Tại một phim trường ở Bắc Kinh, nơi một bộ phim truyền hình dạng cực ngắn đang được bấm máy. Không khí vô cùng căng thẳng, nước mắt cũng đã rơi – chỉ có điều, đó không phải là những giọt nước mắt cần có.
“Quay lại!”, vị đạo diễn hét lên, rồi quay sang nam diễn viên của mình, anh Lộ. “Cậu phải diễn đúng theo nhịp điệu mà AI đưa ra… cảnh khóc của cậu chưa đạt yêu cầu. Nước mắt rơi quá chậm.”
Với Lộ, việc khóc theo yêu cầu vốn đã là một thử thách. Nhưng phải làm điều đó trước ống kính, đồng thời phải cố gắng khớp với một “đường cong cảm xúc tối ưu” do AI thiết lập? Điều đó gần như là bất khả thi.
Ngay từ đầu, những dữ liệu này đã hoàn toàn vô nghĩa với anh. Sau khi phân tích hàng trăm video clip các cảnh quay kịch tính, hệ thống AI đã vẽ ra một đường cong trên trục XY, với trục hoành là thời gian và trục tung là biểu cảm. Tại các điểm đỉnh và đáy của đồ thị là những chỉ dẫn như “tỏ ra dằn nén”, “bùng nổ” và “nhíu mày”.
Nam diễn viên kiểm tra lại kịch bản do AI gửi đến: “Phút thứ 3 đến 4: Suy sụp cảm xúc”. Những khớp ngón tay anh trắng bệch khi siết chặt chiếc điện thoại, cố nuốt xuống cảm xúc đang chực trào nơi cổ họng. Giờ đây, ngay cả những biểu cảm đau khổ của anh cũng phải tuân theo các thước đo được máy móc chỉ đạo.
Ngã rẽ cuộc đời va phải AI
Lộ, một sinh viên tốt nghiệp ngoài hai mươi tuổi, bắt đầu sự nghiệp trong ngành điện ảnh với vai trò diễn viên quần chúng tại trường quay Trác Châu, một trong những phim trường lớn nhất Trung Quốc ở tỉnh Hà Bắc.
Khi mới vào nghề, việc tìm vai khá dễ dàng. Nhưng dần dà, gương mặt anh xuất hiện quá nhiều trong các đám đông trên các chương trình khác nhau, khiến anh trở nên “quen mặt”, và vì thế, kém hấp dẫn hơn trong mắt các đạo diễn.
Anh từng hy vọng kiếm được ít nhất 5.000 nhân dân tệ (khoảng 18 triệu) mỗi tháng từ nghề diễn, nhưng đến tháng 1/2023, cuộc sống của anh vẫn vô cùng chật vật. Vì vậy, anh quyết định cùng một số người khác rời Trác Châu để đến thị trấn Dương Tùng, quận Hoài Nhu, Bắc Kinh – một trung tâm sầm uất của ngành công nghiệp điện ảnh và truyền hình Trung Quốc.
Việc chuyển hướng sang đóng phim cực ngắn một phần xuất phát từ lời mỉa mai của một trợ lý đạo diễn từng nói với anh trên phim trường: “Cậu không nghĩ diễn xuất cần đến cái đầu à? Cậu đi mà đóng mấy phim ngắn ấy – ai có miệng mà chẳng làm được.”
Thế nhưng, khi vừa đặt chân đến thủ đô, Lộ ngay lập tức cảm thấy bất an trước sự thống trị của AI. Trong buổi thử vai đầu tiên, anh đã dành nửa ngày trời để tập đi tập lại một câu thoại. Nhưng chưa kịp diễn, trợ lý đạo diễn đã giơ điện thoại lên và nói: “Đứng yên – để AI xem trước đã.”
Lộ nhanh chóng nhận ra AI được ứng dụng trong hầu hết mọi khía cạnh của quá trình sáng tạo, từ viết kịch bản, xây dựng nhân vật, thiết kế cảnh hành động cho đến tuyển chọn diễn viên. Giờ đây, trong các buổi thử vai, trợ lý đạo diễn thường chụp ảnh toàn thân của từng diễn viên và tải lên một chương trình AI. Cuối cùng, chính AI sẽ quyết định liệu họ có phù hợp với vai diễn hay không.
