“Giải mã” Nghị quyết 05/2025: Bức tranh hợp pháp hoá thị trường tài sản số Việt Nam

Khung pháp lý Nghị quyết 05/2025 của Chính phủ không chỉ là chìa khóa giúp quốc gia thoát khỏi danh sách xám quốc tế mà còn là động thái mạnh mẽ nhất nhằm dẹp bỏ các dự án đa cấp, lừa đảo giả mạo blockchain.

Tuy nhiên, dù có sự bảo hộ từ pháp luật, nhà đầu tư vẫn phải đối mặt với rủi ro cố hữu khi ủy thác tài sản cho bên trung gian. Nhà đầu tư cần hiểu rằng khi mất tiền thì phải dám chịu và khi có lợi nhuận thì phải đi đóng thuế. Đây là những điều cơ bản để nhà đầu tư tiếp cận thị trường.

Theo ông Phan Đức Trung, thị trường Việt Nam là một trong những "kênh" có dòng chảy tài sản mã hóa hơn 100 tỷ USD hàng năm, nhưng lại thiếu khung pháp lý rõ ràng. Việc thiếu quy định làm cho hoạt động này nằm ngoài hệ thống tài chính chính thức, điều này, khiến Việt Nam rơi vào "danh sách xám" của Lực lượng đặc nhiệm hành động Tài chính (viết tắt là FATF).

Việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 05 sẽ giải quyết hai vấn đề chính: Thứ nhất, lần đầu tiên Việt Nam có một khung pháp lý cấp phép cho thị trường giao dịch tài sản tập trung. Đây là một trong những tiêu chuẩn quan trọng để giúp Việt Nam thoát khỏi danh sách xám, như cam kết trong Quyết định 194 của Thủ tướng Chính phủ. Thứ hai, khung pháp lý này khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào thị trường phát hành loại tài sản gọi là tài sản token hóa tài sản thực (RWA). Theo dự báo của BBC, RWA sẽ tăng trưởng rất cao, có thể chiếm tới 10% GDP toàn cầu vào năm 2033.

“Khung pháp lý chặt chẽ này sẽ thay đổi hồ sơ đầu tư tài sản hàng hóa. Chúng ta đã thấy hàng loạt doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam phải tuân thủ, đặc biệt là các giao dịch có nguồn vốn từ Việt Nam hoặc của nhà đầu tư Việt Nam. Đây cũng là động thái lớn nhất để giải quyết tình trạng "coin rác", các dự án đa cấp giả mạo blockchain lừa đảo nhà đầu tư vốn rất phổ biến ở Việt Nam”, ông Phan Đức Trung nói.

Để bảo vệ nhà đầu tư trong nước, khung pháp lý này thực hiện nhiều biện pháp chặt chẽ. Ông Phan Đức Trung cho biết, việc công nhận tài sản mã hóa và tài sản số là tài sản hợp pháp tại Việt Nam theo Bộ luật Dân sự (có giá trị từ ngày 1/1/2026), là điều quan trọng nhất, giúp loại bỏ các nhóm kín, hội kín lừa đảo, mang lại sự yên tâm cho nhà đầu tư.

Chính phủ cũng có quy định chặt chẽ trong việc phân loại nhà đầu tư (trong nước, nước ngoài), một mặt để ngăn chặn mất cân đối tài khoản ngoại tệ, mặt khác khuyến khích doanh nghiệp/cá nhân nước ngoài mua RWA.

Bên cạnh đó, các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa sẽ được yêu cầu chọn lọc và dành thời gian đào tạo cho nhà đầu tư. Sau 6 tháng kể từ khi sàn giao dịch đầu tiên được cấp phép, mọi giao dịch tài sản mã hóa đều phải được thực hiện trên sàn nội địa.

