Bỏ mua đồ đắt tiền, chi 14 triệu đi học AI vì sợ thất nghiệp: "Chất lượng thì tệ nhưng có còn hơn không"

Những khóa học AI mọc lên như nấm

Vào một buổi tối gần đây, nhiều người tại Trung Quốc đã tham gia buổi phát trực tiếp trên Zhihu, một nền tảng hỏi đáp tương tự Quora. Họ được chào đón bởi một giảng viên tự giới thiệu tên là Eva. Cô hứa sẽ trang bị cho họ những kỹ năng cần thiết để bước chân vào ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo (AI).

Buổi học kéo dài hai tiếng của Eva đề cập đến các chủ đề như “dự đoán token tiếp theo” (next token prediction) và “attention is all you need” (tên một bài báo khoa học đột phá về AI).

Cô cũng đưa ra một biểu đồ chi tiết về khung lương của các kỹ sư AI ở nhiều cấp độ khác nhau: những người giỏi nhất được trả hơn 2 triệu nhân dân tệ (khoảng hơn 7 tỷ) mỗi năm, cao gần gấp 10 lần thu nhập trung bình của lập trình viên phần mềm tại Trung Quốc.

“AI đã mở ra một cơ hội tuyệt vời để những người bình thường có thể thay đổi cuộc sống,” Eva nhấn mạnh trong bài giảng. “Chỉ cần bạn có kỹ năng chuyên môn tốt, bạn sẽ có được việc làm”.

Cuối buổi học thử, cô kêu gọi người tham gia đóng 4.980 nhân dân tệ (khoảng 18 triệu) cho một khóa học chuyên sâu kéo dài 70 giờ.

Trong bối cảnh các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc từ Alibaba đến ByteDance đang chạy đua tuyển dụng nhân tài có khả năng xây dựng các mô hình AI tiên tiến và phát triển những ứng dụng đột phá, giới công nghệ và sinh viên ngành khoa học máy tính trên cả nước cũng đang ráo riết tìm đến sách vở, lớp học trực tuyến, các bài hướng dẫn và dịch vụ tư vấn để trang bị những kỹ năng mà họ tin rằng sẽ là tấm vé thông hành cho sự nghiệp trong lĩnh vực AI.

Trước đây, các khóa học được quảng bá rầm rộ ở Trung Quốc là về livestream, thương mại điện tử và vũ trụ ảo (metaverse). Kể từ khi DeepSeek ra mắt vào đầu năm nay, các lớp học về AI đã mọc lên như nấm sau mưa.

Ban đầu, những khóa học này chủ yếu dạy cách sử dụng các công cụ AI như ChatGPT hay Midjourney để tạo hình ảnh từ văn bản. Gần đây, nội dung đã chuyển sang hướng xây dựng các sản phẩm tích hợp AI và chinh phục những công việc lương cao, với các khẩu hiệu hấp dẫn như “Trở thành kỹ sư mô hình AI trong 100 ngày” hay “Mô hình AI: cơ hội lịch sử không thể bỏ lỡ.”

“Dù hữu ích hay không, những khóa học này đã giải quyết được nỗi lo của người dân về những bất ổn kinh tế”, Lin Zhang, phó giáo sư tại Đại học New Hampshire chuyên nghiên cứu kinh tế số của Trung Quốc, cho biết. “Họ có thể không mua sắm hàng xa xỉ, nhưng lại sẵn sàng chi tiền cho các lớp học này.”

Chuẩn bị trước cho tương lai

Sự trỗi dậy của AI cùng với sự ra mắt của DeepSeek đã thổi một luồng sinh khí mới vào ngành công nghệ nghìn tỷ đô la của Trung Quốc, vốn phải vật lộn với các đợt sa thải trên diện rộng.

Gã khổng lồ tìm kiếm Baidu đầu năm nay cho biết 87% trong số 3.000 suất thực tập mùa hè của công ty sẽ liên quan đến AI.

Năm 2023, hãng tư vấn McKinsey ước tính nhu cầu nhân lực có kỹ năng AI của Trung Quốc sẽ tăng gấp sáu lần, đạt 6 triệu người vào năm 2030. Một báo cáo gần đây cũng cho thấy số lượng việc làm liên quan đến AI đã tăng hơn 36% chỉ trong nửa đầu năm 2025.

Các khóa học trực tuyến cũng đang lấp đầy khoảng trống trong hệ thống giáo dục chính quy. Mặc dù các trường đại học tại Trung Quốc đã nhanh chóng mở thêm chuyên ngành AI, nhưng nhiều sinh viên mới tốt nghiệp ngành khoa học máy tính chia sẻ rằng họ gần như không được đào tạo thực hành về các kỹ thuật về mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) tiên tiến. Ngay cả những người theo học chuyên ngành AI cũng thường phải tự tìm tòi, bổ sung kiến thức.

