi hỏi nhiều kim loại hơn, vốn tiêu tốn nhiều năng lượng và carbon để khai thác và tinh chế. Nhưng mỗi khi một chiếc xe điện chạy mà không đốt dầu, nó sẽ bù đắp được một phần chênh lệch đó. Theo các công ty, trong suốt vòng đời 17 năm thông thường, một chiếc Tesla ở Mỹ thải ra lượng carbon dioxide ít hơn 55 tấn so với lượng xăng mà một chiếc xe tương đương thải ra.

Tuy nhiên, việc khai thác các kim loại như lithium, niken và coban đã gây tổn hại cho trái đất và cơn sốt đối với những mặt hàng như vậy có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Để giảm thiểu khai thác, nhiều công ty đã bắt tay vào tái chế pin cho xe điện. Một số pin xe điện sau khi sử dụng vẫn đủ mạnh để được đóng gói lại và bán lại, trong khi một số khác cần được tái chế hóa học.

Zhao Xuan, người quản lý một nhà máy tái chế cho biết, tỷ lệ thu hồi kim loại hiếm từ pin phụ thuộc vào kim loại nhưng dao động từ khoảng 92% đến 99% so với ban đầu và chất lượng pin tái chế gần như ngang bằng với sản phẩm sản xuất từ nguyên liệu khai thác. Khi pin xe điện được phổ biến rộng rãi, mỗi thành phố sẽ là một “mỏ đô thị” chứa các kim loại đang chờ được khai thác và tái sử dụng.

Ở vùng Taishang, có thể sẽ sớm có thêm nhiều người sử dụng xe điện. Một nhóm học sinh tiểu học đã tụ tập quanh chiếc Tesla đang đỗ. Một cậu bé hào hứng kêu lên khi đẩy tay nắm cửa ẩn, khiến nó bật ra. Ông Sun Hesheng chất một túi vải lớn đựng đầy những chiếc kẹp tóc nhỏ xíu vào phía sau chiếc xe tải nhỏ của mình.

Ông lái chiếc xe tải này đi khoảng 10.000 km mỗi năm để vận chuyển các chiếc kẹp, tiêu tốn khoảng 8.000 nhân dân tệ mỗi năm. Con trai ông nói với ông rằng chi phí có thể chỉ là khoảng 1.000 nhân dân tệ mỗi năm cho một chiếc xe điện.

Ông Sun nói: “Nếu con trai tôi có trải nghiệm tuyệt vời với xe điện, tôi sẽ cân nhắc đổi chiếc xe tải mini của mình để mua một chiếc xe điện nữa”.

Tham khảo Bloomberg