“Tôi rất hy vọng thị trường này sẽ đón nhận các nhà đầu tư mới. Những nhà đầu tư này có thể đã có kinh nghiệm ở các thị trường khác, sẽ tiếp cận với các loại tài sản mới như RWA, hoặc các token chất lượng cao như Bitcoin, Ethereum, vốn đã được giới tài chính truyền thống đưa vào danh mục đầu tư dài hạn như vàng trên thị trường quốc tế”, ông Phan Đức Trung kỳ vọng.

Theo ông Phan Đức Trung, khi chúng ta lưu trữ tiền hay tài sản mã hóa trong ví (ví dụ ví "SSI" hoặc ví giả lập), tiền của chúng ta thực tế được cất ở ví sàn. Ví sàn này sẽ liên kết với một đơn vị giám sát độc lập. Trên thế giới, các sàn như Coinbase có dịch vụ lưu ký nhưng họ sẽ không lưu ký tài sản của chính khách hàng của họ, mà ngược lại họ lưu ký tài sản của sàn khác.

Trong Nghị quyết 05, lưu ký được ghi nhận như một dịch vụ. Nếu tách bạch, sàn tài sản mã hóa bên sàn tập trung này cần phân tách rõ ràng. Không những là nghiệp vụ lưu ký mà còn gọi là nghiệp vụ tạo lập thị trường. Nghiệp vụ tạo lập thị trường là một dịch vụ có xung đột lợi ích, nghĩa là các nhà quản lý sàn biết trước các lệnh và có thể "ăn trước" các lệnh nếu không minh bạch.

Về độ an toàn, cần xem xét tỷ lệ ví lạnh/ví nóng và cấp độ an ninh, bảo mật. Nghị quyết 05 có quy định mức vốn điều lệ 10.000 tỷ VND, điều này gây sốc cho các công ty khởi nghiệp sáng tạo. Tuy nhiên, các vụ hack lớn thường có giá trị lớn hơn nhiều (ví dụ, ACBT bị hack mất 600 triệu USD, các vụ vài chục triệu USD là bình thường). Ở các nước, những vụ hack hàng trăm triệu thường được mua bảo hiểm, nhưng các sàn thí điểm tại Việt Nam chưa có đơn vị nào bán bảo hiểm.

Về cơ chế đền bù, các vụ hack hoặc mất tài sản lớn như sàn Bitcoin mất 1,5 tỷ USD; một vài sàn mất vài chục triệu USD nhưng hầu hết các sàn đều là người đền. “Đầu tiên họ phải đền đã, còn việc lấy bảo hiểm là việc của họ với khách hàng”, ông Trung nói.

Lấy ví dụ, theo ông Trung, có những sàn bị hack, họ phải nộp đơn phá sản. Khi họ nộp đơn phá sản thực sự họ không có tiền để đền, nhưng sau đó họ có tiền để đền, nhưng lúc này nhà đầu tư muốn nhận bằng bitcoin chứ không muốn nhận bằng tiền nữa. Một trường hợp khác, sàn FTX sụp đổ quy mô khoảng 40-60 tỷ USD, không có một Chính phủ nào đứng ra đền.

Như vậy, doanh nghiệp có thể có vốn 10.000 tỷ VND nhưng họ có quyền phá sản theo Luật phá sản nếu không đáp ứng được điều kiện. Ngay cả khi gửi tiền vào ngân hàng, khi ngân hàng phá sản, khách hàng cũng chỉ nhận được một khoản tiền bảo hiểm tiền gửi cố định.

“Việc tổ chức doanh nghiệp làm sàn cần được nhìn lại nghiêm túc từ góc độ bảo mật, công nghệ và phá sản, cần có Luật phá sản chặt chẽ để đảm bảo không tạo ra những hệ thống đổ vỡ”, ông Trung kiến nghị.

Mời quý độc giả đón đọc bài viết:

Bài 2: Chuyên gia cảnh báo mức thuế 0,1% 'siêu cao', kiến nghị đánh trên lợi nhuận.