Một dự án Việt từ núi cao rừng sâu vào Top Fortune, thay đổi hàng triệu cuộc đời trên thế giới

Từ địa đầu Lũng Cú (Tuyên Quang) đến mũi Cà Mau, từ núi đá Tây Bắc đến Côn Đảo xa xôi… nhiều năm nay, Viettel cùng ngành giáo dục tạo nên cột mốc chưa từng có: trên 90% trường học trên cả nước đã có Internet.

Phía sau 38.000 ngôi trường phủ Internet, là gần 25 triệu học sinh và giáo viên hưởng lợi. Với hơn 23.000 km cáp quang, là khoảng 1.600 tỷ đồng được Viettel đầu tư. Hàng chục nghìn người Viettel, trong màu áo lính làm kinh tế, đã gùi cáp lên núi, vượt sóng ra đảo, phổ cập internet đến những điểm trường xa xôi nhất của đất nước. 

Và hơn cả những con số lớn, hay hành trình dài hơi, là những khoảnh khắc nhỏ đầy xúc động - ánh mắt trò nghèo lần đầu nhìn thấy thế giới qua màn hình.

Lớp học nhỏ nơi thung lũng Mường Nhé (Điện Biên), nằm sát biên giới Lào. Những năm 2010, kinh tế khó khăn. Con đường dẫn vào trường nhỏ xíu, chênh vênh bên miệng vực và sình lầy bùn đất.

Cô giáo Phạm Thị Lan ngồi trước chiếc máy tính cũ, gõ những dòng giáo án đầu tiên có hình ảnh minh họa và video bài giảng. Đám trẻ người Thái, Mông, Khơ Mú vốn chỉ quen bảng đen phấn trắng – nay tròn xoe mắt nhìn màn hình sáng lên. “Các em cứ tưởng cô đang… chiếu phim,” cô Lan cười. “Nhưng rồi, khi mở ra hình ảnh Thủ đô Hà Nội ngàn năm văn hiến, hay cố đô Huế uy nghi lộng lẫy… và gần gũi nhất là Điện Biên Phủ với lịch sử hào hùng, các em lập tức reo lên: Cô ơi, hóa ra đất nước mình rộng thế!”

“Sợi cáp quang chỉ là hạ tầng, nhưng ánh mắt của các em lại là cả một tương lai dài, rộng đang mở ra”, ông Võ Thanh Hải, Trưởng ban Thương hiệu và Truyền thông Viettel, kể lại, giọng chậm rãi.

Năm 2008, khi Internet ở Việt Nam vẫn còn sơ khai, Viettel giữa lúc phát triển mạnh mẽ về kinh doanh, đã chọn đầu tư hàng nghìn tỷ đồng vào giáo dục, lĩnh vực hầu như không sinh lợi trực tiếp.

 “Chúng tôi muốn mang lại cơ hội học tập bình đẳng cho mọi đứa trẻ Việt Nam,” ông Hải nói. “Ở thành phố, Internet là hiển nhiên. Nhưng ở vùng cao, chỉ gieo chữ thôi cũng là hành trình quá gian nan. Chính sự cách trở ấy, thôi thúc chúng tôi phải làm điều lớn hơn: gieo tri thức số”.

Từ đó, chương trình Internet trường học ra đời. Đó không chỉ là dự án phủ sóng Internet đến từng điểm trường xa xôi nhất, mà là cách Viettel tri ân xã hội. “Bởi vì đầu tư cho giáo dục là góp vốn cho tương lai. Mỗi sợi cáp đều mang theo khát vọng lớn nhất của Viettel: giúp đất nước vươn mình”, ông Hải nhấn mạnh.

Theo ông, người Việt chăm chỉ, thông minh, nhưng ở nhiều nơi, họ thiếu cơ hội tiếp cận tri thức toàn cầu và khả năng bắt nhịp hơi thở mới nhất của thời đại. Sáng kiến của Viettel giúp đầu tư dài hạn cho nguồn nhân lực. “Chúng tôi kết nối băng thông siêu rộng bằng cáp quang đến tất cả trường học, tạo điều kiện để các ứng dụng dạy và học bùng nổ, biến mỗi lớp học thành một cánh cửa mở ra chân trời tri thức mới”.

Viettel kiên định tin rằng, dự án sẽ xây dựng nền tảng cho năng lực số và chiến lược chuyển đổi số giáo dục quốc gia, góp phần xây dựng một xã hội học tập suốt đời. 

Nói về hành trình kéo cáp lên núi cao, xuống hải đảo, ông Đào Trọng Trình - Giám đốc Trung tâm Hạ tầng số thuộc Tổng công ty Giải pháp Doanh nghiệp Viettel (VTS), nhớ như in hình ảnh nhân viên tập đoàn vật lộn giữa cái lạnh thấu xương để đưa cáp quang lên Mường Nhé, Điện Biên. “Giữa mưa rét, tất cả thầy, cô và học sinh đứng đón chúng tôi từ ngoài sân. Trong khi đoàn đều là nhân viên, chuyên viên bình thường. Có lẽ vì họ rất cảm động trước những gì Viettel đóng góp cho cộng đồng”.