Trong một cảnh quay thử, Lộ được yêu cầu tát một nam diễn viên khác đang treo trên dây cáp ở độ cao được chỉ định trong bản thiết kế hình ảnh do AI tạo ra. Dù đã nhón chân hết cỡ, Lộ vẫn không thể với tới – anh phải nhảy lên mới có thể lướt ngón tay qua mặt người kia. Sau vài lần thất bại, nam diễn viên kia bắt đầu cười khúc khích, khiến đạo diễn tức giận quát: “Cười thêm lần nữa là phạt 100 nhân dân tệ.”
Ở cảnh tiếp theo, họ chuyển ra một bối cảnh ngoài trời để thực hiện một pha hành động do AI thiết kế, trong đó Lộ phải diễn như đang nhảy lên lưng ngựa. Bảng phân cảnh, cũng được vẽ bằng AI, cho thấy diễn viên phải nhấc chân trái lên. Vị đạo diễn còn nói thêm rằng chân phải tạo thành một “góc 45 độ”, vì như vậy lên hình sẽ đẹp hơn.
Lộ đập mạnh đầu gối xuống đất trong lúc tập nhảy và vết thương bắt đầu chảy máu. Vị đạo diễn, mắt không rời khỏi chiếc máy tính bảng, tỏ vẻ không hài lòng. Lộ ghé mắt nhìn và thoáng thấy trên màn hình dòng chữ “điểm tương thích khuôn mặt”.
Đạo diễn kéo anh ra một góc và nói: “AI tính toán rằng cậu hợp đóng vai người hầu hơn.” Rồi như sực nhớ ra, ông ta nói thêm: “Đi xử lý vết thương đi.” Lộ chỉ hỏi liệu vai người hầu có được trả lương tương đương không, nhưng đạo diễn đã mất kiên nhẫn xua tay đuổi anh đi.
Là một diễn viên, Lộ chưa bao giờ ngại việc phải quay đi quay lại một cảnh quay, cái cảm giác lặp lại đến vô tận ấy. Điều anh sợ là AI viết lại kịch bản ngay giữa quá trình sản xuất. Dù lời thoại thường rất vô nghĩa, các diễn viên vẫn được yêu cầu phải diễn chính xác như kịch bản.
Hệ thống AI này đưa ra quyết định dựa trên một nguyên tắc duy nhất: lưu lượng truy cập trên mạng. Bất cứ điều gì đang thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng, thứ đó sẽ được đưa vào kịch bản.
Trong một bộ phim, hệ thống AI giao cho Lộ vai một người đàn ông bị xe tông chết khi cố nhặt chiếc điện thoại bị rơi. Phản ứng đầu tiên của anh khi đọc kịch bản là phản đối với đạo diễn: “Ngoài đời, người ta phải nhìn xem có xe không đã chứ.” Câu trả lời anh nhận được là: “Dữ liệu cho thấy tình tiết ‘đột ngột chạy ra đường’ tạo hiệu ứng mạnh hơn… Nó phù hợp với từ khóa ‘zombie điện thoại’ đang có tương tác cao.”
Trong một kịch bản khác, Lộ vào vai một tài xế giao hàng. AI đã viết ra hai hành động chủ chốt: “ném mũ bảo hiểm” và “chửi thề thật to”. Trước cảnh quay đầu tiên, Lộ rất lo lắng. Anh đã bí mật hỏi AI về vai diễn này và được biết rằng cần thể hiện “mức độ tức giận 80%” và “các cảnh ném đồ vật thường dễ gây sốt trên mạng”.
Tuy nhiên, anh đã không lường trước được độ nảy của chiếc mũ bảo hiểm bằng nhựa. Khi anh ném nó xuống đất, nó bật lên như một quả bóng cao su, khiến Lộ không nhịn được cười. Hệ thống AI chấm cho anh “điểm tương thích cảm xúc” là 45%, và đạo diễn buộc tội anh cố tình giỡn cợt.
