Thị trường chứng khoán thường diễn biến ra sao sau khi được nâng hạng?

Trong báo cáo nâng hạng mới công bố, Chứng khoán BSC cho biết, theo Chiến lược phát triển giai đoạn 2025 – 2030, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ được dẫn dắt bởi nhiều động lực quan trọng. Thứ nhất là dòng vốn từ nhà đầu tư trong nước – vốn vẫn đang hưởng lợi từ mặt bằng lãi suất thấp và định giá hấp dẫn. Đây được coi là “trụ cột” duy trì sức cầu, trong bối cảnh nhà đầu tư cá nhân hiện chiếm tới gần 80% thanh khoản thị trường.

Thứ hai là câu chuyện nâng hạng thị trường – mục tiêu then chốt của chiến lược phát triển. Việt Nam đặt tham vọng được FTSE nâng lên nhóm Thị trường mới nổi thứ cấp ngay từ 2025, và xa hơn là MSCI vào năm 2030. Nếu thành công, đây sẽ là cú hích mạnh mẽ mở cánh cửa đón dòng vốn ngoại, ước tính hàng chục tỷ USD trong trung và dài hạn.

Thanh khoản cũng là trọng tâm cải thiện. Mục tiêu giai đoạn 2026 – 2030 là đưa giá trị giao dịch bình quân lên khoảng 2 tỷ USD mỗi phiên – con số có thể so sánh với nhiều thị trường mới nổi trong khu vực.

Dù vậy, thị trường cũng đối diện nhiều thách thức. Điểm trừ lớn nhất là khối ngoại đã có ba năm liên tiếp bán ròng quy mô lớn, cho thấy tâm lý thận trọng. Bên cạnh đó, rủi ro margin tăng cao và biến động từ thị trường quốc tế luôn tiềm ẩn khả năng tác động mạnh đến VN-Index.

Với quyết sách chiến lược thực hiện mục tiêu nâng hạng, BSC Research nhận xét, Nghị định 245/2025/NĐ-CP với nội dung sửa đổi tập trung hướng đến việc xóa bỏ các rào cản, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho NĐTNN tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam. Đồng thời, nghị định này cũng là cơ sở pháp lý để Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước triển khai các giải pháp dài hạn nhằm phát triển thị trường bền vững, theo thông lệ và tiêu chuẩn quốc tế.

Đề án nâng hạng TTCK Việt Nam đặt mục tiêu đáp ứng tiêu chuẩn của MSCI và Advanced Emerging Market. Quyết định phê duyệt FTSE ngày 12/09/2025 thể hiện tầm nhìn dài hạn cũng như quyết tâm của cơ quan quản lý trong việc phát triển thị trường vốn. Ngoài ra, việc Bộ Tài chính ban hành đề án tái cấu trúc nhà đầu tư trên TTCK Việt Nam (đồng bộ với Đề án của Chính phủ) được đánh giá là phù hợp với lộ trình nâng hạng đã diễn ra ở nhiều quốc gia khác, điển hình như trường hợp của Saudi Arabia sau khi được nâng hạng.

Theo BSC, TTCK Việt Nam có thể được FTSE Russell chấp thuận nâng hạng vào ngày 07/10/2025, với xác suất khoảng 80%. Trong kịch bản này, quá trình chuyển đổi sẽ cần ít nhất 2 chặng, kéo dài từ 6 – 12 tháng. Ở kịch bản thận trọng hơn, nếu NĐTNN cần thêm thời gian để đánh giá kỹ các cải cách của Việt Nam, FTSE có thể chấp thuận nâng hạng vào tháng 3/2026 (xác suất 20%).

Lịch sử cho thấy thị trường thường ghi nhận diễn biến tích cực trước khi có thông tin chính thức nâng hạng, với thanh khoản cải thiện mạnh mẽ, đặc biệt trong giai đoạn 6 tháng trước thông báo FTSE chấp thuận nâng hạng. Sau đó, xu hướng điều chỉnh thường xuất hiện trong khoảng 3 – 6 tháng sau thông tin nâng hạng.

Kinh nghiệm từ các thị trường từng trải qua phân hạng cho thấy, TTCK thường tăng mạnh nhờ kỳ vọng và hoạt động cơ cấu danh mục của quỹ ngoại trước thời điểm nâng hạng. Tuy nhiên, ngay sau khi được thêm vào rổ chỉ số mới, áp lực chốt lời cùng việc thiếu lực cầu có thể khiến thị trường điều chỉnh giảm. 

Trong trường hợp bị hạ bậc, sự rút vốn của các quỹ chỉ số trước ngày hiệu lực sẽ gây áp lực giảm, nhưng khi đã ra khỏi chỉ số lớn hơn (Developed/Emerging), áp lực bán không còn. Kết hợp với định giá rẻ, dòng tiền đầu cơ và giá trị thường quay lại, giúp thị trường hồi phục.

Chính hiệu ứng này khiến tổng mức sinh lời ròng từ các sự kiện phân hạng thị trường thường không quá lớn, nhưng biến động ngắn hạn lại rất mạnh – đặc biệt với những thị trường nhỏ, nơi dòng vốn ETF chiếm tỷ trọng cao so với thanh khoản nội địa.