Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư – Phù ngôn

Theo Quỷ Cốc Tử, “Phù ngôn” không chỉ là khả năng nói trôi chảy hay thuyết phục người khác, mà là nghệ thuật khiến lời nói phản ánh trung thực sự thật, phù hợp đạo lý và đi liền với hành động. Nguyên lý “Lời và việc như hai mảnh phù khế” yêu cầu nhà lãnh đạo biến lời nói thành sức mạnh dẫn dắt, phản ánh chính xác những gì họ nghĩ và làm. Dù được viết như một thiên sách lược trị quốc an dân dành cho bậc quân vương xưa, tinh thần “Phù ngôn” vẫn giữ nguyên giá trị trong thời hiện đại đối với những ai giữ vai trò lãnh đạo, quản lý hay dẫn dắt tổ chức.

Thiên “Phù ngôn” bàn về phương cách để người đứng đầu giữ vững cơ đồ: xử lý công việc minh bạch, thưởng phạt công bằng, thấu hiểu tình hình và quản lý người dưới phù hợp với từng hoàn cảnh, đồng thời luôn phải kiểm chứng hiệu quả của từng nhiệm vụ. Quỷ Cốc Tử nhấn mạnh rằng muốn làm được điều đó, nhà lãnh đạo phải “dùng mắt của thiên hạ để nhìn, dùng tai của thiên hạ để nghe, dùng tâm của thiên hạ để nghĩ” – nghĩa là mở rộng góc nhìn, lắng nghe đa chiều và thấu hiểu lòng người. Khả năng tiếp nhận và dung hòa thông tin từ nhiều nguồn giúp họ phán đoán sáng suốt, giữ uy tín và ổn định tập thể.

Một yếu tố quan trọng khác của “Phù ngôn” là tu dưỡng bản thân. Với nhà vua hay người đứng đầu, để duy trì nền thống trị, điều thiết yếu là điều tiết tâm thái. Tâm phải yên tĩnh để nhìn xa, vô tư để phán đoán sáng suốt. Chỉ khi ý chí bình thản, nhà lãnh đạo mới có thể ứng phó hiệu quả trước nguy cơ và biến cố. Một tâm lý vững vàng là nền tảng giúp họ xử lý mọi việc điềm tĩnh, sáng suốt và chính trực.

Nhà lãnh đạo cần quan sát, lắng nghe và đánh giá thông tin một cách tinh tế. Việc tiếp nhận ý kiến từ nhiều nguồn giúp phân biệt đúng sai và nhận diện vấn đề tiềm ẩn. Ngược lại, bỏ qua góp ý sẽ hạn chế năng lực quản lý, trong khi lắng nghe có chọn lọc sẽ nâng cao uy tín. “Phù ngôn” không khuyến khích sự mềm mỏng quá mức hay lời nói chỉ để làm vừa lòng người khác. Thay vào đó, lời nói cần thẳng thắn, có suy xét, đúng lúc, đúng chỗ và đúng bản chất sự việc. Khi xuất phát từ trí tuệ và chân thành, lời nói không chỉ truyền đạt mệnh lệnh mà còn tạo niềm tin, sự đồng thuận và hun đúc tinh thần cống hiến.

Quyền lực được củng cố nhờ kỷ cương trong thưởng – phạt. Thưởng cần dựa trên thực tế, công bằng, minh bạch và giữ chữ tín. Trừng phạt phải khách quan, vô tư, nhằm điều chỉnh hành vi và duy trì kỷ luật. Khi người đứng đầu xử lý thưởng phạt chuẩn mực, uy tín được củng cố, người dưới có động lực tuân thủ và tổ chức vận hành trật tự.

“Phù ngôn” còn nhấn mạnh yếu tố “thuận” trong lời nói: thuận lý – lời nói phù hợp đạo lý, chuẩn mực; thuận lòng người – thấu hiểu nhu cầu, cảm xúc và tâm tư của số đông; thuận thời thế – biết bối cảnh để phát lời đúng lúc. Khi hội đủ những yếu tố này, lời nói trở thành công cụ dẫn dắt, kết nối mà không cần áp lực hay cưỡng chế. Đây chính là cảnh giới cao nhất của “Phù ngôn”: Lời nói xuất phát từ trí minh và tâm sáng.

Thuật “Phù ngôn” được thể hiện rõ qua triều đại Hoàng đế Khang Hy (1654–1722), tên thật Ái Tân Giác La Huyền Diệp. Khi mới lên ngôi ở tuổi 8, ông đối diện nhiều thách thức: Dân chúng lầm than, thù trong giặc ngoài, quan lại chia bè kéo cánh. Trong hoàn cảnh đó, Khang Hy từng bước học hỏi, tiếp quản triều chính một cách vững chắc. Trước câu hỏi của Hoàng thái hậu Hiếu Trang về cách trị quốc, ông trả lời: “Duy nhân giả vô địch” (Người nhân từ thì không có kẻ địch), thể hiện tư tưởng cai quản đất nước bằng tấm lòng bao dung và sự minh triết. Ông từng nói với các quan: “Để dẹp loạn, chỉ có duy trì lòng khoan dung, tấm lòng rộng rãi ắt được lòng dân. Đạo lý trị vì thiên hạ, lấy khoan dung làm căn bản”.