“Hay là chúng ta đừng chỉ dựa vào phản hồi của AI? Có lẽ chúng ta cũng nên cân nhắc đến trực giác của mình chứ?”, Lộ cố gắng xoa dịu tình hình. Vị đạo diễn chỉ cười khẩy đáp: “Trực giác của tôi cũng tương tự như của AI thôi.”
Ở lần quay thứ hai, Lộ cố gắng gợi lại những khó khăn, bất công mà anh từng trải qua trong đời để đẩy cảm xúc lên đỉnh điểm.
Anh nghĩ về năm 2022, khi mẹ anh bị ngã trong lúc bị phong tỏa tại một công trường. Cổ tay bà sưng vù như quả bóng, nhưng bà đã cắn răng chịu đựng suốt bốn ngày trước khi đến bệnh viện. Nghĩ đến đây, Lộ khuỵu xuống đất và khóc nức nở, gương mặt đẫm nước mắt. Bất ngờ, đạo diễn hài lòng hét lên: “Đây mới là diễn xuất!” Lộ không dám hé răng nói rằng mình đã quên ném chiếc mũ bảo hiểm.
Phải mất vài lần quay nữa, đạo diễn mới chợt nhớ ra. “Sao cậu không ném mũ bảo hiểm như trong storyboard của AI?”, ông ta gắt. “Tôi cho cậu tự do sáng tạo, chứ không phải phớt lờ chỉ dẫn của AI. Cứ theo khuôn mẫu mà làm.”
Không muốn thỏa hiệp, Lộ cố giải thích: “Bố tôi cũng là một tài xế giao hàng. Mỗi khi nhận đánh giá tệ, ông chỉ ngồi xổm ở một góc và lặng lẽ hút thuốc. Ông sẽ không bao giờ ném mũ bảo hiểm của mình – nếu nó hỏng thì lấy gì mà làm việc?” Vị đạo diễn không hề lay chuyển. “Ai mà muốn xem phiên bản của bố cậu chứ?” Ông ta yêu cầu anh nhanh chóng ném mũ bảo hiểm để họ có thể quay cảnh tiếp theo. Trong hai lần quay sau đó, Lộ cố gắng tìm lại cảm xúc ấy, nhưng màn trình diễn của anh trở nên vô hồn.
Khi đạo diễn ngày càng mất kiên nhẫn, ông ta dọa sẽ trừ một giờ lương của anh. “Lúc nãy cậu khóc tốt lắm mà,” ông ta quát, rồi nói thêm, “AI hiểu về traffic hơn con người.” Lúc này, Lộ nhận ra mọi sự phản kháng đều vô ích. “AI có thể tính toán thời điểm hoàn hảo để rơi nước mắt,” anh nói, “nhưng nó không thể tính được nỗi đau bên trong một con người.”
Một số diễn viên khác đã khuyên Lộ rằng nếu anh bớt cứng đầu và chỉ cần làm theo chỉ dẫn của AI, phóng đại biểu cảm và hành động, anh có thể quay sáu, bảy tập phim cực ngắn trong một ngày.
“Làm người đi, được không?”
Sau khoảng năm tháng lăn lộn trong nghề, Lộ được mời đến một buổi tuyển chọn với lời hứa sẽ trả 50 nhân dân tệ cho bất kỳ ai đến thử vai, dù có được chọn hay không. Đây có vẻ là một món hời.
Khi Lộ đến, đã có ít nhất 30 người xếp hàng. Đến lượt mình, anh được yêu cầu đứng trước phông xanh. Họ chụp ảnh anh từ chính diện, nghiêng, và góc 45 độ; khi mở miệng, nhắm mắt, và cười; khi thể hiện nỗi buồn, sự ngạc nhiên, và sợ hãi. Họ cũng quay ba đoạn video ngắn ghi lại cảnh anh nói, chạy và ngồi xổm.
Phải mất một lúc, Lộ mới nhận ra họ đang dùng hình ảnh của anh để xây dựng một hình đại diện kỹ thuật số do AI tạo ra. Tức giận, anh quay lưng bỏ đi, từ chối khoản phí thử vai 50 nhân dân tệ.