Trong hành trình xây dựng hạ tầng số, Viettel đã tự mình làm những việc khó khăn nhất. Tự thiết kế, triển khai và mở rộng Internet quốc gia trong những điều kiện địa hình khắc nghiệt nhất. Hệ thống trạm phát sóng, tuyến truyền dẫn cáp quang leo núi, vượt biển đến tận các xã biên giới và hải đảo không chỉ phục vụ trường học mà còn là nền tảng chiến lược để Viettel phát triển năng lực số và các dịch vụ công nghệ khác. 

Bà Đoàn Cẩm Tú (Phụ trách Phát triển bền vững Tập đoàn) nhấn mạnh: “Không thể trông chờ công nghệ, hay sự giúp đỡ từ bên ngoài. Chúng tôi chọn làm điều khó nhất – để mở đường cho điều tốt đẹp nhất”.

Thế nhưng chuyện “vượt nắng, thắng mưa”, leo lên núi chênh vênh hay lặn sâu xuống đáy biển để kéo cáp, theo bà không phải là khó nhất. “Vì tảng đá lớn nhất phải kéo là niềm tin của người dân”. Ở những vùng xa ấy, nhịp sống chậm rãi, khép kín đã ăn sâu vào đời sống. Công nghệ với người dân là điều quá xa lạ. Họ không cần Internet để giải trí. Họ chỉ muốn biết: liệu nó có thực sự làm cuộc đời mình tốt hơn không.

Vì thế, Viettel luôn đến với những vùng khó, trong tâm thế một người bạn đồng hành. “Chúng tôi ở lại cùng dân, hướng dẫn cách sử dụng, cùng thầy cô tổ chức từng buổi học, chăm chút từng học sinh, như chính đó là tài sản của mình. Những gì chúng tôi dốc sức làm, chính là vì lời cam kết của người lính: Nơi nào khó, nơi đó có Viettel”.

Sau khi xây dựng được hạ tầng Internet rộng khắp cả nước, Viettel đã dần giúp hàng triệu học sinh, giáo viên trên toàn quốc định hình lại phương thức dạy và học.  “Phương thức học tập truyền thống dần thay đổi. Giờ đây trên lớp, thầy chỉ là người dẫn đường, còn trò là người chủ động khám phá tri thức” ông Hải nói.

Cô Lan kể, học trò của cô chủ yếu là người Thái, Mông, Khơ Mú… Trước khi có Internet, các em đi học buổi có, buổi không. Nhiều lúc nhìn bảng điểm vắng tên, chính cô cũng thấy nản lòng. Nhưng từ khi cáp quang được nối, mỗi bài giảng của cô như được thổi hồn. “Tôi có thể tìm tranh, video minh họa… Cả lớp trầm trồ, như vừa mở ra cánh cửa khác”.

Nhiều năm qua, cô Lan cũng đã quen với việc mỗi tối, sau khi dỗ con ngủ, cô vẫn ngồi soạn giáo án, chat với đồng nghiệp ở Mường Nhé để trao đổi ý tưởng giảng dạy. “Tôi không còn dạy bằng phấn trắng bảng đen, mà bằng cả thế giới rộng lớn ngoài kia” – cô mỉm cười.

Ở trường cô, 90% giáo viên giờ đây thành thạo tin học văn phòng, họp trực tuyến với Sở Giáo dục, tổ chức môn tin học cho học sinh dù chương trình tiểu học chưa bắt buộc.

Thầy hiệu trưởng Nguyễn Văn Chiến (Trường tiểu học Mường Nhà 1, Điện Biên) nói: “Internet giúp mở rộng bầu trời, và thế giới với các em. Rồi tụi nhỏ nhận thấy đến lớp thú vị, hấp dẫn hơn. Năm học vừa qua, 100% học sinh đến lớp. Đó là một cuộc cách mạng”.

Không chỉ ở vùng cao, Internet trường học còn đang thay đổi thói quen học tập ở các đô thị lớn. Trần Thị Thu Hương, sinh viên Đại học Ngoại thương Hà Nội, coi việc học trực tuyến như một phần tự nhiên. “Chỉ cần vào trang elearning.ftu.edu.vn, em có thể xem lại bài giảng, thảo luận nhóm, gửi bài kiểm tra. Có hôm nửa đêm, em vẫn ‘mời thầy lên lớp’ dạy đi dạy lại qua màn hình mà chẳng bị phàn nàn. Việc học hiệu quả, lại đỡ vất vả hơn rất nhiều”

Từ một công cụ kết nối, Viettel đã góp phần biến Internet thành hạ tầng tri thức số – nơi thầy cô, học sinh, sinh viên và các nhà quản lý cùng làm việc, học tập, sáng tạo. Toàn ngành giáo dục đã thường xuyên tổ chức họp hành, thi cử online. Thậm chí việc quản lý, liên lạc, thực hiện hành chính và thụ hưởng các dịch vụ công… đều nhờ Internet.

