Nước Mỹ mất 'phao cứu sinh', hơn 4 triệu gia đình phải nhờ cậy ngân hàng thực phẩm: Chuyện gì đây?

Jimmy Wright, chủ cửa hàng Wright’s Market ở Opelika, bang Alabama, chưa từng lo lắng về gà tây đến thế. Trong suốt hơn 20 năm làm nghề, lễ Tạ Ơn luôn là dịp bận rộn nhất, doanh thu cao nhất, song năm nay, lô gà tây đông lạnh vẫn nằm yên trong kho hàng.

 “Khách hàng của tôi không còn mua như trước nữa. Họ hỏi giá, lắc đầu, rồi đi ra”, ông Wright chia sẻ trong bài phỏng vấn với The Wall Street Journal. Lý do nằm ở điều tưởng chừng nhỏ nhặt nhưng tác động dây chuyền khắp nước Mỹ – trợ cấp SNAP bị chậm phát và người thu nhập thấp đang thắt chặt chi tiêu hơn bao giờ hết.

SNAP (Supplemental Nutrition Assistance Program) – chương trình hỗ trợ thực phẩm cho hơn 42 triệu người Mỹ – là “phao cứu sinh” của hàng triệu gia đình thu nhập thấp. Nhưng những tháng gần đây, hàng loạt bang báo cáo tình trạng trì hoãn chi trả hoặc cắt giảm giá trị trợ cấp, khiến nhiều người không còn đủ tiền mua sắm như trước. 

Theo Reuters, hơn 4 triệu hộ gia đình bị chậm nhận tiền hỗ trợ trong tháng 10, khiến nhiều người phải chuyển sang ngân hàng thực phẩm, vay tạm từ người thân hoặc đơn giản là cắt giảm bữa ăn. Với các cửa hàng tạp hóa nhỏ như Wright’s Market – nơi 35% khách hàng phụ thuộc vào SNAP – đó là một đòn đánh thẳng vào doanh thu.

Trên thực tế, hệ thống phân phối thực phẩm tại Mỹ luôn có một “mạch máu” quan trọng: tiền hỗ trợ từ SNAP chảy thẳng vào tay người tiêu dùng, rồi tiếp tục lan tới siêu thị, nhà hàng, nông trại và nhà sản xuất thực phẩm. Khi “mạch máu” ấy bị ngưng trệ, nền kinh tế tiêu dùng cảm nhận ngay sự chậm lại. Barron’s ước tính, việc cắt giảm và chậm chi trả SNAP trong năm 2025 có thể khiến tổng chi tiêu tiêu dùng của Mỹ giảm 0,5%, tương đương hơn 187 tỷ USD, kéo theo doanh số thực phẩm và nhà hàng sụt giảm mạnh. 

Với các cửa hàng độc lập, cú sốc này còn nặng nề hơn: “Chúng tôi không có quảng cáo lớn, không có hệ thống siêu thị. Mỗi khách hàng rời đi là một phần doanh thu biến mất”, Wright nói.

Sự thay đổi hành vi tiêu dùng đang thể hiện rõ rệt. Dữ liệu từ Circana cho thấy người Mỹ thu nhập thấp đang chuyển mạnh sang hàng giá rẻ, cắt giảm thực phẩm tươi, thịt đỏ và các mặt hàng chế biến cao cấp. Financial Times ghi nhận trong quý I/2025, số lượt ăn ngoài của người Mỹ đã giảm hơn 1 tỷ bữa so với cùng kỳ năm trước – mức giảm lớn nhất kể từ đại dịch. 

Các chuỗi nhà hàng giá phổ thông như IHOP, Wendy’s hay Denny’s đều báo doanh số giảm từ 5–8%, chủ yếu ở nhóm khách hàng có thu nhập dưới trung bình. Trong khi đó, những thương hiệu giá rẻ như McDonald’s hoặc Dollar General lại báo cáo lượng khách tăng – minh chứng cho sự dịch chuyển trong chi tiêu.

Một yếu tố khác khiến tình hình thêm phức tạp là sức mua của người tiêu dùng nghèo giảm nhanh hơn tốc độ hạ nhiệt của lạm phát. Giá thực phẩm vẫn cao hơn 25% so với năm 2019, trong khi mức tăng thu nhập bình quân của nhóm thu nhập thấp không theo kịp. Nghĩa là ngay cả khi có trợ cấp, họ vẫn phải chọn mua ít hơn. 

“Khách hàng giờ không còn mua gà tây to nữa. Họ chọn loại nhỏ hơn, hoặc bỏ hẳn,” Wright nói. 

Đằng sau câu chuyện ấy là bức tranh rộng hơn: hàng nghìn doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt ở các bang miền Nam, đang lao đao vì “khách hàng của họ cũng đang kiệt sức”.

Trong khi đó, các tập đoàn lớn lại dần hưởng lợi từ biến động này. Business Insider phân tích rằng Walmart và Aldi – hai chuỗi bán lẻ giá thấp – đang ghi nhận mức tăng trưởng doanh số mạnh trong phân khúc khách hàng SNAP, khi người tiêu dùng chuyển từ cửa hàng độc lập sang những nơi có thể “giảm được vài xu trên mỗi sản phẩm”. Đây là nghịch lý kinh tế của Mỹ: khi khó khăn lan rộng, doanh nghiệp lớn càng mạnh lên, còn doanh nghiệp nhỏ – như Wright’s Market – bị đẩy ra bên lề.

Các chuyên gia của Brookings Institution cảnh báo rằng việc thu hẹp SNAP hoặc để trợ cấp bị trì hoãn không chỉ ảnh hưởng tới người nghèo, mà còn làm suy yếu một trong những “bộ giảm xóc” tự nhiên của nền kinh tế Mỹ. Trong giai đoạn khó khăn, SNAP vốn đóng vai trò duy trì cầu tiêu dùng và ngăn suy thoái lan rộng. Khi chính sách này bị gián đoạn, những cửa hàng nhỏ và doanh nghiệp thực phẩm – vốn sống nhờ dòng tiền nhanh – chính là nạn nhân đầu tiên. 

“Người ta thường nói SNAP chỉ là trợ cấp cho người nghèo. Nhưng thực ra, nó cũng là trợ cấp cho cả nền kinh tế địa phương,” chuyên gia kinh tế Diane Schanzenbach của Northwestern University nhận xét.

Theo: The NY Times, Reuters