Frankie Chen, sinh viên chuyên ngành AI tại một trường đại học ở Thiên Tân, cho biết các môn học về học máy (machine learning) không giúp anh chuẩn bị nhiều cho việc làm việc với LLM.

Để tìm được một suất thực tập trong ngành, anh đã dành hai tháng để đọc sách, luyện tập trên LeetCode và mua tài liệu từ những người có ảnh hưởng. Chen không đăng ký bất kỳ khóa học trực tuyến nào vì cho rằng "một chương trình học toàn diện không thể được cung cấp qua mạng," anh nói.

Gần đây, Chen đã tìm được một công việc thực tập tại một dự án phát triển công cụ chăm sóc khách hàng bằng AI. Với kinh nghiệm này, anh dự định sẽ ứng tuyển vào các vị trí chính thức tại các tập đoàn Internet hàng đầu Trung Quốc.

“Các kỹ sư front-end và back-end truyền thống rồi sẽ bị LLM thay thế,” anh quả quyết. “Tôi muốn chuẩn bị trước cho tương lai.”

Có còn hơn không

Sự thận trọng của Chen đối với các khóa học AI trực tuyến là hoàn toàn có cơ sở. Lĩnh vực này hiện vẫn thiếu sự giám sát chặt chẽ, và đã có không ít khiếu nại về chất lượng cũng như những lời quảng cáo "trên trời".

Theo truyền thông đưa tin, các bài giảng về AI tạo sinh của một "chuyên gia" tự xưng là Li Yizhou đã bị gỡ khỏi các nền tảng mạng xã hội WeChat và Douyin vào năm ngoái sau khi học viên phàn nàn rằng chúng thiếu nội dung thực chất và chèn quá nhiều quảng cáo.

Tuy nhiên, nhiều sinh viên khác lại cảm thấy họ không còn lựa chọn nào khác. Một sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học máy tính ở tỉnh Sơn Đông đã chi 4.000 nhân dân tệ (khoảng 14 triệu) cho một khóa học kỹ sư AI trực tuyến kéo dài hai tháng.

Anh chia sẻ với Rest of World rằng trong các buổi học, giảng viên có giới thiệu các khái niệm như "tác nhân AI" (AI agent) và "sinh tăng cường truy xuất", nhưng học viên không hề thu được kỹ năng thực tế nào.

“Các lớp học quá hời hợt,” anh nói và yêu cầu giấu tên vì lo ngại việc chia sẻ với báo chí có thể ảnh hưởng đến con đường sự nghiệp. Sau đó, anh tìm đến các tài liệu trực tuyến miễn phí khác và cho rằng chúng hữu ích hơn nhiều. Nhờ đó, anh đã tìm được một công việc xây dựng ứng dụng LLM tại một công ty nhỏ ở Bắc Kinh.

“Bất chấp sự quan tâm ngày càng tăng, những công việc AI lương cao nhất vẫn chỉ dành cho các tiến sĩ từ những trường đại học danh tiếng, hoặc những người có kinh nghiệm làm việc với các mô hình nổi tiếng”, Berry Liu, người sáng lập công ty săn đầu người công nghệ Zzcareer tại Thâm Quyến, chỉ ra.

Trên các trang tuyển dụng tại Trung Quốc, các công ty từ viễn thông, dược phẩm đến cơ khí đều đăng tin tuyển dụng các vị trí liên quan đến mô hình AI. Nỗi lo bị tụt hậu cũng đang bao trùm cả những nhân sự công nghệ kỳ cựu, khi AI ngày càng tỏ ra ưu việt trong việc viết mã.

Một lập trình viên 30 tuổi tại một công ty công nghệ hàng đầu ở Bắc Kinh, chia sẻ rằng mọi phòng ban trong công ty anh đều đang chịu áp lực phải tích hợp AI.

Anh cho biết, trong thời gian rảnh, anh đọc sách về tác nhân AI và trau dồi kỹ năng bằng cách tự xây dựng một chatbot xử lý yêu cầu dịch vụ khách hàng cho các tiệm massage.

Anh đang lên kế hoạch ứng tuyển vào các vị trí chuyên về LLM — đồng thời, xem xét việc tạo và bán các khóa học hướng dẫn về AI cho các lập trình viên khác như một dự án tay trái.

“Chính công việc của tôi cũng đang gặp rủi ro,” anh nói. “Khi đợt sa thải tiếp theo ập đến, nếu bạn đã học hỏi về AI, bạn sẽ có nhiều lựa chọn hơn.”