Sau khi “đưa Internet đến trường học”, Viettel vẫn đồng hành cùng ngành giáo dục tiến những bước dài hơn: Xây dựng nền tảng dạy – học online, phát triển thư viện bài giảng số, quản lý thi cử và đào tạo từ xa. Quan trọng, tất cả những ứng dụng đó đều là hàng “Make in Vietnam”. 

Mỗi trường học giờ đây được nối liền với cộng đồng thế giới. Những gì hay nhất, hiện đại nhất trên toàn cầu đều có thể đến tay giáo viên và học sinh Việt Nam ngay lập tức. Đó cũng là bước nền tảng trong hành trình Viettel “tiên phong, chủ lực kiến tạo xã hội số”. 

Hướng tới 5–10 năm tiếp theo, dự án của Viettel sẽ phát triển theo ba định hướng. Thứ nhất, chuyển từ “kết nối” sang “làm chủ tri thức số”, giúp học sinh tìm kiếm thông tin đúng, tư duy phản biện, sáng tạo nội dung và ứng dụng công nghệ vào giải quyết vấn đề.

Thứ hai, chuyển đổi từ “hạ tầng vật lý” sang “hệ sinh thái học tập mở”. Nền tảng học tập tích hợp AI, thư viện số đa ngôn ngữ, hệ thống đánh giá theo thời gian thực và chương trình bồi dưỡng giáo viên từ xa.

Thứ ba, chuyển từ “hỗ trợ” sang “đồng kiến tạo tương lai giáo dục Việt Nam”. Viettel đồng hành cùng Bộ Giáo dục, địa phương và nhà trường để thiết kế lớp học thông minh, sách giáo khoa số, chương trình STEM vùng xa và đào tạo kỹ năng số – kỹ năng mềm cho thanh thiếu niên.

Đến nay, 100% trường học trên cả nước đã được kết nối Internet băng rộng. 38.000 điểm trường được quang hóa. 96% xã có hạ tầng cáp quang. Nhưng điều Viettel tự hào hơn cả, là những con người phía sau tạo nên thành tựu rực rỡ ấy – hàng chục nghìn kỹ sư, chiến sĩ trong màu áo lính đã đi qua núi rừng, đảo xa, mang “ánh sáng tri thức số” đến tận lớp học nhỏ nhất.

Với tôn chỉ “kinh doanh gắn liền với trách nhiệm xã hội”, dự án tiếp tục được Viettel mở rộng ra 10 quốc gia mà tập đoàn đang hiện diện. Từ Mozambique đến Lào, Campuchia… “Khi thấy một đứa trẻ ở châu Phi lần đầu truy cập vào mạng, chúng tôi lại nhớ đến ánh mắt trò nghèo vùng cao Việt Nam năm nào”, bà Tú chia sẻ. “Ở cách xa nửa vòng trái đất, niềm vui của các em không thay đổi. Tôi tin là mọi trẻ em sinh ra, đều nên có quyền tiếp cận tri thức ngang nhau”.

Con đường đưa Internet phổ cập tất cả trường học ở nước ngoài không dễ. Trước hết là khác biệt về văn hóa và hệ thống giáo dục. Mỗi quốc gia có lịch sử, tôn giáo, cấu trúc xã hội và phương pháp dạy học riêng, đòi hỏi chương trình phải linh hoạt và tôn trọng thực tiễn. Thứ hai, hạ tầng và nguồn lực còn hạn chế. Nhiều nơi chưa có hệ thống năng lượng ổn định, thiết bị đầu cuối hay đội ngũ giáo viên đủ kỹ năng số. Điều này buộc chương trình phải tiến từng bước, từ xây dựng hạ tầng đến phát triển con người, không thể nóng vội. 

“Chúng tôi sẽ luôn nỗ lực, bởi vì đó cũng là trách nhiệm của mỗi công dân toàn cầu. Không ai thực sự phát triển bền vững, nếu thế giới vẫn còn có những người bị bỏ lại phía sau”, bà Tú khẳng định.

17 năm sau ngày khởi đầu, những học sinh đầu tiên từng chạm Internet ở lớp học vùng cao, nay đã trở thành kỹ sư, bác sĩ, doanh nhân.

“Các em là thế hệ đầu tiên của Việt Nam có cơ hội tiếp cận tri thức toàn cầu ngay từ lớp học. Điểm xuất phát bình đẳng ấy không tạo ra thành công – nó chỉ trao cho các em cơ hội công bằng hơn để nỗ lực”, ông Hải nói.

Khi được hỏi điều ông nhớ nhất trong suốt 17 năm, ông Hải chỉ nói ngắn gọn: “Là ánh mắt của những đứa trẻ vùng cao lần đầu nhìn thấy thế giới qua màn hình”.

Ông tin rằng: “Viettel không chỉ kết nối Internet, mà đang nối từng ánh mắt tò mò, từng giấc mơ nhỏ bé với tương lai rộng mở. Những học sinh vùng cao năm nào giờ trở thành những người trực tiếp kiến tạo một Việt Nam thịnh vượng, nơi mọi người đều có thể tự viết nên câu chuyện đẹp của riêng mình”.