Một vị quân vương phải biết quan sát kỹ lưỡng, phân biệt được thật giả. Khang Hy đề cao nguyên tắc: “Minh tri thiên lý chi ngoại, ẩn vi chi trung, thị vị động, thiên hạ gian, mạc bất ám biết canh” – nghĩa là nếu quan sát tường tận, tỉ mỉ, nhà vua sẽ nhận biết những điều ẩn vi và không còn gian tà nào trong thiên hạ có thể hành động sai trái. Để làm được điều này, ông luôn mở rộng nghe nhìn, suy xét cẩn trọng và giữ thái độ khiêm tốn, đặt việc trị nước và an dân lên hàng đầu.

Trong triều, hệ thống quan lại gồm cấp sự trung, lục khoa và ngự sử giám sát các đạo; cấp sự trung là tai mắt đắc lực của Hoàng đế. Khang Hy vừa nghiêm khắc vừa khuyến khích các quan góp ý: “Vua những đời trước, không tiếp kiến quần thần, ý kiến của quần thần không được tấu lên, làm sao cai trị được? Người sáng suốt là phải biết tiếp nhận thông tin, mở lối tư duy, để tìm kiếm sự thực”. Nhờ cơ chế đón nhận ý kiến từ trung ương đến địa phương, ông nắm bắt toàn cảnh, phân biệt đúng sai và đưa ra quyết định sáng suốt.

Nhờ tu dưỡng bản thân, lắng nghe và quan sát tỉ mỉ, Khang Hy vừa củng cố quyền lực vừa duy trì trật tự và lòng tin nơi dân chúng. Ông là minh chứng sinh động cho nguyên lý “Phù ngôn”. Lời nói, quyết sách và hành động của nhà lãnh đạo phải hòa hợp với đạo lý, thuận lòng người và đúng thời thế, từ đó tạo sức mạnh dẫn dắt tập thể, giúp duy trì ổn định xã hội lâu dài.

Ngày nay, thuật “Phù ngôn” vẫn được ứng dụng rộng rãi trong quản trị doanh nghiệp. Nguyên tắc thưởng – phạt minh bạch, công bằng và chính trực giúp tạo dựng kỷ luật, nâng cao tinh thần làm việc. Việc khen thưởng những cá nhân tiên tiến không chỉ khích lệ sự tiến bộ mà còn thúc đẩy những người còn kém nỗ lực hơn, từ đó toàn tổ chức cùng phát triển. Bên cạnh đó, nguyên lý “tuần danh nhi vi” (phù hợp danh phận) của Quỷ Cốc Tử nhấn mạnh uy tín phải đi đôi với thực chất. Doanh nghiệp cần đảm bảo chất lượng sản phẩm, trung thực trong quảng cáo và minh bạch trong cam kết với khách hàng. Khi danh tiếng doanh nghiệp phản ánh đúng thực tế, khách hàng sẽ tin tưởng.

“Phù ngôn” khép lại trọn vẹn 12 thiên của Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư: Bài hạp, Phản ứng, Nội kiện, Để hy, Phi kiềm, Ngỗ hợp, Sủy thiên, Ma thiên, Quyền thiên, Mưu thiên, Quyết thiên và Phù ngôn. Mười hai thiên hội tụ những lời truyền dạy của Quỷ Cốc Tử về quyền thuật, mưu lược, nghệ thuật du thuyết, suy đoán, hành mưu và quyết đoán, hình thành một hệ thống hoàn chỉnh để xét người, nắm thế và hoạch định kế sách.

“Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư” được đánh giá là kiệt tác hàng đầu thế giới và là “Trí tuệ kỳ thư” trong bối cảnh đương đại, hướng đạo thâm thúy phương thức đối nhân xử thế từ tầm mức cá nhân cho tới quốc gia. Cổ thư không chỉ luận giải về thuật du thuyết mà còn hội tụ tri thức về chính trị, ngoại giao và an ninh, giúp người đọc lĩnh hội nghệ thuật thương thuyết, phương pháp kiến tạo cục diện và rèn luyện tư duy mưu lược xuất sắc.

Tác phẩm là bửu bối để thao luyện trí tuệ, cẩm nang cho ai muốn vận dụng vào trong thương thuyết, quản lý và dẫn dắt con người trong thời đại toàn cầu biến động. Tuy nhiên, đây mới chỉ là tập hợp tương đối đầy đủ nhất của cấp độ mưu thuật – trí thuật; để phát triển toàn diện, cần tiếp tục rèn luyện lên mức trí đạo – tâm đạo, để có thể thấu hiểu quy luật tự nhiên, nắm bắt tâm lý con người và điều hướng hành vi với trí tuệ, cảm xúc và động lực cao nhất.

“Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư” là một trong những đầu sách quý được Nhà sáng lập – Chủ tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ cẩn trọng tuyển chọn, thuộc lĩnh vực Chính trị – Ngoại giao – Quân sự trong "Tủ sách Nền Tảng Đổi Đời".

https://www.youtube.com/watch?...

(Đón đọc kỳ sau: Quyền lực mềm - Ý niệm mới về thành công trong chính trị thế giới)