Anh vừa đi được vài bước thì nghe tiếng ai đó phía sau cười khẩy: “Lại một thằng ngốc từ chối 50 tệ.” Bên ngoài, tim Lộ đập thình thịch – không hẳn vì tức giận, mà là một cảm giác pha trộn giữa tủi nhục và cay đắng.
Tuy nhiên, anh để ý thấy hầu hết mọi người đều ở lại. Lộ nghe người ta đồn rằng AI càng thu thập nhiều hình đại diện kỹ thuật số, thì cơ hội cho diễn viên thật sẽ càng ít đi.
“Làm người đi, được không?” đã trở thành câu cửa miệng của Lộ. Một hôm, người phụ nữ bán bánh kếp nơi anh hay ghé qua nghe được lời phàn nàn của anh và nhìn anh đầy hoài nghi. “Cậu đang nói gì vậy?”, bà hỏi. “AI chỉ là cái máy tính thôi mà. Máy tính thì làm sao bắt nạt được con người?”
Dù luôn miệng nói ghét AI, Lộ vẫn thường xuyên dùng nó để nghiên cứu cho các vai diễn của mình.
Hệ thống AI của hãng phim cũng gửi thêm hai “video clip diễn cảnh tức giận có lượt xem cao”, kèm theo gợi ý anh nên “khuếch đại biểu cảm khuôn mặt thêm 30%.” Lộ vẫn không tài nào hình dung ra điều đó trông như thế nào. “Cái máy thì biết quái gì chứ?”, anh chửi thầm, nhưng vẫn tập trước gương cả ngày hôm đó cho đến khi mặt co cứng lại.
Nhìn mình trong gương, anh bắt gặp ánh mắt vô hồn của chính mình và chợt nhớ lại lời mẹ từng nói – rằng vì mắt anh nhỏ, nên khi cười, khóe miệng bên trái của anh nhếch lên trông rất đẹp trai. Chi tiết nhỏ bé đó không nằm trong các thông số của AI.
Ngày hôm sau, khi đạo diễn chỉ trích diễn xuất “như người máy” của Lộ, anh đã đưa cho ông ta xem những gợi ý của AI. Vị đạo diễn gắt gỏng: “Cậu không thể diễn như một con người bình thường được à?” Lộ cười toe toét đáp trả: “Thế ông không thể hành xử như một con người bình thường được à?”
Cảnh cuối
Lộ không nhớ lần cuối cùng anh cho phép mình mơ về việc trở thành một “diễn viên thực thụ” là khi nào. Ngày còn ở Trác Châu, anh đã mù quáng theo chân các diễn viên quần chúng khác từ đoàn phim này sang đoàn phim khác, kiếm được hơn 2.000 nhân dân tệ mỗi tháng, và luôn tin rằng một ngày nào đó mình có thể trở thành ngôi sao điện ảnh như Vương Bảo Cường, người cũng bắt đầu sự nghiệp từ vai quần chúng.
Bây giờ, mỗi tháng anh đi thử vai khoảng tám lần, xếp hàng cùng những diễn viên quần chúng khác để được AI đánh giá và sàng lọc. Thỉnh thoảng, anh nhận được một vai có vài câu thoại. Tháng nào may mắn, anh có thể quay được ba tập phim.
Khi một buổi thử vai thất bại, Lộ có thể phải tay trắng trở về sau một ngày dài vất vả. Về đến nhà, anh sẽ yêu cầu một nền tảng AI tạo ra một bài tập thể dục 30 phút với cường độ thấp. Vết thương ở đầu gối của anh vẫn chưa lành, và ngay khi bắt đầu bài tập do AI gợi ý, cơn đau lại ập đến.
“Cái AI này ngớ ngẩn thật,” anh lẩm bẩm, nhưng không dừng lại. Anh cần phải kiểm soát cân nặng cho buổi thử vai tiếp theo.
.png "Sai lầm đắt giá của huyền thoại Warren Buffett: Hai khoản đầu tư khủng chịu lỗ nặng, trực giác thiên phú bị hoài nghi?")
