Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tổng sản phẩm quốc nội (GDP) danh nghĩa của Iran được dự kiến sẽ giảm từ 401 tỷ USD vào năm 2024 xuống còn 341,01 tỷ USD vào năm 2025. Sự sụt giảm đáng kể này phản ánh một bức tranh kinh tế ảm đạm, với nền kinh tế danh nghĩa đang thu hẹp, báo hiệu khả năng bất ổn lâu dài.
Nguyên nhân chính của sự co lại này là do đồng rial của Iran đã mất gần một nửa giá trị vào năm 2024. Sự mất giá mạnh của đồng nội tệ này chủ yếu bắt nguồn từ các lệnh trừng phạt tăng cường của Hoa Kỳ, vốn được thiết kế để cắt giảm doanh thu dầu mỏ của Iran và hạn chế khả năng tiếp cận thị trường tài chính quốc tế của nước này.
Điều này cho thấy rằng các áp lực bên ngoài là nguyên nhân chính dẫn đến sự co lại của nền kinh tế Iran tính theo đô la Mỹ, ngay cả khi GDP thực tế có thể ổn định trong nước.
Khi đồng nội tệ mất giá mạnh so với đô la Mỹ, giá trị GDP danh nghĩa khi quy đổi sang USD sẽ giảm, phản ánh sự suy giảm sức mua của nền kinh tế trên trường quốc tế.
Mặc dù GDP thực tế (đã điều chỉnh lạm phát) có thể cho thấy một bức tranh ổn định hơn về hoạt động sản xuất trong nước, nhưng GDP danh nghĩa là chỉ số quan trọng để đánh giá quy mô và sức ảnh hưởng của một nền kinh tế trong bối cảnh toàn cầu.
Ngược lại, GDP theo sức mua tương đương (PPP) của Iran được ước tính đạt 1,75 nghìn tỷ USD vào năm 2025. Chỉ số PPP cung cấp một cái nhìn khác về quy mô kinh tế bằng cách điều chỉnh sự khác biệt về chi phí sinh hoạt và giá cả giữa các quốc gia, cho thấy sức mua thực tế của nền kinh tế Iran trong nước.
Dân số Iran được dự báo khoảng 87,5 triệu người vào năm 2025. Dựa trên số liệu GDP, GDP bình quân đầu người danh nghĩa của Iran được IMF dự báo là 3,9 nghìn USD vào năm 2025.
Trong khi đó, GDP bình quân đầu người theo PPP ước tính đạt 19,96 nghìn USD vào năm 2025. Sự chênh lệch lớn giữa GDP bình quân đầu người danh nghĩa và theo PPP cho thấy chi phí sinh hoạt ở Iran tương đối thấp so với các quốc gia khác, nhưng cũng phản ánh sự mất giá của đồng rial so với đô la Mỹ.
Lạm phát ở Iran là một vấn đề nghiêm trọng, với dự báo của IMF cho năm 2025 là 43,3%. Mức lạm phát này đặt Iran vào vị trí thứ tư trên thế giới về lạm phát, chỉ sau Venezuela, Sudan và Zimbabwe. Tỷ lệ thất nghiệp dự kiến là 9,5% vào năm 2025.
Nợ chính phủ gộp được IMF dự báo sẽ tăng lên 39,9% GDP vào năm 2025 và cao hơn một chút vào năm 2026. Mặc dù tỷ lệ nợ trên GDP 39,9% có vẻ vừa phải so với tiêu chuẩn toàn cầu, nhưng trong bối cảnh Iran phải đối mặt với áp lực trừng phạt nghiêm trọng và khả năng tiếp cận hạn chế vào thị trường vốn quốc tế, con số này trở nên đáng lo ngại.
Kinh tế Iran tăng trưởng 3% trong năm vừa qua
Về thương mại quốc tế, tổng xuất khẩu của Iran, bao gồm cả hàng hóa và dịch vụ phi dầu mỏ, được dự báo sẽ giảm 16% xuống còn 100 tỷ USD vào năm 2025.
Nhập khẩu dự kiến sẽ giảm 10% xuống còn 98 tỷ USD, dẫn đến thặng dư thương mại chỉ còn 2 tỷ USD, giảm đáng kể so với 10 tỷ USD của năm trước. Tình trạng chảy máu vốn vẫn ở mức cao đáng báo động, với ước tính 14 tỷ USD đã rời khỏi đất nước trong 9 tháng cuối năm 2024, sau 20 tỷ USD của năm trước đó.
Theo dữ liệu từ TradingEconomics (tháng 12/2024), ngành dịch vụ là lĩnh vực lớn nhất của nền kinh tế Iran, chiếm 51% GDP. Trong đó, các phân khúc quan trọng nhất là bất động sản và dịch vụ chuyên nghiệp (14% tổng GDP), thương mại, nhà hàng và khách sạn (12%) và dịch vụ công cộng (10%).
Sản xuất dầu mỏ chiếm 23% GDP. Ngành sản xuất và khai khoáng đóng góp 13% tổng sản lượng. Nông nghiệp chiếm 10% GDP. Cuối cùng, xây dựng, điện, khí đốt và phân phối nước chiếm 7% tổng sản lượng.
Nền kinh tế Iran đã bắt đầu phục hồi trong hai năm qua, được hỗ trợ bởi sự phục hồi của ngành dịch vụ và hoạt động của ngành dầu mỏ. GDP thực tế đã tăng 3,8% vào năm 2022/23, được thúc đẩy bởi sự mở rộng trong dịch vụ và sản xuất.
Theo Trung tâm Thống kê Iran (SCI), nền kinh tế nước này đã tăng trưởng 3% trong năm dương lịch Iran kết thúc vào ngày 20/3/2025, chủ yếu nhờ vào ngành công nghiệp và khai khoáng.
GDP phi dầu mỏ cũng cho thấy sự tăng trưởng tích cực, đạt 2,1% trong cùng kỳ. Ngành công nghiệp và khai khoáng ghi nhận mức tăng 3,4%, với khai thác dầu khí mở rộng 6,2%. Ngành nông nghiệp tăng trưởng 3,2% và ngành dịch vụ tăng 2,5%.
Những số liệu này cho thấy một sự phục hồi kinh tế vừa phải, với xuất khẩu dầu mỏ mang lại động lực mạnh nhất, trong khi các ngành phi dầu mỏ có mức tăng trưởng khiêm tốn hơn.
.png "Một hệ thống thanh toán xuyên biên giới mới xuất hiện, có sự tham gia của thành viên BRICS và hàng chục quốc gia, nhưng không nhằm phi đô la hoá")
.png "Thị trường đổ dồn chú ý vào phát biểu của Chủ tịch Fed Jerome Powell và thước đo lạm phát công bố tuần này: Manh mối quan trọng về lãi suất cho nhà đầu tư")
.png "Bắt Chủ tịch HĐQT Sỹ Anh Tuyên")
